Της Σοφίας Ζαφειροπούλου,
Η Τουρκία αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση κράτους. Συγκεκριμένα, παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος της χώρα αντανακλά τις ιδιαιτερότητες μιας ευρύτερης πολιτισμικής κουλτούρας της Μέσης Ανατολής, η χώρα συμμετέχει σε διάφορες ευρωπαϊκές πολιτισμικές εκδηλώσεις, ταυτόχρονα η θρησκευτική της εξέλιξη διαφέρει από αυτή των υπόλοιπων ισλαμικών χωρών, ενώ στον οικονομικό τομέα παρότι ισχυρίζεται ότι έχει ένα φιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, ο κρατικός σχεδιασμός στην οικονομία αποδεικνύει το αντίθετο. Η Τουρκία είναι μία χώρα της Μέσης Ανατολής ως προς το θρησκευτικό, ιστορικό και γεωγραφικό της επίπεδο, όμως η κάθε εξέλιξη που επηρεάζει το status quo των Βαλκανίων και του Καυκάσου την επηρεάζει άμεσα.
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έως το 2001 βασίστηκε σε ένα από τα κυριότερα δόγματα του Κεμάλ Ατατούρκ για την ανάπτυξή της, το οποίο υποστήριζε πως η Τουρκία θα έπρεπε να ασκεί μια ήπια εξωτερική πολιτική στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής χωρίς να εμπλέκεται δραστικά. Η πολιτική αυτή είχε ως πυρήνα την πεποίθηση πως η Τουρκία βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ Δύσης και Ανατολής, μετά-νεωτεριστικού και παραδοσιακού στοιχείου.
Ορόσημο για την μετέπειτα εξέλιξη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής αποτελεί η εκλογή του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) το 2002 υπό την προεδρία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το οποίο κατά την προεκλογική περίοδο προέβαλε ένα φιλοευρωπαϊκό προφίλ υποστηρίζοντας την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που απομάκρυναν την χώρα από τις ισλαμικές επιρροές. Αρχικά, παρουσιαζόταν ως ένα μετριοπαθές συντηρητικό κόμμα, κάτι που αποδεικνύεται και από τα καταστατικά του κείμενα. Από την πρώτη κιόλας περίοδο της προεδρίας του, η τουρκική οικονομία σταθεροποιήθηκε και ο ρυθμός ανάπτυξης ξεπέρασε το 9%. Δημιούργησε ελπίδες για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Η άνοδος του AKP σηματοδοτεί παράλληλα την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία. Από το 2011 παρατηρείται μια συστηματοποιημένη στροφή της προς τον Ισλαμισμό με απόδειξη την απαγόρευση του twitter και YouTube. Το Ισλάμ ανέρχεται σταδιακά μέσω της παιδείας που στοχεύει στη δημιουργία μια νέας γενιάς ευσεβών ισλαμιστών. Μια από τις πρώτες ενδείξεις ήταν ο παραλίγο οριστικός αποκλεισμός του από τις εκλογές του 2008 λόγω προκλητικών δηλώσεων του αρχηγού του αλλά και των στελεχών του περί της κοσμικότητας του πολιτεύματος της Τουρκίας. Αυτή η μεταστροφή της ηγεσίας αποτυπώνεται και στη χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής και την διαχωρίζει σε δύο διαφορετικές περιόδους.
Από το 2003 έως το 2007 η Τουρκία διανύει μια φιλοδυτική περίοδο στην εξωτερική της πολιτική όπου λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στον δυτικό ιμπεριαλισμό και τον μουσουλμανικό κόσμο. Η άμεση βελτίωση της τουρκικής οικονομίας και η θετική της στάση στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, οδήγησαν στην έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις 17 Δεκεμβρίου του 2004. Ωστόσο, το φιλοευρωπαϊκό κλίμα δεν διήρκησε πολύ. Από το 2007 οι σχέσεις Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης άρχισαν να ψυχραίνονται εξαιτίας της μη αποδοχής και πλήρους εφαρμογής από την Τουρκία του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Συμφωνίας της Άγκυρας με σκοπό να ασκήσει πιέσεις για το Κυπριακό άλλα και το ενδεχόμενο της πιθανής εκτέλεσης Τούρκων διανοούμενων και ακτιβιστών, που στηριζόταν στο εναπομείναν ανελεύθερο άρθρο 301 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα.
Από το 2008 και έπειτα σημειώνεται άνοδος του οράματος του νέο-οθωμανισμού. Ένας από τους εξωτερικούς παράγοντες που οδήγησαν στην αλλαγή της εξωτερικής της πολιτικής ήταν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, που αύξησε την διαπραγματευτική ικανότητα περιφερειακών δυνάμεων, όπως η Τουρκία. Πλέον αυτή αλλάζει τρόπο εφαρμογής της εξωτερικής της πολιτικής και υποστηρίζει τα εθνικά της συμφέροντα με διαφορετικό τρόπο και προσανατολίζεται σε επιχειρησιακό και ρητορικό επίπεδο ως προς τις στρατιωτικές της επιλογές, στην πολιτική της μηδενικής ανάπτυξης προβλημάτων και στην ανάπτυξη συνεργασιών. Βασιζόμενη σε αυτή την προσέγγιση δηλώνει πως θα φέρει μια νέα οθωμανική ειρήνη στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και τον Καύκασο.
Τέλος, το δόγμα Νταβούτογλου, που δημιουργήθηκε από τον Αχμέτ Νταβούτογλου, Υπουργό Εξωτερικών το 2009 και μετέπειτα Πρωθυπουργό το 2015, όπως αυτό εκφράστηκε στο βιβλίο του «Το Στρατηγικό Βάθος», ήταν καθοριστικό για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων, καθώς εισάγει στο προσκήνιο το όραμα του νέο-οθωμανισμού. Πιο συγκεκριμένα, παρομοιάζει την Τουρκία με τοξοβόλο που όσο περισσότερο τεντώνει το τόξο του την πλευρά της Ασίας τόσο μακρύτερα θα εκτείνεται το βέλος του προς την πλευρά της Ευρώπης και ταυτόχρονα, κατηγορεί τις δυτικές πολιτικές θεωρίες ως ακατάλληλες για την κατανόηση του μουσουλμανικού κόσμου καθώς υποθέτουν πως η ατομική γνώση μπορεί να ανταγωνιστεί αυτή του Αλλάχ. Η Τουρκία κατά συνέπεια είναι ένας παράγοντας που προωθεί την ειρήνη σε περιφερειακό επίπεδο. Εν τέλει, η καθημερινή λειτουργία και εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής είναι αιχμάλωτη στις στιγμιαίες αποφάσεις, τις συναισθηματικές ρητορικές και την ιδιοσυγκρασία του Ερντογάν.
Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1999. Βρίσκεται στο τρίτο έτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό και λατρεύει τα ταξίδια
