Της Μαρίας Κουλούρη,
Η Ακρόπολη της πόλης των Αθηνών είναι ευρέως γνωστή για τα πανέμορφα αρχαία κτίσματά της. Το πιο κομψό ίσως κτίσμα της Ακρόπολης είναι το Ερέχθειο, το οποίο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του ιερού βράχου της Ακρόπολης. Ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα. Η κατασκευή του ξεκίνησε μετά την ολοκλήρωση της ανέγερσης του Παρθενώνα και των Προπυλαίων, δηλαδή το 421 π.Χ., ενώ διακόπηκε το 414 π.Χ. και συνεχίστηκε ξανά το 409 π.Χ., μέχρι να ολοκληρωθεί το 406 π.Χ. Το διάστημα 421-414 π.Χ. διακόπηκε ο Πελοποννησιακός πόλεμος με την ειρήνη του Νικία ανάμεσα σε Αθήνα και Σπάρτη, γι’ αυτό και κατέστη δυνατό το ξεκίνημα κατασκευής του ναού.
Αρχιτέκτονας του ναού πιθανόν ήταν ο Μνησικλής, ενώ τον γλυπτό διάκοσμο είχε αναλάβει ο Φειδίας. Ο ναός, επίσης, ανήκει στον ιωνικό τύπο. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο του ναού παρουσιάζει ασυνήθιστο σχήμα. Αποτελεί ουσιαστικά ένα συγκρότημα διαφορετικών κτιρίων, τα οποία είναι τοποθετημένα σε διαφορετικά επίπεδα, γεγονός που θυμίζει έντονα την κατασκευή των Προπυλαίων. Ο κυρίως ναός είναι ένα τετραγωνικό κτίριο με προστώο με 6 ραδινούς (πολύ ψηλοί και λεπτοί) κίονες στον ανατολικό τοίχο, ενώ απουσιάζει ο πρόναος σε αυτό το σημείο. Ο τοίχος στη νότια πλευρά του ναού είναι κλειστός και παρουσιάζει τριβαθμιδωτός κρηπίδωμα. Αντίθετα, η βόρεια πλευρά και η δυτική πρόσοψη βρίσκονται σε χαμηλότερο επίπεδο, περίπου κατά 3 μέτρα, με αποτέλεσμα να χρειάζεται ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Γι’ αυτόν τον λόγο, κτίστηκε ένα αρκετά υψηλό βάθρο ύψους 5 μέτρων με 4 ιδιόμορφα υποστηλώματα, τα οποία εξωτερικά θυμίζουν ιωνικούς ημικίονες και εσωτερικά πεσσούς.
Στις κλειστές μακρές πλευρές του ναού κτίστηκαν 2 διαφορετικές στοές, οι οποίες βρίσκονται στο πιο δυτικό άκρο του ναού, γι’ αυτό και το αρχιτεκτονικό συγκρότημα δεν παρουσιάζει κανέναν συμμετρικό άξονα. Η στοά της βόρειας πλευράς βρίσκεται 3,24 μέτρα πιο χαμηλά όπως και ο βόρειος τοίχος. Οι κίονες της στοάς είναι πολύ λεπτοί με διάμετρο μόλις 0,82 μ. και ύψος 7.635 μ., ενώ έχουν διάταξη 4×2. Το χαμηλότερο επίπεδο της στοάς γίνεται ακόμα πιο εμφανές από μια χαμηλή σαμαρωτή στέγη, η οποία έχει το δικό της ξεχωριστό αέτωμα που είναι στραμμένο προς τα βόρεια.
Η άλλη στοά του κτιρίου, η νότια, είναι η γνωστή σε όλους μας κατασκευή με τις Καρυάτιδες. Η νότια στοά είναι αρκετά μικρότερη από αυτή στα βόρεια και έχει τοποθετηθεί πάνω στον στυλοβάτη του αρχαίου ναού της Αθηνάς, ο οποίος βρισκόταν νότια του Ερεχθείου πριν αυτό κατασκευαστεί, αλλά καταστράφηκε με τους Περσικούς πολέμους. Η ιδιαιτερότητα αυτής της στοάς είναι πως η στέγη της δεν στηρίζεται από κίονες αλλά από αγάλματα του τύπου των Κορών, οι οποίες στέκονται σε ψηλό βάθρο και φέρουν τη μαρμάρινη στέγη, αλλά και τον χαμηλό θριγκό. Οι Καρυάτιδες πιστεύεται πως δημιουργήθηκαν από τον Αλκαμένη κι έναν μαθητή του, σύμφωνα με την παράδοση και τα πρότυπα του Φειδία. Έδωσαν, λοιπόν, στα αγάλματα μια αρκετά αρχιτεκτονική δομή, αφού οι κάθετες πτυχώσεις του πέπλου των κορών αντικαθιστούν με υπέροχο τρόπο τη διάφανη ράβδωση των κιόνων. Η διαφορά, ωστόσο, των κορών και των κιόνων είναι πως οι κίονες είχαν μια κλίση προς το εσωτερικό, ενώ οι Κόρες έχουν κλίση προς το εξωτερικό. Αυτό συμβαίνει γιατί το στηρίζον σκέλος των αγαλμάτων έπρεπε να είναι τοποθετημένο προς τα έξω και το άνετο προς τα μέσα, για να στραφούν λίγο εξωτερικά οι πλαϊνές κόρες. Αξιοσημείωτη είναι και η τοποθέτηση του θριγκού πάνω στις κεφαλές των αγαλμάτων. Αν και ο θριγκός έχει μεγάλο βάρος, η κατασκευή χαμηλού επιστυλίου έκανε τη στήριξή του να φαίνεται αρμονική με το υπόλοιπο σύνολο.
Το Ερέχθειο αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό συγκρότημα μοναδικής αισθητικής και τέχνης, ενώ είναι συνδεδεμένο με πολλούς αρχαίους μύθους και ιστορίες. Τόσο η αρχιτεκτονική-γλυπτική ανάλυσή του, όσο και η ιστορική, έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και συζήτησης εδώ και πολλές δεκαετίες. Η μελέτη του Ερεχθείου συνολικά απαιτεί πολλές σελίδες βιβλίων, αφού αποτελεί ένα μοναδικό κομψοτέχνημα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Αν και ο Παρθενώνας είναι άμεσα συνυφασμένος με τον βράχο της Ακρόπολης στις συζητήσεις, το Ερέχθειο, ωστόσο, είναι το πιο ιδιαίτερο και κομψό αρχαίο κτίσμα, όχι μόνο της Ακρόπολης την Αθηνών, αλλά πιθανότατα και ολόκληρου του Ελλαδικού χώρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Gruben G., ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΝΑΟΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Εκδόσεις Καρδαμίτσα: Αθήνα 2015
