Του Κώστα Νωτούδα,
Ένας θεσμός που γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι αυτός του κοινωνικού κράτους. Οι τότε κυβερνήσεις συνειδητοποίησαν πως για να αμβλυνθούν όλων των μορφών οι διαφορές μεταξύ των πολιτών και να επέλθει η ευημερία, η κρατική αρωγή ήταν απαραίτητη όσο ποτέ. Πράγματι, το κοινωνικό κράτος γνώρισε μεγάλη άνθιση στις μεταπολεμικές κοινωνίες και βοήθησε τα μέγιστα στην οικονομική άνθιση των πολιτών. Ωστόσο, άρχισε να αμφισβητείται έντονα μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, με αρκετούς οικονομολόγους της σχολής του Σικάγο, αλλά και πολιτικούς, να στρέφονται στο μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού μέσω της ιδιωτικοποίησης παραγωγικών φορέων, οι οποίοι –έως τότε– ήταν δημόσιοι.
Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους ήλθε από τη δεκαετία του 1980, όταν το ΠΑ.ΣΟ.Κ. επιχείρησε με επιτυχία ορισμένες καινοτόμες μεταρρυθμίσεις που βοήθησαν την καθημερινότητα των πολιτών. Ωστόσο, στα χρόνια των μνημονίων, το κοινωνικό κράτος δοκιμάστηκε έντονα. Σήμερα, η αναδόμησή του κρίνεται απαραίτητη με την εκπόνηση ενός αποτελεσματικού σχεδίου, αλλά και με επενδύσεις που πρέπει να γίνουν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, το οποίο ανταποκρίθηκε παραπάνω από ικανοποιητικά τον καιρό της πανδημίας. Επίσης, απαραίτητη καθίσταται η κατάρτιση των εργαζομένων και των ανέργων στις ψηφιακές δεξιότητες. Το κοινωνικό κράτος πρέπει να είναι αποτελεσματικό, έτοιμο για κάθε ενδεχόμενο, να διευκολύνει τους πολίτες μέσω ποιοτικών υπηρεσιών (π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί, Βοήθεια στο Σπίτι) και ρυθμίσεων (π.χ. γονικές άδειες), που επιτρέπουν στα νέα ζευγάρια και, ιδίως, στις γυναίκες, να συνδυάζουν αρμονικά εργασία και οικογένεια, όπως, επίσης, να επενδύει στο ανθρώπινο δυναμικό, προκειμένου να βοηθηθούν οι εργαζόμενοι, αλλά και οι επιχειρηματίες.
Όμως, η ενισχυμένη χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους χρειάζεται έσοδα από φόρους και εισφορές. Για να είναι ισορροπημένοι οι φόροι και οι εισφορές, χρειάζεται οι φορολογικοί συντελεστές να είναι λογικοί και η φορολογική βάση ευρεία, με την έννοια του να πληρώνουν πολλοί και πιο λίγα χρήματα. Επομένως, χρειάζεται η απασχόληση και οι αμοιβές να κυμαίνονται σε υψηλά οικονομικά επίπεδα. Συνεπώς, το σύστημα κοινωνικής προστασίας πρέπει να υποστηρίζει τη δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, επιταχύνοντας την ανάπτυξη και την οικονομική ευρωστία. Αντίθετα, ένα κοινωνικό κράτος που δε βοηθά την αγορά εργασίας ή μεροληπτεί υπέρ κακοπληρωμένων θέσεων εργασίας σε τομείς χαμηλής παραγωγικότητας, δεν προσφέρει μόνο κακές υπηρεσίες στην οικονομία, αλλά και στους πολίτες. Ένα σύγχρονο κράτος χρειάζεται να δίνει κίνητρα στο ανθρώπινο δυναμικό, προκειμένου να εργαστεί, αλλά και στις επιχειρήσεις, προκειμένου να αμείβουν σωστά και δίκαια τους εργαζομένους. Ταυτόχρονα, πρέπει να επανακαταρτίζει συνεχώς το ανθρώπινο δυναμικό, καθώς η σημερινή εποχή απαιτεί μεγάλη προσαρμοστικότητα στις νέες τεχνολογίες. Στη νέα προσπάθεια που πρέπει να γίνει για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις υπάρχει και η αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Τέλος, είναι γεγονός ότι οι εποχές και τα διακυβεύματα αλλάζουν. Ωστόσο, σε κάθε κοινωνία υπάρχουν πάντοτε ορισμένες σταθερές, που βοηθούν τους πολίτες να ξεπεράσουν τα προβλήματα και τις κρίσεις (οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή). Το κοινωνικό κράτος είναι μια τέτοια σταθερά, η οποία, όμως, οφείλει να δει τις ανάγκες της σημερινής εποχής, να μεταρρυθμιστεί και να δώσει λύσεις μέσω ενός καινοτόμου σχεδιασμού στα προβλήματα των πολιτών, τα οποία είναι ουκ ολίγα. Η Ελλάδα μπορεί να πρωτοπορήσει και να δείξει το δρόμο για την ανανέωση ενός θεσμού που αμφισβητήθηκε έντονα σε ολόκληρη την Ευρώπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Έρευνα ΔΙΑΝΕΟσις: Πώς ένα κοινωνικό κράτος λειτουργεί ως επιταχυντής της οικονομικής ανάπτυξης, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
