Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Ευαίσθητο θέμα για κάποιους, αδιάφορο για άλλους, η ευθανασία πρόκειται για ένα ζήτημα που δεν εμπεριέχει μόνο ιατρικές διαδικασίες, αλλά και ηθικό περιεχόμενο. Η ευθανασία, λοιπόν, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που ο ασθενής πάσχει από μία ανίατη ασθένεια, με σκοπό να ταλαιπωρηθεί όσο γίνεται το λιγότερο με τον πιο ανώδυνο και ήπιο θάνατο. Η λέξη «ευθανασία» έχει ελληνικές ρίζες, καθώς προέρχεται από το «ευ» και το «θανείν». Επίσης, ο συγκεκριμένος όρος έχει καταλήξει —τουλάχιστον στη χώρα μας— να συνδέεται αποκλειστικά με την ευθανασία των ζώων, μιας και δεν είναι ένα τόσο σπάνιο φαινόμενο.
Η ευθανασία, διακρίνεται σε εκούσια (η ζωή του ασθενούς τερματίζεται από ένα τρίτο άτομο, συνήθως γιατρό ή νοσηλευτή) που —όπως φανερώνει και το όνομά της— γίνεται κατόπιν απαίτησης από τον ίδιο τον ασθενή, και ακούσια, σε περίπτωση που ο πάσχων δεν είναι σε θέση να συναινέσει ή να αρνηθεί τη διαδικασία, διότι βρίσκεται σε κατάσταση κώματος ή ψυχολογικής αστάθειας, και έτσι η λήψη απόφασης δεν πραγματοποιείται από τον ίδιο. Σημαντική και αξιοσημείωτη είναι, επίσης, και η διάκριση ανάμεσα στην ενεργητική (μέσω χορήγησης κατάλληλων φαρμάκων και ουσιών) και στην παθητική ευθανασία (με τη διακοπή οποιασδήποτε λήψης μέτρων για την παράταση ή βελτίωση της ζωής του ασθενούς).
Σε ορισμένες χώρες, έχει γίνει νομιμοποίηση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, ωστόσο μιλώντας σε γεωγραφικά ευρωπαϊκό επίπεδο, το ζήτημα της ευθανασίας δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο από όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένα κράτη-μέλη τάσσονται ολοκληρωτικά ενάντια στην ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία (π.χ. Σλοβενία, Ρουμανία), ενώ άλλα αποδέχονται το δικαίωμα του πάσχοντος να αρνηθεί χορήγηση περαιτέρω θεραπείας, δηλαδή την παθητική ευθανασία(π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία κ.ά.). Εξαίρεση αποτελούν τρείς χώρες: Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο, οι οποίες έχουν προσχωρήσει σε νομιμοποίηση της ευθανασίας. Η Ελλάδα, δεν ξεφεύγει από τον «γενικό κανόνα», καθώς δεν τυγχάνει εξειδικευμένης νομοθετικής ρύθμισης, ωστόσο η συζήτηση γύρω από το αμφιλεγόμενο θέμα δεν παύει να δημιουργεί εντάσεις.
Αξίζει, όμως, να αναλυθεί και μία πιο φιλοσοφικό-ηθική διάσταση του θέματος, γιατί σε τελική ανάλυση αναφερόμαστε κυριολεκτικά σε ζήτημα ζωής και θανάτου. Σύμφωνα με τον καθηγητή φιλοσοφίας σε πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, James Rachels, στο όλο θέμα της ευθανασίας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και ο ηθικός παράγοντας και συγκεκριμένα η ελεύθερη βούληση, η οποία αναφέρεται φυσικά στην παθητική ευθανασία. Το –πολύ– ενδιαφέρον παράδειγμα που θέτει για να τεκμηριώσει τη θέση του είναι οι περιπτώσεις γεννήσεων μωρών με σύνδρομο Down στις Η.Π.Α. Εάν τα νεογέννητα είναι υγιή, τότε δεν τίθεται ζήτημα. Όμως σε ακραίες περιπτώσεις στις οποίες το μωρό δεν είναι ικανό να επιβιώσει χωρίς ιατρική υποστήριξη, τότε υπάρχει πιθανότητα να το αφήσουν να πεθάνει. Φυσικά, όμως, μιλάμε όπως και να έχει για μία αποτρόπαια πράξη. Αυτό, λοιπόν, που προβληματίζει τον καθηγητή είναι το κατά πόσο η παθητική —και ακούσια σε αυτήν την περίπτωση— ευθανασία, εντάσσεται στα πλαίσια ιατρικών καθηκόντων των γιατρών και νοσηλευτών ή εάν πρόκειται τελικά για δολοφονία!
Αναμφίβολα, η ηθική ευθύνη μεταβιβάζεται τώρα στο ιατρικό προσωπικό που ειδικεύεται σε αυτόν τον τομέα. Κατά καιρούς, μάλιστα, έχουν αναδυθεί στην επιφάνεια πολλές συζητήσεις και διαπληκτισμοί σχετικοί με την ηθική των ιατρικών επαγγελμάτων. Πολλοί μπορεί να θεωρούν πως είναι μία απλή καθημερινή διαδικασία που πρέπει να τελέσουν, αλλά στην πραγματικότητα άπτεται και της ιδιοσυγκρασίας του κάθε ατόμου που μπορεί να προκαλέσει φόβο, ταραχή, τύψεις και ενοχές.
Εν κατακλείδι, ακόμη και αν θεωρήσουμε πως η ευθανασία, παθητική ή ενεργητική, εκούσια ή ακούσια, είναι μία «απλή καθημερινή» διαδικασία, η συζήτηση δεν σταματά γύρω από αυτό το φλέγον ζήτημα. Σε τελική ανάλυση, εξαρτάται και από την χώρα όπου βρίσκεται ο καθένας, διότι η ίδια συζήτηση διαφέρει κατά πολύ σε πολλά διαφορετικά σημεία του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ευθανασία στην ΕΕ: Τι ισχύει στην Ελλάδα και σε κάθε χώρα ξεχωριστά, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ευθανασία, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Jecker, N. S., Jonsen, A. R., & Pearlman, R. A. (1997), Bioethics: An Introduction to the History, Methods and Practice, Εκδόσεις Jones & Bartlett Learning
- Nursing and Euthanasia: a Review of Argument-Based Ethics Literature, journals.sagepub.com, διαθέσιμο εδώ
