Του Εμμανουήλ Μακράκη,
Με το τέλος το Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινά ένας «ακήρυχτος» πόλεμος μεταξύ των δύο κυρίαρχων δυνάμεων της εποχής των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και των χωρών που τελούσαν υπό την επιρροή τους.
Τα δύο αυτά αντίπαλα στρατόπεδα είχαν ένα κοινό στοιχείο. Δεν επέτρεπαν σε καμία από τις χώρες «δορυφόρους» τους να παρεκκλίνουν, έστω και λίγο από τα θέλω τους. Η τότε ενωμένη Τσεχοσλοβακία, η οποία διαλύθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1992, ξεκίνησε μία σειρά από καινοτόμες μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούσαν στην φιλελευθεροποίηση του κομμουνιστικού καθεστώτος της χώρας. Η σειρά αυτή των μεταρρυθμίσεων ξεκίνησε από προτροπή του ίδιου γραμματέα του κόμματος του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Ο Ντούμπτσεκ ήταν ο πρώτος εκλεγμένος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σλοβακίας. Εκλέχθηκε στις 5 Γενάρη του 1968, και παρέμεινε στην θέση του μέχρι τις 17 Απριλίου 1969. Ο μεταρρυθμιστής Πρόεδρος πρότεινε μία σειρά από μέτρα οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής φύσεως, ώστε το κράτος να γίνει πιο δημοκρατικό, και να διαφοροποιηθεί αρκετά από το πρότυπο εξουσίας, που επέβαλε η Μόσχα στις χώρες «δορυφόρους» της.
Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την παροχή περαιτέρω πολιτικών ελευθεριών και ατομικών δικαιωμάτων στους πολίτες, καθώς και την δημιουργία ενός ομόσπονδου κράτους μεταξύ Τσεχίας και Σλοβακίας. Τα προεδρικά μέτρα επέφεραν έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των συντηρητικών και των φιλελεύθερων – ανανεωτών μελών του κόμματος. Συνάμα, αυτή η σύγκρουση έθεσε και ζήτημα εξουσίας εντός του κόμματος. Οι συγκρούσεις και το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων δημιούργησαν έντονη ανησυχία και στην Μόσχα, η οποία εν συνεχεία θα προσπαθούσε να αποτρέψει οποιαδήποτε ενέργεια παρέκκλισής από τις θέσεις που είχε επιβάλει σε όλες τις υπό επιρροή της χώρες.
Στις 20 Αυγούστου του 1968, και ενώ υπήρξαν προσπάθειες για αναίμακτη επίλυση του ζητήματος από πλευράς Τσεχοσλοβακίας, οι χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισβάλουν και λεηλατούν την Τσεχοσλοβακία καταλαμβάνοντάς την. Οι εγχώριες δυνάμεις πιάστηκαν εξαπίνης και παραδόθηκαν μπροστά στις πολυάριθμες δυνάμεις των Ρώσων, Γερμανών, Βουλγάρων, Ούγγρων και Πολωνών που ανέρχονταν περίπου στις 500.000. Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είχε υπογραφεί μεταξύ Ρωσίας, Ουγγαρίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ανατολικής Γερμανίας, Αλβανία, Τσεχοσλοβακίας και Πολωνίας το 1954. Ο ρόλος και οι επιδιώξεις του ήταν αντίστοιχες του ΝΑΤΟ, δηλαδή να διασφαλίσει την ακεραιότητα των μελών της, και να συντονίσει κοινές επιχειρήσεις σε περιπτώσεις κινδύνου από τρίτη χώρα.
Μετά την εισβολή, τα σοβιετικά στρατεύματα παρέμειναν στην χώρα για να διασφαλίσουν πως καμία αλλαγή δεν θα υπάρξει στο πολιτικό σκηνικό. Πέρα από τα στρατεύματα κατοχής οι ηγέτες της Τσεχοσλοβακίας, ο Πρόεδρος Λούντβικ Σβόμποντα και ο Ντούμπτσεκ ανακοίνωσαν πως θα έπρεπε να αποσύρουν το μεταρρυθμιστικό τους πρόγραμμα, αφού πρώτα οι τέσσερις μεταρρυθμιστές Όλντριχ Τσερνίκ, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, Γιόσεφ Σμρκόβσκι και Φράντισεκ Κρίγκελ συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στην Μόσχα βιαίως. Το αποτέλεσμα των συγκρούσεων ήταν αιματηρό, με 50 σοβιετικούς στρατιώτες να πέφτουν νεκροί, παράλληλα με 98 τσεχοσλοβάκους πολίτες και στρατιωτικούς.
Τα στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας παρέμειναν στην χώρα μέχρι την αντικατάσταση του Ντούμπτσεκ από τον ρωσόφιλο Γκούσταβ Χούζακ, τον Απρίλιο του 1969. Ο Χούζακ διατελούσε χρέη αντιπροέδρου, και κρίθηκε ως αρκετά μετριοπαθής για να αναλάβει χρέη γραμματέα του κόμματος. Ο νέος γραμματέας κατευθυνόμενος από τους Ρώσους αναίρεσε το πακέτο των ρυθμίσεων. Παρέμεινε στην θέση του μέχρι την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Τέλος, ανέλαβε την θέση του Προέδρου της Τσεχοσλοβακικής δημοκρατίας μετά τον θάνατο του Σβόμποντα το 1978.
Τα γεγονότα στην Τσεχοσλοβακία έδειξαν σε όλο τον κόσμο πως καμία προσπάθεια για φιλελευθεροποίηση και εκδημοκρατισμό δεν μπορεί να υπάρξει όταν οι μεγάλες δυνάμεις κυριαρχούν, ακόμα και σε χώρες όπου δεν έχουν δικαιοδοσία να παρέμβουν και να επηρεάσουν την πορεία τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- sansimera.gr, Η Σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, Διαθέσιμο εδώ
- ethnos.gr, Η Άνοιξη της Πράγας πνίγεται στο αίμα – Ο… χειμώνας της ΕΣΣΔ επανέρχεται δριμύς στην Τσεχοσλοβακία, Διαθέσιμο εδώ
