Της Γεωργίας Αλεξανδράκου Αλμπάνη,
Πολλές είναι οι ταινίες, ή και οι σειρές, τις οποίες έχουμε δει με βασικό θέμα τον εγκλεισμό σε κάποια σωφρονιστικά καταστήματα και περαιτέρω τις συνθήκες διαβίωσης μέσα σε αυτά. Άλλες δείχνουν τους διάφορους τρόπους «επιβίωσης» και τι θυσίες που χρειάζονται, άλλες δείχνουν ιστορίες διαφυγής κλπ, αλλά το κύριο ερώτημα είναι πάντα εκεί, ίδιο και μας εξάπτει κάθε φορά με τον ίδιο τρόπο… τη περιέργεια. Άραγε, πόσες από αυτές τις ιστορίες θα μπορούσαν να είναι αληθινές και περαιτέρω, όλα αυτά τα «τραβηγμένα» σκηνικά θα μπορούσαν στο ελάχιστο να αγγίζουν την πραγματικότητα; Δυστυχώς, η πραγματικότητα αυτή είναι πολύ πιο σκληρή και ξεπερνά πολλές φορές τη φαντασία και τα παραδείγματα είναι εδώ κάθε φορά για να το αποδεικνύουν. Ή μήπως και όχι;
Έτσι, από την άλλη πλευρά των πραγμάτων, βρίσκεται η περίπτωση στην οποία ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποδεικνύεται περίτρανα μέσα από τον τρόπο αντιμετώπισης των φυλακισμένων. Χλιδάτες φυλακές, που προσφέρουν όλες τις παροχές ενός πεντάστερου ξενοδοχείου είναι εκεί για να μας δείξουν την άλλη όψη του νομίσματος.
Πολλές φυλακές έχουν δημιουργήσει ένα μύθο γύρω από το όνομά τους και έτσι είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη ψυχολογική και σωματική βία που «προσφέρουν». Έτσι, η απλώς καθόλου ευχάριστη εμπειρία του εγκλεισμού μετατρέπεται σε εφιάλτης. Η λίστα των σχετικών παραδειγμάτων είναι δυστυχώς μακροσκελής, αλλά αξίζει μια καλύτερη ματιά μέσα σε αυτήν.
Μια από τις πρώτες θέσεις στη λίστα κατέχει, σύμφωνα με καταγεγραμμένες έρευνες, μια φυλακή της γείτονος Τουρκίας, με το όνομα Diyarbakır. Σ’ αυτή οι κρατούμενοι βιώνουν διάφορα βασανιστήρια – ψυχολογικά και σωματικά –, ενώ βρίσκονται στοιβαγμένοι σε κελιά, των οποίων η χωρητικότητα είναι εξαιρετικά περιορισμένη και άρα επικρατούν εικόνες κράτησης, παλιότερων αιώνων ή και εποχών απόλυτης κατάρρευσης. Παρόλα αυτά, υπενθυμίζουμε ότι η Τουρκία είναι μια χώρα που για χρόνια καταβάλλει προσπάθειες να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά κάτι τέτοιες πρακτικές πρέπει να της δείχνουν τους λόγους για τους οποίους ακόμη δεν έχει καταφέρει να μπει. Στη φυλακή αυτή, λοιπόν, που άρχισε να λειτουργεί τη δεκαετία του 1980, οι καταγεγραμμένοι θάνατοι από βασανιστήρια (τα οποία κιόλας ποικίλλουν από τράβηγμα μαλλιών, μέχρι βγάλσιμο νυχιών!) είναι αρκετές δεκάδες, ενώ οι αυτοκτονίες είναι εξαιρετικά συχνό φαινόμενο.
Ταξιδεύοντας, τώρα, στην εξωτική Ταϊλάνδη, πέραν από τα πράσινα νερά, τους ωραίους χορούς και την μοναδική τουριστική εμπειρία που μπορεί να βιώσει κανείς, η Ταϊλάνδη διαθέτει και «μοναδικά» σωφρονιστικά (!) καταστήματα. Ένα από τα χειρότερα του κόσμου και το χειρότερο σίγουρα της χώρας αυτής είναι η φυλακή Bang Kwang. Η συγκεκριμένη φυλακή κατασκευάστηκε με σκοπό να φιλοξενεί τους χειρότερους εγκληματίες της χώρας (και όχι μόνο), οι οποίοι ήταν καταδικασμένοι με ποινές άνω των 25 ετών έως και θανατικές ποινές. Στη φυλακή αυτή οι κρατούμενοι έχαναν τη ζωή ή τη λογική τους, καθώς τους πρώτους μήνες του εγκλεισμού τους ήταν δεμένοι με αλυσίδες που τους εμπόδιζαν να κινηθούν και έτσι αλυσοδεμένοι περίμεναν το θάνατο τους ή να εκτίσουν τη ποινή τους. Η μορφή αυτή κράτησης έπαψε, ωστόσο, να υφίσταται από το 2013 και μετά, οπότε και αρκετοί απελευθερώθηκαν από τα σίδερα των ποδιών τους με κριτήριο την καλή διαγωγή που επεδείκνυαν. Εξαίρεση υπήρξε για αυτούς που είχαν καταδικαστεί με πολύ μεγάλες ποινές ή με θάνατο.
Βέβαια, η φυλακή αυτή παρουσιάζει ενδιαφέρον καθώς μια ακόμη πρακτική της είναι, θα μπορούσε να πει κανείς, ασυνήθιστη(!). Πρόκειται για το σύστημα της εσωτερικής τάξης της φυλακής, που λέγεται σύστημα «τσιτ». Σύμφωνα με αυτό, οι κρατούμενοι λάμβαναν δωρεάν από το κυλικείο μόνο ένα μπολ ρύζι και λαχανικά, ενώ ό,τι άλλο ήθελαν θα έπρεπε να το αγοράσουν. Το σύστημα αυτό επέτρεπε, λοιπόν, στους πλουσιότερους να αγοράζουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού, που απέδιδαν στους φτωχότερους με αντάλλαγμα την υποδούλωση των τελευταίων ως προσωπικών εργατών και υπηρετών.
Πέραν των προηγουμένων, πολλές είναι άλλες γνωστές φυλακές που έχουν συνδέσει το όνομά τους με τη βία και τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης. Ένα όνομα αρκεί και αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για ακραίες περιπτώσεις. Τρανταχτά παραδείγματα είναι η φυλακή στο νησί Alcatraz, η ADX και οι φυλακές στο Guantanamo.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν σωφρονιστικά καταστήματα, που όντως επιδιώκουν τον σωφρονισμό. Σε αυτά οι συνθήκες κράτησης είναι εξαιρετικές σε σημείο που δεν μοιάζουν καν με φύλακες (όχι μόνο εσωτερικά, αλλά και στην εξωτερική όψη), ενώ οι πρακτικές σωφρονισμού είναι ένας ύμνος στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το παράδειγμα μας, σε αυτή τη περίπτωση, είναι το σωφρονιστικό ίδρυμα Handel Fengsel, που βρίσκεται στη Νορβηγία και το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει στα πολυτελή κελιά του έως 252 τρόφιμους. Για τη κατασκευή του δαπανήθηκαν 252 εκατομμύρια ευρώ και ο χρόνος κατασκευής του υπολογίζεται στα 10 έτη. Προφανώς, κανενός είδους βασανιστήρια και σωματικές ποινές δεν περιλαμβάνονται, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς πως το κάθε κελί έχει μέχρι και δικό του ντους και τηλεόραση. Ερωτηθέντες οι υπεύθυνοι της φυλακής σχετικά με τις παροχές αυτές απαντούν ότι η κοινωνία χρειάζεται όταν αποφυλακιστούν αυτοί οι άνθρωποι να μην έχουν κάποιο κατάλοιπο ψυχολογικό ή κάποια στέρηση που ενδέχεται να ξυπνήσει τα βαθύτερα ένστικτά τους. Επομένως, χρειαζόμαστε ανθρώπους σωφρονισμένους και όχι θυμωμένους.
Άλλο παράδειγμα προς μίμηση θα μπορούσε να αποτελέσει η φυλακή–χωριό στη Βολιβία με το όνομα San Pedro. Η φυλακή αυτή μοιάζει βγαλμένη από σενάριο ταινίας, καθώς η φυλακή μοιάζει με μικρή πόλη, της οποίας οι «κάτοικοι» πληρώνουν ενοίκιο για τα «σπίτια» τους, έχουν δουλειά και κάποιοι μπορούν να μένουν με τις οικογένειές τους. Αξίζει να σημειωθεί, ότι αποτελεί και τουριστικό αξιοθέατο στη περιοχή, καθώς η περιέργεια για κάτι τέτοιο και τόσο ασυνήθιστο είναι λογική.
Σκοπός της φυλακής, επομένως, είναι όχι μόνο να τιμωρήσει τα άτομα που διαπράττουν αξιόποινες πράξεις, αλλά μέσα από τις μεθόδους της, να βοηθήσει τα άτομα να ενταχθούν στη κοινωνία, ως σωστοί πλέον πολίτες. Άλλες, λοιπόν, προάγουν το πολιτισμό και την εξέλιξη της ανθρωπότητας θέτοντας ως κύριο μέλημά τους τη πραγμάτωση αυτού του σκοπού. Άλλες, όμως, είναι τόσο ειδεχθείς που και οι πιο τολμηροί και σκληροί θα λύγιζαν. Εκεί μέλημα των κρατουμένων δεν είναι ο σωφρονισμός, αλλά η επιβίωση. Αν αναλογιστούμε τον αιώνα στον οποίο βρισκόμαστε, αλλά και την κοινωνική εξέλιξη που έχει επιτευχθεί, εύκολα μπορούμε να διακρίνουμε σε ποια πλευρά αξίζει να σταθούμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Edeh Samuel Chukwuemeka ACMC, Bang Kwang Central Prison Facts and History, Prison History.net. Διαθέσιμο εδώ
- Most Dangerous Prisons In The World 2023 (With Pictures): Top 12 Hardest, Bscholary. Διαθέσιμο εδώ
- Edeh Samuel Chukwuemeka ACMC, Most Comfortable Prisons In The World (With Pictures): Top 7 Best, Bscholary. Διαθέσιμο εδώ
