Της Ματίνας Γεώργα,
Ο William Shakespeare ήταν θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός και –κατά πολλούς– ο εθνικός ποιητής της Αγγλίας, ο οποίος έζησε τον 16ο αιώνα. Τα έργα του είναι πολυμεταφρασμένα και απετέλεσαν σημείο αναφοράς για μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Στα κείμενά του επιλέγονται μακροσκελείς μονόλογοι, η ρητορική και η χρήση νέων γλωσσικών όρων, που κατόρθωσαν αργότερα να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της Αγγλικής Γλώσσας. Ο Shakespeare ασχολήθηκε –εξίσου επιτυχημένα– με τρεις από τους βασικότερους πυλώνες της λογοτεχνίας: το δράμα, την τραγωδία και την κωμωδία.
Στην τελευταία κατηγορία ανήκει το έργο του As you like it, στα ελληνικά «Όπως αγαπάτε» ή «Όπως σας αρέσει», το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1623. Η δράση ξεκινά όταν βρίσκονται στο δάσος του Άρντεν, για διαφορετικούς λόγους έκαστος, διάφορα άτομα, τα περισσότερα εξ αυτών με αριστοκρατική καταγωγή. Μεταμφιέσεις, οικογενειακά δράματα, ερωτικά μπερδέματα και ευτράπελα μπερδεύονται περίτεχνα στο λογοτεχνικό αριστούργημα και παρασύρουν συναισθηματικά τον αναγνώστη. Φαινομενικά, αταίριαστος με όλα τα τεκταινόμενα και την κωμικότητα του έργου είναι ο χαρακτήρας Jaques, γνωστός και ως The melancholy Jaques. Συναισθηματικά απομακρυσμένος από τους υπόλοιπους, ο πεσιμιστής και κυνικός αυτός ήρωας δεν ενδιαφέρεται για τη δράση του σώματος αλλά αυτό που τον απασχολεί είναι οι βαθιές φιλοσοφικές σκέψεις και η αναζήτηση της ανθρώπινης φύσης, απαλλαγμένη από δεσμά και προκαταλήψεις.
Η καθοριστική συμβολή του στο έργο διαφαίνεται καθαρά σε έναν από τους πιο δυνατούς μονολόγους αυτού, που ο Jaques καταρρίπτει την πραγματικότητα, την οποία και αντιλαμβάνεται ως μια σκηνή θεάτρου πάνω στην οποία ο καθένας παίζει τον ρόλο του και προχωρά στη διάκριση της ανθρώπινης ζωής σε επτά βασικά στάδια:
I. Νηπιακή ηλικία
Το μωρό γεννιέται αδύναμο και μικρό, εξαρτώμενο από τους γονείς του, περνώντας ανέμελα τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Σταδιακά μαθαίνει να μπουσουλά και να περπατά, να αρθρώνει τις πρώτες του λέξεις και να διαμορφώνει τα πρώτα στοιχεία της προσωπικότητάς του, απολαμβάνοντας τη φροντίδα, την προσοχή και την αγάπη των ατόμων που το περιτριγυρίζουν.
ΙΙ. Σχολική ηλικία
Η δεύτερη ηλικία του ανθρώπου ταυτίζεται με ένα άκρως μεταβατικό στάδιο, που το παιδί καλείται να απομακρυνθεί από την ασφάλεια της οικογένειας. Καθώς οι υποχρεώσεις ξεκινούν, παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερη απροθυμία να μελετά. Η άρνηση αυτή συνδυάστηκα με την εξουθένωση, ήταν το αποτέλεσμα της αυστηρότατης εκκλησιαστικής ή γονικής συνήθως επιτήρησης της διαδικασίας της διδασκαλίας, η οποία ως βασικό εργαλείο της είχε τη βία.
ΙΙΙ. Εφηβική ηλικία
Η εφηβική ηλικία είναι συνυφασμένη με τον έρωτα, ο οποίος λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη στη ζωή του νέου, έχοντας τη δυνατότητα είτε να του προσφέρει την απόλυτη ευτυχία είτε να τον βυθίσει στην άβυσσο της θλίψης. Στην εποχή του Shakespeare, ο έρωτας διατηρούσε τη ρομαντική και αισθησιακή του υπόσταση, εκφραζόταν μέσω στίχων, κρυφών συναντήσεων, δώρων και φυσικά, της αλληλογραφίας.
ΙV. Η ηλικία του στρατιώτη
Ο ρόλος του στρατιώτη οδηγεί τον ερωτευμένο νέο σε καινούριες δοκιμασίες, που καλείται να μάθει να πολεμά, να υπακούσει σε κανόνες και να υπερασπιστεί την πατρίδα του. Επιδιώκει την καταξίωση και την αναγνώριση, έστω και αν αυτή είναι πρόσκαιρη, ενώ αποκτά ταυτόχρονα τις αξίες της γενναιότητας και της αυτοθυσίας.
V. Η ηλικία της δικαιοσύνης
Σε αυτό το σημείο, ο Jaques φτάνει στο μεσαίο στάδιο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο άνθρωπος είναι πλέον «χορτασμένος» σωματικά και πνευματικά, έχει αποκτήσει εμπειρίες ζωής. Έχει τη σοφία και την ορθή σκέψη, είναι σε θέση να κάνει σωστές επιλογές και να κρίνει αυτός τώρα με αυστηρότητα εκείνους που τον περιβάλλουν. Το πάθημα έχει γίνει μάθημα για τον μεσήλικα, ο οποίος έχει αφήσει πίσω του τον παρορμητισμό και την ανεμελιά της νιότης, ενώ βαδίζει προς την πνευματική ανύψωση.
VI. Η ηλικία του πρώιμου γήρατος
Κατά τη διάρκεια της έκτης αυτής ηλικίας, ο άνθρωπος ταξιδεύει προς τη δύση της ζωής του και έχοντας χάσει τη ζωντάνια του, απλώς επιδιώκει να ζήσει μια ήρεμη ζωή. Το προσδόκιμο ηλικίας ήταν αρκετά χαμηλό, οπότε οι άνω των 40-50 ετών θεωρούνταν ηλικιωμένοι. Συνήθως οι οικονομικά ευκατάστατοι πολίτες είχαν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης για τα τελευταία έτη της ζωής τους, δίχως να σημαίνει ότι αυτό μπορούσε να τους εγγυηθεί την κατάληξή τους.
VII. Η ηλικία του γήρατος
Στο τελευταίο στάδιο της ζωής, ο άνθρωπος είναι πρακτικά σωματικά νεκρός. Δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τον εαυτό του και τις ανάγκες του, οι δυνάμεις του τον έχουν εγκαταλείψει, έχει χάσει τις αισθήσεις του και έχει περάσει στην απόλυτη λήθη, αφού ο εγκέφαλός του δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως πριν. Ο Jaques αναφέρεται σε μια ακραία μορφή γήρατος, στην οποία και έφταναν εκείνοι που είχαν ξεπεράσει τα 60 περίπου έτη.
Ο Shakespeare, λοιπόν, διά στόματος του Jaques, περιγράφει εν συντομία το όμορφο ταξίδι της ανθρώπινης ύπαρξης. Αξίζει να αναφερθεί πως κατά τρόπο παρόμοιο διακρίνουν ορισμένοι αστρολόγοι τα βασικά στάδια της ζωής, ταυτίζοντας το κάθε ένα με κάποιον πλανήτη (τη νηπιακή ηλικία με τη Σελήνη, τη σχολική με τον Ερμή, την εφηβική με την Αφροδίτη κτλ.), αλλά και η Εκκλησία, η οποία προσδοκά σε κάθε στάδιο να έχει ο άνθρωπος την αντίστοιχη σοφία και αγνότητα. Μπορεί τα χαρακτηριστικά κάθε μιας από τις 7 ηλικίες που παρουσιάστηκαν να αλλάζουν και να προσαρμόζονται σε κάθε εποχή, όμως η διάκριση αυτή πάντα θα υπάρχει. Μέσα από αυτόν τον μονόλογο, αποδεικνύεται πως η ζωή φτάνει στη δύση της κατά τρόπο παρόμοιο με τον οποίο ανατέλλει: με την ανάγκη για βοήθεια και συνεπώς με την εξάρτηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- As You Like It, folger.edu, διαθέσιμο εδώ
- Shakespeare’s Seven Ages of Man, sl.nsw.gov.au, διαθέσιμο εδώ
- Ο Σαίξπηρ και οι 7 ηλικίες του ανθρώπου: Είναι… «Όπως μας αρέσει»;, tsemperlidou.gr, διαθέσιμο εδώ
