Της Ζωής Σπέντζα,
Έρωτας ή εμμονή; Η ερωτική ζήλεια συνδέεται άμεσα με την εμμονική συμπεριφορά, που πολλές φορές συνοδεύεται από την παρενοχλητική παρακολούθηση, αλλιώς αποκαλούμενο φαινόμενο “stalking”. Πρόκειται για την «επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθηση», σύμφωνα με τον όρο του νέου ποινικού κώδικα (άρθρο 333 ΠΚ) που ήρθε στην Ελλάδα το 2018 και όρισε την εν λόγω συμπεριφορά ως ποινικό αδίκημα. Στην παθολογική αυτή κατάσταση του «δράστη», περιλαμβάνονται ο διαρκής έλεγχος των δραστηριοτήτων, των επαφών, της ζωής του άλλου ατόμου γενικότερα, και πράξεις που αντιβαίνουν στο αίσθημα της ελευθερίας του ανθρώπου.
Το φαινόμενο αυτό, έχει ρεαλιστική βάση και λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη έκταση χρόνο με το χρόνο, με τα ποσοστά να δείχνουν βάσει ερευνών, ότι μία στις έξι γυναίκες και ένας στους δεκαεννιά άνδρες, έχουν πέσει θύματα stalking στην Αμερική. Από που πηγάζει όμως αυτή η εμμονή και ποιος την ενθαρρύνει; Τι την διακρίνει από την επιθυμία και τον θαυμασμό; Η γραμμή ήταν πάντα τόσο διακριτή ή μήπως η πανδημία του Covid-19 έφερε στην επιφάνεια νέες «αρρώστιες» που στιγμάτισαν τον σύγχρονο άνθρωπο;
Προσωπικά, πιστεύω ότι όταν ζεις σε μία περίοδο κρίσης και εγκλεισμού, ανακαλύπτεις, ηθελημένα ή μη, πτυχές του εαυτού σου που δε γνώριζες πριν. Αυτό συμβαίνει γιατί καλείσαι να ανταπεξέλθεις σε συνθήκες που αποκλίνουν από την κανονικότητα και τη σταθερότητα, και από το γνώριμο περιβάλλον στο οποίο έχεις διαμορφώσει τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά σου. Στην προκειμένη περίπτωση, η καραντίνα που επιβλήθηκε ως μέτρο προστασίας στα πλήθη, ενίσχυσε τη σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία και συγκεκριμένα με τα social media, χωρίς αυτό να συνεπάγεται την ασφαλή και παραγωγική δραστηριότητα στο διαδίκτυο. Εύλογα λοιπόν, θα λέγαμε ότι αποτέλεσε το έναυσμα για την «εξειδίκευση» στην εμμονική παρακολούθηση, καθώς το stalking της σελίδας του άλλου και η επικοινωνία μαζί του στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες, ήταν η μόνη δυνατή μορφή επικοινωνίας το διάστημα εκείνο. Μάλιστα, αυτός ο εγκλεισμός και η απομόνωση, ενίσχυσαν την καχυποψία και την επιφυλακτικότητα του κόσμου, με αποτέλεσμα το φαινόμενο να πάρει μία πιο ανησυχητική τροπή.
Έτσι, από εκεί που θεωρούσαμε κάποτε ρομαντικό το να έρθει κάποιος κάτω από το σπίτι μας και να μας κάνει καντάδα ή αφιέρωση, πλέον το θεωρούμε -αν όχι τρελό-, τότε περίεργο και κατακριτέο. Πλέον, δε μας συγκινεί αλλά μας τρομάζει. Μας τρομάζει μία πράξη που από τη φύση της είναι αθώα. Ποιος ορίζει όμως αν αυτό το συναίσθημα είναι όντως τόσο αθώο ή εν τέλει μια «κρυφή» εμμονή; Απάντηση στο εν λόγω ερώτημα θα μπορούσε να δώσει η σειρά “You” του Netflix (2019), η οποία ακολουθεί τη ζωή του Τζο Γκόλντμπεργκ, ενός εμμονικού άνδρα, φαινομενικά άκακου, που τελειοποιεί την παρακολούθηση και την κατασκοπία, όταν πρόκειται για άτομα που του προξενούν το ενδιαφέρον. Ο ίδιος ερωτεύεται παράφορα και γίνεται τοξικός , δείχνοντας τη «σκοτεινή και επικίνδυνη» πλευρά του, η οποία οδηγεί τον κοινωνιοπαθή Τζο, στα άκρα. Αποτελεί μία απεικόνιση της πραγματικότητας, που προσπαθεί να δείξει πόσο ψυχωτική είναι η σχέση μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με τα προσωπικά μας δεδομένα να μπορούν να παραβιαστούν ανά πάσα στιγμή από τον οποιοδήποτε, χωρίς εμείς να έχουμε την παραμικρή γνώση αυτού. Είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη μας για αγάπη στην ψηφιακή εποχή, ώστε να αψηφά αυτόν τον κίνδυνο; Και τελικά, η καχυποψία είναι αποτέλεσμα υπερβολής, φόβου ή άγνοιας;
Η απάντηση δε θεωρώ πως μπορεί να είναι ακριβής όταν το “stalking” διαφέρει ανάλογα την περίπτωση: από την επίμονη επικοινωνία και τη διάδοση κακόβουλων κατηγοριών, έως την εκδικητική πορνογραφία και τη διάρρηξη του οικογενειακού ασύλου. Οι πράξεις αυτές προέρχονται κυρίως από πρώην συζύγους, αλλά και στα πλαίσια της οικογένειας, από συζύγους, λίγο πριν τη λήξη του έγγαμου βίου, με τη μορφή της ενδοοικογενειακής εμμονικής παρενόχλησης (spouse stalking). Το φαινόμενο, δεν συνεπάγεται πάντα βία, αλλά πολύ συχνά αρκείται σε φαντασιώσεις, δηλαδή έντονη ερωτική επιθυμία, ή ανησυχητικά, περιλαμβάνει την παραισθησιακή προσήλωση ή το σαδιστικό stalking. Αφενός, δηλαδή, ο δράστης πιστεύει πως υπάρχει κάποιου είδους κρυφή σχέση με το αντικείμενο του πόθου του, που όμως παρεμποδίζεται από εξωτερικούς παράγοντες και αφετέρου το θύμα κινδυνεύει από ψυχολογική και σωματική βία εκ μέρους του δράστη. Και στις δύο περιπτώσεις , απαιτείται η λήψη μέτρων προστασίας , δηλαδή το θύμα απαιτείται να κινηθεί νομικά εναντίον του θύτη.
Άλλωστε, η αποτελεσματική αντιμετώπιση συντελείται όχι μόνο από την ενημέρωση και την αναγνώριση, αλλά και από την καταγγελία, την προσφυγή στην αστυνομία και την προσωρινή δικαστική προστασία, όσον αφορά τις ενέργειες βίας. Όσον αφορά το ψυχολογικό τραύμα, συνίσταται η προσφυγή σε κέντρα συμβουλευτικής υποστήριξης, για τη βοήθεια σε ψυχολογικό, κοινωνικό αλλά και σε νομικό επίπεδο. Στην θεωρία, μπορούμε να δείχνουμε όλοι τη συμπόνοια και τη στήριξή μας, αλλά αυτό δεν αρκεί. Καιρός λοιπόν, αυτή η θεωρία να δώσει τη θέση της στην έμπρακτη συμπαράσταση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Stalking: Το φαινόμενο-μάστιγα για το οποίο μιλούν όλοι, must.com.cy, διαθέσιμο εδώ
- Stalking (παρενοχλητική παρακολούθηση): τι είναι και γιατί είναι σημαντική η ποινικοποίηση του, imerisia-ver.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η παρενοχλητική παρακολούθηση (το Stalking) αποτελεί πλέον ποινικό αδίκημα, forthewomen.com.cy, διαθέσιμο εδώ
- Το φαινόμενο του Spouse Stalking ως μορφή ενδοοικογενειακής βίας στον νέο Ποινικό Κώδικα, ethemis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Είναι η σειρά «You» του Netflix το ψυχολογικό θρίλερ της χρονιάς;, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
