Της Γεωργιάνας Τσίχλη,
Πριν από λίγες ημέρες, στα πλαίσια του Μαραθωνίου που διοργανώνεται εδώ και μερικά χρόνια ετησίως στο Ναύπλιο, παρακολούθησα μια εσπερίδα που έλαβε χώρα την προηγούμενη ημέρα από το ΚΕΘΕΑ, με θέμα: «Αθλητισμός και Απεξάρτηση», στην οποία αναλύθηκε εύστοχα η συμβολή του αθλητισμού στην απαιτητική και δύσκολη προσπάθεια απεξάρτησης. Οι ομιλίες που έλαβαν χώρα, τα θέματα και ο συσχετισμός των δύο εννοιών με προβλημάτισαν και «έπαιζαν» σαν μουσική στα αυτιά μου όσο έτρεχα.
Παρά το γεγονός ότι δεν έχω συμμετάσχει ξανά στο παρελθόν σε παρεμφερή αγώνα, αυτή τη φορά αποφάσισα να το δοκιμάσω και να τρέξω για καλό σκοπό σε έναν από τους αγώνες δρόμου. Καθώς λοιπόν, έτρεχα, λίγο πριν τον τερματισμό, τη στιγμή που ελάχιστη αντοχή μου είχε απομείνει, η κούραση είχε χτυπήσει κόκκινο, οι σκέψεις για εγκατάλειψη ήταν πολλές… δύο ήταν οι σκέψεις που με έκαναν να τερματίσω και με συντρόφευσαν ως το τέλος…
Η ελπίδα ότι αν προσπαθήσω λίγο ακόμα, θα τα καταφέρω και η αίσθηση ικανοποίησης που θα αισθανθώ εφόσον τερματίσω. Μοιάζει σαν ένα «παιχνίδι», κατά το οποίο ανταγωνίζεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό, παλεύεις με όσες δυνάμεις εσύ αποφασίσεις και, τελικά, το αποτέλεσμα αντανακλάται στη δική σου προσπάθεια. Η δική σου «προσωπική νίκη» είναι αυτό που τελικά έχει σημασία σε αυτό τον αγώνα. Ίσως και σε κάθε αγώνα!
Κάπως έτσι αντιλαμβάνομαι και τον «αγώνα» της απεξάρτησης. Όσους ανθρώπους κι αν έχεις δίπλα σου που προθυμοποιούνται να σε βοηθήσουν, παρά την τεράστια σημασία αυτής της βοήθειας, τελικά προς τον τερματισμό θα οδηγηθείς μόνο μέσα από την ουσιαστική προσωπική σου κινητοποίηση και επιθυμία.
Η απεξάρτηση, άλλωστε, δεν είναι μια διαδικασία μερικών ημερών, μα ούτε και μηνών. Πρόκειται για μία προσπάθεια υιοθέτησης ενός νέου τρόπου ζωής, μιας παντοτινής οριοθέτησης επιλογών που απαιτεί προσήλωση, επιμονή, υπομονή και ελπίδα. Είναι γεγονός πως ένας ουσιοεξαρτημένος που παραμένει καθαρός, μετά από την πιθανή ανάγκη αντιμετώπισης του «στερητικού συνδρόμου – σωματικής αποτοξίνωσης» που κρατά μερικές ημέρες, καλείται να αντιμετωπίσει και άλλες προκλήσεις, όπως η ψυχολογική απεξάρτηση, η οποία απαιτεί περισσότερο χρόνο.
Η ψυχολογική εξάρτηση είναι αυτή που «καλύπτει» τις δύσκολες συναισθηματικά καταστάσεις, όπως είναι το άγχος, η θλίψη κ.ά. και «εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωή», όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του ΚΕΘΕΑ.
Ας κάνουμε μία σύντομη αναφορά στα στάδια της απεξάρτησης, αναφερόμενοι στα «στεγνά» προγράμματα θεραπείας. Αρχικά, με τον όρο «στεγνά», εννοούμε τα προγράμματα, τα οποία θέτουν ως απαραίτητη προϋπόθεση ένταξης το να παραμένει ο ενδιαφερόμενος «καθαρός», να μην κάνει, δηλαδή, καθόλου χρήση (παράνομων) ουσιών. Πριν την ένταξη σε μία κοινότητα διαμονής, δύναται να προηγηθεί η τακτική παρουσία του ενδιαφερόμενου σε συμβουλευτικά κέντρα των προγραμμάτων.
Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της διαμονής σε κοινότητα, ακολουθεί η «Κοινωνική επανένταξη» και το “follow up”, των οποίων ο χρόνος ολοκλήρωσης διαφέρει –όπως και στις κοινότητες– και εξατομικεύεται ανάλογα με τον θεραπευόμενο και τις ανάγκες του. Αυτά στοχεύουν στην ομαλή επιστροφή του πρώην εξαρτημένου ατόμου στην προσωπική, επαγγελματική και εν γένει κοινωνική του ζωή.
Σε καθένα από τα παραπάνω στάδια, η ελπίδα και η αυτοπειθαρχία είναι αυτές που κρατούν τον θεραπευόμενο μακριά από την υποτροπή.
Ένας εξαρτημένος είναι πιθανό, χωρίς να υποτροπιάσει, να παρουσιάσει σε κάποια φάση της «καθαρής» ζωής του το λεγόμενο «προσωρινό ολίσθημα», το οποίο μερικές φορές αποτελεί και κομμάτι της ίδιας της θεραπείας και ο θεραπευόμενος καλείται «να δουλέψει» και να προσεγγίσει ακόμα περισσότερο τα αίτια που τον οδήγησαν σε αυτό.
Στο σημείο αυτό, επανέρχομαι στον αγώνα δρόμου, εκεί που, όσο έτρεχα, η κούραση με έκανε να σκέφτομαι: «Μήπως δεν είμαι έτοιμη σωματικά να αντεπεξέλθω στον αγώνα αυτόν;», «Πώς θα τερματίσω;», «Μήπως να σταματήσω;» «Τι υπερβολή, τι ωραία να ήμουν τώρα στον καναπέ μου…», «Αρκετά δεν ήταν ως εδώ;»… Η αλήθεια είναι πως και μόνο η προσπάθεια μερικές φορές είναι αρκετή. Η ικανοποίηση έρχεται, όμως, όταν υπερβαίνεις τα δικά σου προσωπικά όρια.
Εκείνη, λοιπόν, τη στιγμή, μας ενημέρωσε ένας εθελοντής ότι μας απομένουν μόνο 500 μέτρα για τον τερματισμό και ο κόσμος γύρω γύρω άρχισε να χειροκροτεί για ενθάρρυνση. Προσωπικά, θεωρώ ότι δεν υπάρχει πιο βασικό βοήθημα από την ενθάρρυνση των συνανθρώπων σου σε έναν οποιοδήποτε «αγώνα» της ζωής σου.
Παρομοιάζω, λοιπόν, τις σκέψεις μου αυτές με το ενδεχόμενο «ολίσθημα» ενός ανθρώπου που προσπαθεί να μείνει μακριά από ουσίες που τον βλάπτουν. Η χρήση μοιάζει σαν ένας «εύκολος» και «γνωστός» δρόμος, ενώ η απομάκρυνση από αυτές μοιάζει σαν ένα ατέρμονο μονοπάτι, που απαιτεί πολλές θυσίες και μεγάλο έλεγχο του θυμικού.
Πόσο μεγάλη επιτυχία είναι, όμως, για έναν άνθρωπο να το ξεπεράσει και να παραμείνει καθαρός, επιστρέφοντας σε μία «καθαρή ζωή» και επιλέγοντας υγιείς τρόπους ψυχαγωγίας, αλλά και διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων; Νομίζω η απάντηση είναι προφανής!
Η προσπάθεια τερματισμού σε όποιον χρόνο, σε όποια κατάσταση και με όποιες θυσίες, σημαίνει αγώνας! Αγώνας για μία καλύτερη ζωή, για μία καλύτερη και ουσιαστικότερη επαφή με το συναίσθημά σου, με τους συνανθρώπους σου…
Σε αντίθεση, όμως, με την ενθάρρυνση που αισθανθήκαμε από τον περίγυρο όσοι τρέχαμε, θα έλεγα ότι για τους ουσιο-εξαρτημένους τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Εκεί ναι μεν υπάρχει η στήριξη από το θεραπευτικό προσωπικό, τα υπόλοιπα μέλη, τους εθελοντές και ενίοτε το περιβάλλον τους, όλα αυτά, όμως, σε έναν σχετικά περιορισμένο κύκλο ατόμων. Η στάση της κοινωνίας δε μοιάζει τόσο φιλική. Σε αυτό τον αγώνα, ο περίγυρος δεν βρίσκεται πάντα στο πλευρό τους.
Και πώς θα διαχειριστούν, το «μέσα», το «έξω» (ζωή μέσα ή έξω από την κοινότητα), το παρελθόν, τη χρήση, την αβεβαιότητα που επιφυλάσσει το μέλλον; Η ψυχολογική και συναισθηματική υποστήριξη που χρήζει σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αδιαμφισβήτητη.
Η παρομοίωση αυτή των «δύο αγώνων» ανοίγει, εντούτοις, και το μονοπάτι για μία άλλη σύνδεση των δύο εννοιών: της απεξάρτησης και του αθλητισμού, καθώς ο τελευταίος συνδράμει ουσιαστικά στην επίτευξη αυτής.
Ο ρόλος του αθλητισμού στις ζωές μας είναι αδιαμφισβήτητος και πολυσήμαντος, δεδομένου ότι η άθληση συμβάλλει τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία. Ξεκινώντας πιο επιδερμικά, από την εξωτερική εμφάνιση και φτάνοντας στον έλεγχο του σωματικού βάρους, την αποφυγή καρδιακών ή άλλων παθήσεων μακροχρόνιων ή μη, αλλά και στο επίπεδο ψυχικής υγείας και καλύτερης διανοητικής λειτουργίας του ανθρώπου, τα οφέλη είναι πολλαπλά. Έρευνες έχουν δείξει πως η εκγύμναση του σώματος συμβάλλει στην αποσυμφόρηση του άγχους, την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και της καλύτερης ποιότητας ύπνου. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν υγιή τρόπο εκτόνωσης της έντασης, μέσω του οποίου ενισχύεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπειθαρχία.
Σε σχέση με την προσπάθεια απεξάρτησης, ο αθλητισμός αποτελεί ένα από τα εργαλεία αυτής, δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια της θεραπείας πρωταρχικός σκοπός είναι η δημιουργική κάλυψη του χρόνου και η εκμάθηση της συνεργασίας και της ομαδικότητας. Μέσα από τον αθλητισμό πέραν του ότι υιοθετείται ένας υγιής τρόπος ζωής, διατηρώντας το σώμα σε καλή φυσική κατάσταση, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση, τίθενται στόχοι τους οποίους καλείται κανείς να επιτύχει με προσωπικό μόχθο και, τέλος, οδηγείται προς την αυτονομία και την πίστη στις δυνάμεις του – πράγμα που αποτελεί βασική επιδίωξη της όλης θεραπείας.
Δεν είναι τυχαίο που θεωρείται ως ένα από τα μυστικά μακροζωίας! Γιατί… όπως έλεγαν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας: «Νους υγιής εν σώματι υγιεί»! Και γιατί… όλοι οι αγώνες ζωής είναι εξίσου σημαντικοί και κάποιες φορές αλληλένδετοι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Άθληση – Ποια τα οφέλη της στην υγεία μας;, lamberts.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψυχική υγεία και αθλητισμός!, iasismed.eu, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι εξάρτηση, kethea.gr, διαθέσιμο εδώ
