Της Φαίδρας Βιτζηλαίου,
Σε εφαρμογή του εργαλείου της για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προχώρησε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το εν λόγω εργαλείο (EU Global Human Rights Sanctions Regime) υιοθετήθηκε το 2020 από την Ε.Ε., με σκοπό την καταπολέμηση της παγκόσμιας καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσω της επιβολής κυρώσεων. Η βίαιη καταπάτηση δικαιωμάτων μπορεί να αναφέρεται σε γενοκτονία, σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, σε βασανιστήρια και άλλες ταπεινωτικές και βίαιες συμπεριφορές, στη δουλεία, σε εκτελέσεις και δολοφονίες.
Οι κυρώσεις περιλαμβάνουν την απαγόρευση εισόδου εντός της Ε.Ε., τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και την απαγόρευση διάθεσης κεφαλαίων ή οικονομικών πόρων. Δέκτες των κυρώσεων μπορεί να είναι άτομα ή και κρατικοί και μη κρατικοί δρώντες. Το εργαλείο αυτό, λοιπόν, χρησιμοποίησε στις 7 Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Ένωση σε εννέα άτομα που διέπραξαν σεξουαλική βία απέναντι σε γυναίκες και καταπάτησαν τα δικαιώματα των γυναικών. Είναι, μάλιστα, η πρώτη φορά που χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο για την επιβολή κυρώσεων σε δράστες σεξουαλικής βίας.
Η βία κατά των γυναικών και οι βιασμοί στους σύγχρονους πολέμους συχνά εργαλειοποιούνται για να πετύχουν υποτιθέμενους στρατηγικούς στόχους, όπως η ταπείνωση του αντιπάλου και η ρήξη των κοινωνικών δεσμών. Συγκεκριμένα, το Συμβούλιο Ασφάλειας του ΟΗΕ αναγνώρισε το 2008 τη σεξουαλική βία ως τακτική πολέμου. Αυτό, φυσικά, δεν νομιμοποιεί την αποτρόπαια πράξη του βιασμού –γι’ αυτό εξάλλου πολλά από όσα συμβαίνουν σε έναν έτσι κι αλλιώς από τη φύση του απονομιμοποιημένο πόλεμο, χαρακτηρίζονται ως εγκλήματα πολέμου– και για αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνει δράση. Μάλιστα, δήλωσε πως την ανησυχεί ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις πράγματι φαίνεται να χρησιμοποιούν τη βία κατά των Ουκρανών γυναικών ως τακτική πολέμου και κατηγορεί ευθέως τους Ρώσους διοικητές για γνώση και πολλές φορές παρότρυνση τέτοιων πρακτικών.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το καθεστώς κυρώσεων είχε στόχο εννέα άτομα, μεταξύ των οποίων αξιωματούχους του ρωσικού στρατού και τρεις κρατικούς και μη δρώντες που κατηγορούνται για συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών. Μεταξύ άλλων, κατηγορούνται ένας υποστράτηγος και ένας συνταγματάρχης, λόγω του γεγονότος ότι τα τμήματα υπό τη διοίκησή τoυς φαίνεται να προέβησαν σε πράξεις σεξουαλικής βίας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2022 κατά του άμαχου πληθυσμού της Ουκρανίας, όπως χαρακτηριστικά ο βιασμός μιας εγκύου και η συμμετοχή στρατιωτικών σε ομαδικούς βιασμούς. Ακόμη, δύο αστυνομικοί από το τμήμα της Μόσχας κατηγορούνται για αυθαίρετες συλλήψεις και βασανιστήρια, ενώ τα θύματα χαρακτηριστικά καταγγέλλουν πως ο ένας αστυνομικός τις χτύπησε, τις έπνιξε με πλαστικές σακούλες και τις κακοποίησε σωματικά και λεκτικά επί έξι ώρες.
Το καθεστώς κυρώσεων δεν σταματά, όμως, στη Ρωσία. Δύο επίτροποι του Νότιου Σουδάν κατηγορούνται για συστηματική χρήση σεξουαλικής βίας, η οποία χρησιμοποιείται ως όπλο πολέμου, αλλά και ως επιβράβευση για τους άνδρες που συμμετέχουν στη σύρραξη. Ακόμα, στη Μιανμάρ ο αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών φαίνεται να επέτρεψε σε στρατιωτικούς πράκτορες ασφαλείας να διαπράξουν βασανιστήρια και σεξουαλική βία σε άνδρες, γυναίκες και άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Οι τρεις δρώντες που δέχονται κυρώσεις είναι η Φυλακή Qarchak στο Ιράν, η Συριακή Ρεπουμπλικανική Φρουρά και η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Μιανμάρ (OCMSA), η οποία στοχοποιείται για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι στρατιωτικοί πράκτορες ασφαλείας της.
Δυστυχώς, η έμφυλη βία αποτελεί πραγματικότητα, τόσο στις χώρες της Δύσης όσο και της Ανατολής, τόσο σε καθεστώς πολέμου όσο και ειρήνης. Δεν πρέπει να γίνεται καμία διάκριση, όταν τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται. Η σεξουαλική και μη βία κατά των γυναικών αποτελεί έγκλημα σε οποιαδήποτε περίπτωση και οι ένοχοι πρέπει να εντοπίζονται και να δικάζονται. Τέτοιου είδους εγκλήματα δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να κρύβονται πίσω από τη σκιά του πολέμου και να μένουν ατιμώρητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κυρώσεις ΕΕ για την έμφυλη βία, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- EU sanctions 9 people over sexual violence and violating women’s rights, REUTERS, διαθέσιμο εδώ
- EU imposes global sanctions over rights abuses against women, Rfi, διαθέσιμο εδώ
- Νικολάου, Σ. (2018). Η βία κατά γυναικών στους σύγχρονους πολέμους, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
