Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Το πατρικό όνομα της ποιήτριας ήταν Βασιλική Ράδου. Γεννημένη στην Αθήνα και με καταβολές από τη Μεσσήνη, το 1952 παντρεύτηκε τον ποιητή και πολιτικό μηχανικό Άθω Δημουλά, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Δημήτρη και την Έλση. Εισήχθη στον χώρο των γραμμάτων το 1952, σε ηλικία μόλις 19 ετών, με τη δημοφιλή ποιητική συλλογή Ποιήματα, όμως μετά από λίγο αποκήρυξε εκείνη την πρώτη συλλογή της. Η επίσημη είσοδός της στην ποίηση θεωρείται πως έγινε το 1956, με τη συλλογή Έρεβος. Κάποια από τα έργα της είναι τα ακόλουθα: Ερήμην, Επί τα ίχνη και η συλλογή Το λίγο του κόσμου για την οποία τιμήθηκε, μάλιστα, και με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως. Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης απέσπασε η συλλογή της Χαίρε ποτέ, ενώ το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη της απονεμήθηκε για την Εφηβεία της λήθης, στην οποία περιλαμβάνεται το ποίημα Σαν να διάλεξες. Ακολουθεί το ποίημά της με τίτλο Προφυλάξεις.
«Όταν βρέχει,
δεν παίρνω ομπρέλα.
Το θεωρώ δειλία να προφυλάσσομαι
από το ξεκάθαρο.
Όταν δε βρέχει,
όσο και αν ευτυχεί ο ουρανός
όσο κι αν τον πιστεύω
ανοίγω την ομπρέλα μου
δεν είναι ξεκάθαρη
καιρική συνθήκη η ευτυχία».
Στο εν λόγω ποίημα φαίνεται να σκιαγραφείται μία συναισθηματική αντίφαση μεταξύ της θλίψης και της ευτυχίας. Είναι σημαντικό, όμως, να πούμε πως αυτή η θλίψη μπορεί να είναι η έκβαση μιας αποκάλυψης της αλήθειας «το θεωρώ δειλία να προφυλάσσομαι από το ξεκάθαρο». Συγκεκριμένα, η ποιήτρια υπογραμμίζει πως είναι δειλία να αποφεύγεις την αλήθεια και να προφυλάσσεσαι από αυτήν. Άλλωστε, η ειλικρίνεια έχει ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, αφού παρόλο που σε φέρνει σε δύσκολη και αμήχανη θέση έχει την ιαματική δυνατότητα να σε λυτρώνει. Ίσως, βέβαια, φταίει που σαν ανθρώπινο είδος φοβόμαστε να μην πληγωθούμε, φοβόμαστε την πικρή αλήθεια και προτιμούμε να επαναπαυτούμε σε ένα γλυκό ψέμα. Κάπως έτσι… ανοίγουμε την ομπρέλα! Με άλλα λόγια, υψώνουμε ένα συναισθηματικό και αμυντικό τείχος προκειμένου να προφυλαχτούμε, ξεχνώντας, όμως, πως η αλήθεια ή η «βροχή» είναι αυτή που μας «ξεπλένει» και ενίοτε μας απελευθερώνει. Γι’ αυτό οφείλουμε να «βραχούμε» και ας σκουπίσουμε ύστερα τις σταγόνες ή τα δάκρυα.
Αντιθέτως, τι συμβαίνει όταν δεν βρέχει, όταν έχει ήλιο και ο καιρός ευτυχεί; Φυσικά, δεν αποκλείεται ποτέ η πιθανότητα μιας αναπάντεχης συννεφιάς ή μπόρας, οπότε δεν μπορούμε πάντα να μιλάμε για μία αμιγή ευτυχία. Ακόμα, όμως, και αν είναι έτσι, μας γεννάται το ακόλουθο ερώτημα: Η ποιήτρια γιατί ανοίγει την ομπρέλα της και θέλει να προστατευτεί από αυτή; Θέλει να προστατευτεί από τον ήλιο, από την ευτυχία; Όχι, αυτό θα ήταν ανόητο, ίσως, όμως, γίνεται λόγω καχυποψίας, λόγου φόβου για μία ενδεχόμενη συναισθηματική «βροχή». Σημαντικό ρόλο θα μπορούσαμε να πούμε πως διαδραματίζει ο παράγοντας ενός πιθανού συναισθηματικού τραύματος, προερχόμενο από το παρελθόν που συνοδεύεται από ένα σύννεφο καχυποψίας και επιφυλακτικότητας σε κάθε τι «ρομαντικά» ωραίο, σε κάθε τι «υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό». Έτσι, μαθαίνουμε να μην εμπιστευόμαστε «τυφλά» τον ήλιο ή την εξιδανικευμένη ευτυχία, γιατί αυτό μπορεί να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή.
Επιπρόσθετα, εφόσον γίνεται λόγος για ευτυχία πρέπει να επισημανθεί ότι δεν πρόκειται για μία ξεκάθαρη καιρική συνθήκη. Αυτό μας κάνει να αναρωτηθούμε αν η ευτυχία εν τέλει είναι υποκειμενική ή απλώς δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμη. Η ευτυχία δεν ταυτίζεται με τη χαρά, δεν αποτελεί απλώς μία βραχύβια περίοδο συναισθηματικής ευφορίας, είναι κάτι παραπάνω, κάτι πιο ουσιαστικό και μακροπρόθεσμο. Αντί για χαρά, λοιπόν, η ευτυχία θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως η απόλυτη ηρεμία ψυχής, η καθαρή ευγνωμοσύνη και η εσωτερική και βαθιά συναισθηματική ικανοποίηση που έχει ως αποστολέα και παραλήπτη τον ίδιο μας τον εαυτό.
Εν κατακλείδι, αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα ποίημα με βαθύ νόημα που χρήζει ψυχολογικής και κοινωνικής μελέτης από ανθρωπολογική σκοπιά για θέματα που αφορούν την ευτυχία, την καχυποψία στις ανθρώπινες προθέσεις και συμπεριφορές, στη θλίψη κ.ά. Φυσικά, τέτοιας φύσεως ζητήματα, κοινωνικού και φιλοσοφικού περιεχομένου, δεν θα μπορούσαν να αναλυθούν εκτενώς στο πλαίσιο ενός σύντομου ποιήματος από τη «μεγάλη» Κική Δημουλά. Στο πλαίσιο, όμως, ενός ποιήματος ικανού να μας προβληματίσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κική Δημουλά, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Κική Δημουλά-Προφυλάξεις- Ανάλυση, e-didaskalia.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
