Της Ελένης Μπαλγκουράνου,
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών για την εξομάλυνση των φυλετικών διαφορών σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, το χάσμα παραμένει. Στο εν λόγω άρθρο πρόκειται να αναλυθεί η μισθολογική απόκλιση μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία θα τεκμηριωθεί με στατιστικά στοιχεία, αλλά και θα διερευνηθούν ορισμένοι προσδιοριστικοί παράγοντες όξυνσης του φαινομένου. Αρχικά, πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι, παρά τη νομοθετική κατοχύρωση περί ισότητας στην αμοιβή, δεν φαίνεται να μεταβάλλεται σημαντικά ο εργασιακός ρους, με αποτέλεσμα να ενυπάρχει ένας φαύλος κύκλος.
Η διαιώνιση ενός καθεστώτος έμφυλων διακρίσεων στον εργασιακό στίβο ενδέχεται να υφίσταται είτε όταν μία γυναίκα μπορεί να κερδίζει λιγότερα από έναν άνδρα για την ίδια θέση εργασίας είτε όταν οι γυναίκες σκοπίμως αναζητούν θέσεις εργασίας σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από το εύρος των επιλογών τους οι υψηλότερα αμειβόμενες. Ωστόσο, πολλές φορές συναντάται το φαινόμενο της αποχής των γυναικών από την αγορά εργασίας, λόγω της παραμονής τους στο σπίτι, ώστε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Το γεγονός αυτό μπορεί να μην συνδέεται με τις μισθολογικές αποκλίσεις μεταξύ των δύο φύλων, αλλά προάγει την ανισότητα μεταξύ τους.
Το μισθολογικό χάσμα αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα φλέγον ζήτημα της κοινωνίας. Για τον λόγο αυτόν και το καθολικό αίτημα μιας θωρακισμένης νομοθεσίας σχετικά με την ισότητα των αμοιβών για «παρόμοιες» εργασίες, όπως έχουν αποδείξει και τα παλαιότερα νομοθετικά πλαίσια, βρίσκεται στο προσκήνιο, καθώς ταυτόχρονα υποβαθμίζεται η δυνητική αποδοτικότητα της οικονομίας. Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να διερευνήσουμε τα αίτια που πυροδοτούν το φαινόμενο της μισθολογικής απόκλισης, ώστε να κατανοήσουμε ευκρινέστερα την κατάσταση. Φυσικά, η κατανόηση των συνιστωσών, στο μέτρο του δυνατού, υποβοηθά στο να εξαλείψουμε το πρόβλημα εκ θεμελίων.
Ένας από τους κύριους λόγους είναι οι διαφορές στο ανθρώπινο κεφάλαιο και δη, στα τυπικά προσόντα των εργαζομένων που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στην αγορά εργασίας. Τα ζητήματα αυτά προκύπτουν από τη χρόνια αποχή των γυναικών, η οποία όπως προαναφέρθηκε, σχετίζεται με την ανατροφή των παιδιών. Πράγματι, οι έντονες διαφορές των τυπικών προσόντων ανδρών-γυναικών τροφοδοτούν τις διακρίσεις μεταξύ τους και, συνεπώς, το μισθολογικό χάσμα. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί μια τάση έντονης συγκέντρωσης των γυναικών σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Στις εν λόγω θέσεις, οι μέσες ωριαίες αποδοχές είναι σαφώς χαμηλότερες σε σχέση με εκείνες της πλήρους απασχόλησης, με τις τελευταίες να καταλαμβάνονται κυρίως από άνδρες. Η επιλογή μιας θέσης μερικής απασχόλησης καταδεικνύει πολλές φορές τόσο την έλλειψη δεξιοτήτων, όσο και εργασιακής εμπειρίας, ενώ είναι σύνηθες να συναντιούνται σε επαγγέλματα με χαμηλές αμοιβές.
Μεταξύ των λόγων που εμποτίζουν το μισθολογικό χάσμα, δεν θα μπορούσαν να παραλειφθούν και οι αποστάσεις. Σύμφωνα με τα παλαιότερα πρότυπα, τα οποία έως και σήμερα δεν έχουν παταχθεί εντελώς, οι γυναίκες είθισται να επιλέγουν την εργασία τους όσο πιο κοντά στο σπίτι τους, για να μην χάνεται χρόνος από την ανατροφή των παιδιών τους. Επομένως, το εύρος μεταξύ των εργασιακών θέσεων που καλείται να εξετάσει ο γυναικείος πληθυσμός είναι πιο περιορισμένος σε σχέση με τις επιλογές των ανδρών. Το απότοκο της κατάστασης αυτής είναι το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών-γυναικών, με αποτέλεσμα τη μείωση των αποδοχών για τις συγκεκριμένες θέσεις εργασίας.
Επίσης, ένα από τα αίτια των μισθολογικών αποκλίσεων συνδέεται άρρηκτα με το «φαινόμενο της γυάλινης οροφής», σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες κατά την εύρεση εργασίας έρχονται αντιμέτωπες με ορισμένα αόρατα εμπόδια, ήτοι «γυάλινες οροφές», τα οποία συνδέονται με στερεοτυπικές αντιλήψεις και τις εμποδίζουν να καταλάβουν ηγετικές θέσεις. Η γενική απαίτηση της καθολικής εφαρμογής της αρχής της ισότητας είναι άκρως απαραίτητη, σε συνδυασμό με τη λήψη ριζοσπαστικών και όχι επιδερμικών μέτρων για την αντιμετώπιση του χάσματος. Το εν λόγω φαινόμενο μπορεί να προσλάβει κι άλλες μορφές, όπως και την προσφυγή των γυναικών στα δικαστήρια για την αποκατάσταση της αρχής της ισότητας, η οποία είναι συνυφασμένη με την ίση πρόσβαση στις ηγετικές θέσεις.
Ακόμα, οι μισθολογικές αποκλίσεις, λόγω διαφορών των εργασιακών δεξιοτήτων, αντανακλούν τις διαφορές ως προς την αξία του παραγόμενου οριακού προϊόντος. Ωστόσο, οι διαφορές στις εργασιακές δεξιότητες είναι ένα άλλοθι για να συμπιέζονται οι αμοιβές των γυναικών. Για παράδειγμα, στη Σουηδία, στην οποία υπάρχει το υψηλότερο ποσοστό ισότητας στην Ευρώπη, οι μέσες αποδοχές των γυναικών αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 90% των μέσων αποδοχών των ανδρών.
Συμπερασματικά, είναι δύσκολο να προσδιορίσει κάνεις τις επιδράσεις των διακρίσεων, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να συγκεντρώνουν τις γυναίκες σε συγκεκριμένες κατηγορίες επαγγελμάτων και θέσεων εργασίας. Ωστόσο, αποτελεί κοινή παραδοχή πως αν εξαλείφονταν ορισμένες διαφορές, τότε οι μισθοί στα επαγγέλματα που κυριαρχούνται σήμερα από άνδρες θα αυξάνονταν κατά 50%. Η ανεπαρκής αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία τροφοδοτεί μεταξύ των άλλων το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, υπάρχει έντονα στις μέρες μας. Οι απρόσκοπτες προσπάθειες που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, αλλά και εγχώριο επίπεδο είναι προφανείς, καθώς και η εξέλιξη που έχει καταγραφεί δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Οφείλουμε, ωστόσο, να λαμβάνουμε υπόψη το οικονομικό γίγνεσθαι της εκάστοτε εποχής, διότι ο έντονος χαρακτήρας της ρευστότητας δεν επιτρέπει να είμαστε κάθετοι για τις μισθολογικές αποκλίσεις που σημειώνονται κάθε εποχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σπυρόπουλος Κωνσταντίνος, Παπαδήμου Στέφανος, Εισαγωγή στην Τραπεζική Οικονομική και τις Τραπεζαγορές, 2020, Εκδόσεις Utopia
