Της Μαρίας Κρουσταλλίδη,
Εξέλιξη και Δραστηριότητα
Με το επίσημο όνομα ‘‘Jama’atul Alhul Sunnah Lidda’wati wal Jihad’’, δηλαδή «Λαός που δεσμεύεται για την εξάπλωση του Λόγου του Προφήτη και του Τζιχάντ», ή απλούστερα “Boko Haram”, που από την τοπική γλώσσα της Νιγηρίας αποδίδεται ως «η Δυτική εκπαίδευση απαγορεύεται», η εν λόγω οργάνωση απολαμβάνει μια εκρηκτική ανάπτυξη κατά την τελευταία δεκαετία, απασχολώντας, πέραν της Νιγηριανής κυβέρνησης, και τη διεθνή κοινότητα, αλλά και την Αμερικανική κοινότητα Πληροφοριών και Ασφαλείας.
Παρά τις περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες, γνωρίζουμε ότι η Boko Haram, κατά τα μέσα της δεκαετίας 1990, ξεκίνησε ως μια ομάδα «μελέτης» με έντονα θρησκευτικά χαρακτηριστικά, διαδίδοντας το Λόγο του Προφήτη, σκοπεύοντας, με αυτόν τον τρόπο, στην απαλοιφή των Δυτικών και Χριστιανικών επιρροών από τη χώρα. Με περιορισμένο αριθμό μελών που ζούσαν αποκλειστικά από τη γη, η δραστηριότητα της Boko Haram από το 2002-2009 υπήρξε σχετικά φιλειρηνική, με μερικές μόνο, ήπιας έντασης εμπλοκές με τις τοπικές Αρχές και ντόπιο πληθυσμό της επαρχίας την Βορειοανατολικής Νιγηρίας, όπου και δραστηριοποιούνταν.
Κομβικό σημείο για την εξέλιξη του εν λόγω μορφώματος σε τρομοκρατική οργάνωση με ισχυρή παρουσία υπήρξε η επίθεσή της, την 26ης Ιουλίου 2009, σε ένα αστυνομικό τμήμα, με απώλειες 39 μελών της, 2 αστυνομικών και ενός στρατιωτικού. Το συμβάν πυροδότησε ένα πενθήμερο ταραχών, οι οποίες κορυφώθηκαν στις 30 Ιουλίου στην πόλη Maiduguri. Αποτίμηση της συμπλοκής ήταν ο θάνατος συνολικά 700 ανθρώπων, η αιχμαλωσία και, κατόπιν, η εξώδικη εκτέλεση του αρχηγού της οργάνωσης, Mohammed Yusuf, από τα Νιγηριανά σώματα ασφαλείας, η οποία, μάλιστα, βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε στα τηλεοπτικά δίκτυα της χώρας. Οι άλλες ηγετικές μορφές της Boko Haram διέφυγαν για ένα διάστημα και λίγο αργότερα, υπό το νέο της ηγέτη, Abubaker Shekau, η οργάνωση ριζοσπαστικοποιήθηκε και άρχισε να επιδίδεται σε επιθέσεις εμφανώς τρομοκρατικού χαρακτήρα, με -νέο πλέον- στόχο την ανατροπή της υπάρχουσας κυβέρνησης και την εγκαθίδρυση στη Νιγηρία ενός Ισλαμικού χαλιφάτου, υπό το νόμο της Σαρία.
Κατά το 2011, πραγματοποιήθηκαν αρκετές επιθέσεις κατά κυβερνητικών στόχων, ενώ, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, η Boko Haram προχώρησε, για πρώτη φορά στην ιστορία της, σε επίθεση αυτοκτονίας με στόχο ένα αστυνομικό τμήμα. Δύο μήνες αργότερα, νέα βομβιστική επίθεσή της, με 23 θύματα, είχε στόχο τα κεντρικά γραφεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στην πρωτεύουσα της χώρας, Αμπούτζα, διατρανώνοντας τις βλέψεις της και προς διεθνείς στόχους. Η κίνηση αυτή αποτελεί σαφή ένδειξη του αυτοπροσδιορισμού των μελών της Boko Haram ως μέρος του παγκοσμίου κινήματος Τζιχάντ, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται και από τη μετέπειτα δράση της οργάνωσης, η οποία, έκτοτε, ολοένα και εντεινόταν. Με στόχους κρατικούς, αλλά και ιδιωτικούς, πληθυσμιακή και γεωγραφική εξάπλωση, η Boko Haram, έως και το 2014, σύμφωνα με έρευνες, είχε ήδη στοιχίσει στη Νιγηρία 7.711 ανθρώπινες ζωές, αυξάνοντας το ποσοστό της σχετιζόμενης με την τρομοκρατία θνησιμότητας στη χώρα κατά 300%.
Στρατολόγηση, Ικανότητες και Χρηματοδότηση
Η απεγνωσμένη ανάγκη των ηγετικών παραγόντων της Boko Haram να διευρύνουν τη βάση τους αρχικά κατέστησε τα κριτήρια στρατολόγησης στην οργάνωση ανύπαρκτα, αφού ανάμεσα στα μέλη βρίσκονται άτομα προερχόμενα από ποικίλες κοινωνικές ομάδες και τάξεις, μεγάλο ποσοστό των οποίων δεν ασπάζεται τις εξτρεμιστικές ιδεολογικές αξιώσεις που επίσημα υιοθετούνται από τη Boko Haram. Πληροφορίες, ωστόσο, δείχνουν πως αυτή η ανάγκη εξάπλωσης δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την υιοθέτηση απάνθρωπων πρακτικών, όπως οι απαγωγές παιδιών και η μετεκπαίδευσή τους με σκοπό να γίνουν νεαροί μαχητές του Τζιχάντ, για λογαριασμό της οργάνωσης. Περί τα 10.000 παιδιά έχουν απαχθεί από το 2014 έως το 2016 για τους σκοπούς αυτούς. Μάλιστα, έχουν καταγραφεί και απαγωγές ενηλίκων, με σκοπό τον εκβιασμό των ιδίων και των οικείων τους να προσχωρήσουν.
Ωστόσο, μια περισσότερο διεισδυτική ματιά στη Νιγηριανή κοινωνία, ειδικά στις ενδεείς επαρχίες του Βορρά, μπορεί εύκολα να μας δώσει τη σκληρή απάντηση στο γιατί ένας τόσο μεγάλος αριθμός ανθρώπων σπεύδει να καταταγεί σε μια ριζοσπαστική, στρατιωτικού χαρακτήρα, τρομοκρατική οργάνωση. Εξαθλίωση, ανεργία και πλήρης απουσία κοινωνικής μέριμνας συγκρίνονται με την «ευκαιρία» για -έστω και κάποιου είδους- εισόδημα, αλλά και για επιβίωση. Συχνά παραπαίοντας ανάμεσα στα όρια του εξαναγκασμού και της εθελούσιας συμμετοχής τους ως έσχατη λύση, οι Νιγηριανοί σίγουρα ωθούνται λίγο περισσότερο στην ανομία, λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης και μιας καθολικής, παγιωμένα αρνητικής αντίληψης για μια ανίκανη, διεφθαρμένη κυβέρνηση.
Ένα μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης, που εκτιμάται στα 10 με 14 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, προέρχεται από την παγιωμένη πρακτική των απαγωγών ιδιαίτερα εύπορων Νιγηριανών, ανθρώπινο εμπόριο και εμπόριο όπλων, από το οποίο η Boko Haram τροφοδοτεί και το δικό της οπλοστάσιο, κυρίως Ρωσικής και ανατολικοευρωπαϊκής προέλευσης. Το οπλοστάσιο αυτό, φαίνεται βαριά εξοπλισμένο και εμπλουτισμένο με κλοπιμαίο εξοπλισμό από επιθέσεις της οργάνωσης σε Νιγηριανές στρατιωτικές βάσεις. Μεγάλη, επίσης φαίνεται να είναι και η συνδρομή σε οικονομικούς πόρους, σύγχρονα όπλα και εκπαίδευση από φίλιες τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η al Qaeda και η Tehrik-i-Taliban Pakistan. Μάλιστα, ο ίδιος ο Osama Bin Laden, το 2002, είχε στείλει βοήθεια ύψους 3 εκατομμυρίων προς επίρρωση της Boko Haram.
