Της Γιάννας Φουρνάρη,
Μια φορά και έναν καιρό, στη Χώρα των Ποιημάτων, το μακρόσυρτο θρόισμα των σελίδων και το ρυθμικό σφυροκόπημα των μολυβιών καλύφθηκε από έναν πρωτόγνωρο ήχο. Ξαφνιασμένα τα ποιήματα κοίταξαν προς τον ουρανό και τι να δουν; Μια διμοιρία από νότες, καθοδηγούμενες από ένα ορμητικό κλειδί του σολ, προσγειώνονταν με πολύχρωμα αλεξίπτωτα ανάμεσα τους. Άλλα πανικοβλήθηκαν και χώθηκαν στα πιο σκοτεινά σημεία της βιβλιοθήκης, ενώ άλλα ένιωσαν μια ανεξήγητη γοητεία από τις πρωτόγνωρες μελωδίες και έτρεξαν να τις προϋπαντήσουν.
Οι νότες, τότε, άνοιξαν τις τσάντες τους και από μέσα ξεχύθηκαν παστέλια, λουκουμάδες και τηγανίτες-γλυκίσματα που είχαν φέρει για να κεράσουν τις λέξεις– όλα καλυμμένα από μέλι. Ύστερα, διάλεξαν το ποίημα που εφάρμοζε καλύτερα στο σχήμα τους και σφιχταγκαλιασμένες μαζί του, κίνησαν πάλι για τον ουρανό. Αφού πέταξαν για ώρες, σταμάτησαν σε μια αχανή, καταπράσινη πεδιάδα, όπου ίδρυσαν τη Χώρα της Μελοποιημένης Ποίησης. Κάθε Μάρτιο, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ποίησης, μας επισκέπτονται 5 απεσταλμένοι τους, 5 μελοποιημένα ποιήματα. Ας γνωρίσουμε τα φετινά:
Το Παράπονο
Ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη από την ποιητική συλλογή του 1972 «Τα ρω του έρωτα». Η μελοποίηση έγινε από τον συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου, ενώ πρώτη το ερμήνευσε η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Το τραγούδι κυκλοφόρησε με τον δίσκο του 1996 «Τραγούδια για τους μήνες». Στίχοι βαθιά συναισθηματικοί, δηλωτικοί μιας τρομακτικής συνειδητοποίησης, της απόστασης ανάμεσα σε όσα μας «καίνε» και μας αγγίζουν βαθιά και σε όσα στην πραγματικότητα γεμίζουν τις μέρες μας. Αναδεικνύεται, λοιπόν, η σημασία της επαγρύπνησης και του θάρρους που χρειάζεται, ώστε να βρισκόμαστε όσο πιο κοντά γίνεται στον δικό μας ορισμό της ευτυχίας, μακριά από προδιαγεγραμμένες πορείες και επιβαλλόμενες από τρίτους στόχους.
Η άρνηση
Ποίημα του Γιώργου Σεφέρη από τη συλλογή «Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1972». Η μελοποίηση έγινε από τον Μίκη Θεοδωράκη, ενώ πρώτος το ερμήνευσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία της «χαμένης στη μελοποίηση» άνω τελείας:
Ο ποιητής γράφει:
«Mε τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας· λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή.»
Και ο συνθέτης μελοποιεί:
«Mε τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας λάθος·
κι αλλάξαμε ζωή.»
Η αλλαγή αυτή, ουσιαστικά, αλλάζει το νόημα των στίχων. Στην πρώτη περίπτωση, βγαίνει το νόημα πως είναι λάθος κατά τον ποιητή να δρας στη ζωή αποκλειστικά καθοδηγούμενος από το πάθος, ενώ στη δεύτερη –αυτήν του τραγουδιού– η έμφαση δίνεται στην αλλαγή τρόπου ζωής που μπορεί να ακολουθήσει τη συνειδητοποίηση κάποιου πως δεν του αρέσει η τροπή που έχει πάρει η ζωή του. Το σπουδαιότερο είναι, βέβαια, πως ο σκοπός αυτός τραγουδήθηκε από χιλιάδες ανθρώπους κατά την κηδεία του Σεφέρη, τέλη Σεπτέμβρη του 1973, η οποία τελικά εξελίχθηκε σε λαϊκή διαδήλωση κατά του δικτατορικού καθεστώτος.
Μέρα Μαγιού
Αποτελεί απόσπασμα του εμβληματικού ποιήματος «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου. Πρόκειται για ένα μοιρολόι που έγραψε ο ποιητής, αφιερωμένο στον θρήνο μιας μάνας πάνω από το άψυχο κορμί του γιου της το 1936, στα γεγονότα της πρωτομαγιάτικης απεργίας της Θεσσαλονίκης επί κυβέρνησης Ιωάννη Μεταξά. Συγκεκριμένα, τον Μάιο του 1936 οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης προχώρησαν σε απεργία ζητώντας αύξηση των ημερομισθίων, ο λαός τους υποστήριξε και η απεργία απέκτησε χαρακτήρα εξέγερσης. Μέσα στις αγριότητες που έλαβαν χώρα απ’ την αστυνομία σε μια προσπάθεια βίαιης καταστολής, σκοτώθηκε ο εικοσιπεντάχρονος Τάσος Τούσης. Μία μέρα αργότερα, δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» φωτογραφία της μητέρας του διαδηλωτή να θρηνεί πάνω από το σώμα του γιου της. Ο Γιάννης Ρίτσος βλέποντας τη φωτογραφία επηρεάστηκε βαθιά και ξεκίνησε να γράφει τους πρώτους στίχους από τον «Επιτάφιο».
Δεκέμβρης 1903
Ανήκει στην ποιητική συλλογή «Κρυμμένα Ποιήματα» που αποτελεί αναθεωρημένη έκδοση των «Ανεκδότων» ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη. Η μελοποίηση έγινε από τον Σωκράτη Μάλαμα και το τραγούδι συμπεριλήφθηκε στον δίσκο του 1998 «13.000 μέρες». Ένα τραγούδι διαιρεμένο, αφού στο πρώτο μισό κυριαρχεί η απαγγελία των στίχων ενώ στο δεύτερο πρωταγωνιστικό ρόλο παίρνει η μελωδία, μια μελωδία που βαθμιαία εντατικοποιείται και κλιμακώνεται, μέχρι το φινάλε που ενισχύεται από τα «αδέσποτα» μα και τόσο ταιριαστά με το συναίσθημα του τραγουδιού επιφωνήματα.
Οι 7 νάνοι στο S/S Cyrenia
Εκδίδεται στην ποιητική συλλογή Τραβέρσο που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του Νίκου Καββαδία από τις εκδόσεις Κέδρος. Το ποίημα είναι αφιερωμένο στην ανιψιά του Ν. Καββαδία που όταν ήταν μικρή του είχε ζητήσει να γράψει ένα ποίημα για τους νάνους της, φανταστικά πλάσματα που κυριαρχούσαν στις ζωγραφιές και τα παιχνίδια της. Το ατμόπλοιο Cyrenia ήταν από τα αγαπημένα του ποιητή και ταξιδεύοντας με αυτό έχει γράψει πολλά από τα έργα του. Η μελοποίηση γίνεται από τον Θάνο Μικρούτσικο και το τραγούδι κυκλοφορεί για πρώτη φορά με τον δίσκο «Η αγάπη είναι ζάλη» της Χαρούλας Αλεξίου.
Ωστόσο, το τραγούδι έχει σφραγιστεί για πάντα από τον Θάνο Μικρούτσικο, ο οποίος το χαρακτηρίζει ως το τραγούδι της ζωής του. Σίγουρα, το αποτέλεσμα της ερμηνείας του και των αυτοσχεδιασμών του στο πιάνο δεν μπορεί να αποδοθεί με λόγια αλλά κάποιες λέξεις ενδεικτικές της μαγείας του είναι η ψυχή, το πάθος, το ταξίδι, η υπέρβαση και η μέθεξη. Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνέντευξή του «Όταν τους παίζω τους «7 Νάνους», ο κόσμος έχει ψευδαισθήσεις. Νομίζει ότι με βλέπει. Νομίζει ότι βλέπει το πιάνο. Θέλω να τους πω, ότι δεν βλέπουν εμένα και το πιάνο, νομίζουν ότι το βλέπουν. Γιατί από την ώρα που αρχίζω, εγώ έχω πάρει το πιάνο και ίπταμαι. Απλώς έρχομαι μετά για το χειροκρότημα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Θάνος Μικρούτσικος: Η αποκάλυψη για τους «7 νάνους», τον θάνατο και το «κρυφό» μήνυμα του Καββαδία, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ολόκληρο το ποίημα 1: Άρνηση (Γιώργος Σεφέρης και Μίκης Θεοδωράκης), afterschoolbar.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Πώς έγραψε ο Ρίτσος το μοιρολόι της μάνας πάνω στο άψυχο κορμί του γιου της; mikropragmata.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επιτάφιος (Γιάννης Ρίτσος), wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Ελληνική Ποίηση: – Γιάννης Ρίτσος, poetry-in-greece.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
