Της Δήμητρας Σταματάκη,
Παγκοσμίως, έχει παρατηρηθεί όξυνση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και των γυναικοκτονιών. Η «γυναικοκτονία» είναι, δυστυχώς, μια λέξη που στη χώρα μας ακούμε, πλέον, σχεδόν καθημερινά, στα δελτία ειδήσεων, στα social media, ίσως ακόμα και στο κοντινό μας περιβάλλον.
Κι όμως, η λέξη «γυναικοκτονία» δεν αναγνωρίζεται ως έγκλημα με συγκεκριμένα κριτήρια στον ποινικό κώδικα της Ελλάδος. Αυτό δεν είναι μόνο «εγχώριο» νομικό κενό. Στην Τυνησία οι γυναίκες υφίστανται ακόμα μεγαλύτερη και κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων τους, χωρίς να έχουν κάπου να προσφύγουν. Παρά τις διατάξεις που έχουν ψηφιστεί για την ενδοοικογενειακή βία, είναι αμφίβολο για το αν έχουν πραγματική εφαρμογή. Η 40χρονη Nahla από μια πόλη της Τυνησίας, το Ben Arous, σε μια σπαρακτική συνέντευξη στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) εξομολογείται τα βίαια βιώματά της όχι μόνο από τον σύζυγό της, αλλά και από τον ίδιο τον πατέρα της σε μικρότερη ηλικία:
«Ο πατέρας μου ήταν πολύ βίαιος και η μητέρα μου, μου συμπεριφερόταν διαφορετικά από ό,τι συμπεριφερόταν στους αδερφούς μου. Σκέφτηκα με το να παντρευτώ θα ξέφευγα από το βίαιο οικογενειακό μου περιβάλλον. Αλλά μετά χειροτέρεψε ακόμα περισσότερο. Ο άντρας μου ξεκίνησε να με χτυπάει από την πρώτη κιόλας νύχτα του γάμου. Με ανάγκαζε να κάνω πράγματα που δεν ήθελα, πράγματα που με έκαναν να ντρέπομαι ακόμα και τον Θεό να αντικρίσω. Καθάριζα κάθε γωνιά του σπιτιού, αλλά πάντα έβρισκε ένα λόγο για να με χτυπάει… Δεν ήθελα να παραπονεθώ ούτε να μιλήσω, αλλά τον Μάρτιο του 2021 με χτύπησε με ένα τούβλο στο κεφάλι και είπε ότι ήθελε να με καταστρέψει και ότι βλέπει το κακό που έχω μέσα μου. Δεν είχα άλλη επιλογή από το να μιλήσω. Πήγα στο νοσοκομείο, όπου πήρα ιατρικό πιστοποιητικό για τη σωματική βλάβη και μετά πήγα στην αστυνομία και τους το έδειξα, όπως, επίσης, και τις απειλές που μου έστελνε ο σύζυγός μου στο κινητό. Αλλά αφού μίλησε ο σύζυγός μου με την αστυνομία, η ίδια με απέτρεψε από το να τον καταγγείλω.
Όμως, μετά έγινε ακόμα πιο βίαιος, πήγα ακόμα και σε άλλο αστυνομικό τμήμα, αρνήθηκαν να με βοηθήσουν και έτσι πήγα στο δικαστήριο. Όταν αρνήθηκαν να με βοηθήσουν και εκεί, άνοιξα το παράθυρο για να πηδήξω από τον δεύτερο όροφο του δικαστηρίου. Κάποιος με κράτησε, όμως, και δεν έπεσα. Ξέρω ότι ο σύζυγός μου δεν θα αλλάξει. Μου λέει ότι δεν τον φοβίζει η αστυνομία και ξέρει ότι δεν θα επιμείνω περισσότερο, γιατί δεν έχω ούτε χρήματα, ούτε κάποιον να με υποστηρίξει. Αν τον βάλω φυλακή τι θα συμβεί σε εμένα; Ποιος θα με φροντίσει; Πώς θα επιβιώσω με 2 παιδιά; Η οικογένειά μου δε μας θέλει. Αν δεν είχα παιδιά θα μπορούσα απλά να ζω στον δρόμο. Υπάρχουν κάποια καταφύγια για την περίπτωσή μου, αλλά σπάνια απαντούν στο τηλέφωνο και όταν το κάνουν λένε ότι δεν μπορούν να με βοηθήσουν. Νιώθω ότι βαδίζω στον ίδιο μου τον θάνατο..». Η ιστορία της Nahla αντανακλά ολοφάνερα την αποτυχία της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας να προφυλάσσει τις κακοποιημένες γυναίκες και δεν τους αφήνει άλλη επιλογή από το να συμβιώνουν με έναν βάναυσο και παραβατικό σύζυγο.
Είναι φανερό το τεράστιο κενό που υπάρχει ανάμεσα στον νόμο και την αληθινή εφαρμογή του νόμου. Κατά τη διάρκεια του 2021, η αστυνομία της Τυνησίας κατέγραψε 69.000 καταγγελίες κακοποίησης κατά γυναικών και κοριτσιών. Σύμφωνα με πρόσφατη εθνική έρευνα, τουλάχιστον το 47% του γυναικείου τυνησιακού πληθυσμού έχει βιώσει τουλάχιστον μία μορφή βίας στη ζωή του. Αυτά τα ποσοστά αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο με την πανδημία του Covid–19. Ο Tυνησιακός Νόμος 2017–58 θεωρείται από τους προοδευτικούς νόμους σχετικά με την εξάλειψη της σωματικής, ηθικής, προφορικής και σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών.
Ο Νόμος 2017–58 έχει δώσει σαφείς οδηγίες στα Υπουργεία και τις αρχές να εμποδίσουν τις παραβατικές συμπεριφορές, καθώς και να ενημερώσουν τις γυναίκες για τα δικαιώματά τους μέσω της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης. Επίσης, έχει κατοχυρωθεί η δωρεάν παροχή ιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης για τις κακοποιημένες γυναίκες. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, παρά τη νομοθετική προοδευτικότητα για την εφαρμογή όλων αυτών των διατάξεων, ακόμη συνεχίζεται να υφίσταται πρόβλημα με τη στάση της τυνησιακής αστυνομίας και των δικαστών, διαιωνίζοντας την ύπαρξή του.
Πολύ κρίσιμο είναι και το ζήτημα των «καταφυγίων» που αναφέρεται στο Νόμο–58, στον οποίο υπογραμμίζεται ότι οι γυναίκες έχουν δικαίωμα να στραφούν στα καταφύγια έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, νομοθετικό κενό παρατηρείται ξανά, καθώς ο ίδιος ο Νόμος δεν εξειδικεύει τη χωρητικότητα και τον αριθμό των καταφυγίων που είναι διαθέσιμα για να μπορούν να στραφούν οι γυναίκες. Αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να μένουν αβοήθητες, εφόσον δεν επαρκούν τα καταφύγια για όλες. Θετική εξέλιξη, ωστόσο, όλων αυτών είναι ότι προβλέπεται να δημιουργηθούν και άλλα 5 καταφύγια στην Τυνησία μέχρι το 2024.
Αυτό που είναι, επίσης, σοκαριστικό στην Τυνησία είναι η υποτίμηση και η ασέβεια από την αστυνομία και τον εισαγγελέα προς το θύμα. Κανονικά ο εισαγγελέας σε τέτοιες υποθέσεις –όπως με θύματα και σοβαρά τραύματα, που ο δράστης, για παράδειγμα, ήταν οπλισμένος και απειλούσε να σκοτώσει τη σύζυγό του– θα πρέπει είτε να διατάξει τη σύλληψη ή έστω να συμβουλέψει το θύμα σχετικά με την προστασία του από τον δράστη. Αλλά αυτό που είναι ακόμα πιο εξωφρενικό είναι η νομιμοποίηση της απόφασης να μην συλλαμβάνουν τους δράστες και να αφήνουν τα θύματα στη μοίρα τους.
Η τυνησιακή Κυβέρνηση πρέπει να λάβει μέτρα για την προστασία και την υποστήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό προαπαιτεί εκπαιδευμένους και καταρτισμένους αστυνομικούς, δικαστές και εισαγγελείς που τηρούν τις διατάξεις και τους επιβάλλονται κυρώσεις αν δεν ακολουθούν το γράμμα του νόμου. Όπως επίσης απαιτείται στόχος της δημόσιας παιδείας να είναι η εκπαίδευση των κοριτσιών, ώστε να έχουν μια διαφορετική αντίληψη για τα όρια και τη συμπεριφορά των ανδρών. Η γυναικοκτονία και ενδοοικογενειακή βία είναι εγκλήματα που πρέπει να ειπωθούν με το όνομά τους για να πάρουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης και να βρεθεί η ποινή που τους αξίζει. Όπως αναφέρει το σύνθημα των γυναικών που «παλεύουν» για τη θεσμοθέτηση του όρου: «Πες το έγκλημα με το όνομά του για να βρει την τιμωρία του».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “So What If He Hit You?”, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Tunisia: The tragic truth about domestic violence, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
