Του Δημήτρη Σπυριδάκη,
Έχουν γραφτεί εκατοντάδες άρθρα και βιβλία με θεματολογία τις σχέσεις του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο. Από την ίδρυσή του, το 1948, έως και σήμερα οι σχέσεις των δύο αυτών κόσμων παραμένουν τεταμένες, γεγονός που αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής. Τα τελευταία χρόνια, όμως, γινόμαστε μάρτυρες μιας αλλαγής αυτής της κατάστασης με την καλλιέργεια ενός κλίματος οικοδόμησης συνεργασίας ανάμεσα στο Ισραήλ και ορισμένα Αραβικά κράτη. Σε αυτό το πλαίσιο έγινε η επίσκεψη του Υπουργού Eξωτερικών του Ισραήλ, Eli Cohen, στην πρωτεύουσα του Σουδάν, Khartoum, όπου σε συνάντηση με τον de facto ηγέτη του, Στρατηγό Abdel Fattah al-Burhan, συμφώνησαν σε ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο κρατών.
Ας πάρουμε το νήμα, όμως, από την αρχή, κάνοντας μια περιγραφή των σχέσεων του Ισραήλ με τον Αραβικό κόσμο και ποια είναι η αιτία αυτής της μεγάλης έχθρας. Καταρχάς, πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο έχει ιστορικές, πολιτικές αλλά και θρησκευτικές διαστάσεις. Η κύρια αιτία της σύγκρουσης είναι η διαμάχη ανάμεσα σε Άραβες και Ισραηλίτες για την περιοχή στην οποία βρίσκεται σήμερα το κράτος του Ισραήλ. Η επίσημη ίδρυση του Ισραήλ το 1948, μετά τη λήξη της αποικιοκρατικής κατοχής του εδάφους από τη Βρετανική Aυτοκρατορία, αποτελεί ορόσημο για την έναρξη μιας σύγκρουσης για τον έλεγχο του εδάφους ανάμεσα σε Άραβες και Ισραηλίτες. Μεσολάβησαν ένοπλες συγκρούσεις, εντάσεις και τρομοκρατικές επιθέσεις, ενώ η πλειονότητα των κρατών του αραβικού κόσμου δεν αναγνωρίζει ακόμη και σήμερα το Ισραήλ ως κράτος.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, παρατηρείται η δημιουργία ενός διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στο Ισραήλ και ορισμένα αραβικά κράτη. Συγκεκριμένα από το 2020, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και πλέον το Σουδάν έχουν ομαλοποιήσει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, προσχωρώντας στις «Συμφωνίες του Αβραάμ» όπως εκείνες ονομάζονται. Αυτές οι συμφωνίες αποτελούν μια προσπάθεια ομαλοποίησης των σχέσεων του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο, μια προσπάθεια που έγινε με τη στήριξη και τη διαμεσολάβηση των Η.Π.Α. Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, η πρώτη αραβική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ ήταν η Αίγυπτος το 1979, ενώ το 1994 ακολούθησε η Ιορδανία. Αυτές οι δύο μαζί με τις χώρες που συμμετέχουν στις συμφωνίες του Αβραάμ είναι οι μόνες αραβικές χώρες που αναγνωρίζουν και διατηρούν σχέσεις με το Ισραήλ.
Η συμφωνία με το Σουδάν, πέρα από την πολιτική σημασία που έχει, αποτελεί και ένα συμβολισμό καθώς στην πρωτεύουσα του, το Khartoum, το 1964 τα μέλη του Αραβικού συνδέσμου δεσμεύτηκαν να μην προχωρήσουν ποτέ σε αναγνώριση του Ισραήλ ως κράτος. Αυτό έγινε σε μια ενδιαφέρουσα χρονική συγκυρία, τρεις μήνες μετά τη λήξη του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου. Κάποιες δεκαετίες αργότερα βλέπουμε αυτό να αλλάζει και το Σουδάν, μεταξύ άλλων αραβικών κρατών, να έχει αναγνωρίσει το Ισραήλ.
Η Παλαιστίνη, από τη μεριά της, παρακολουθεί τις εξελίξεις αυτές ως μια «προδοσία» των άλλων Αράβων προς το κοινό σκοπό τους, που δεν είναι άλλος από την κατοχύρωση ενός ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους. Ενδιαφέρον προκαλεί και η αντίδραση της κοινής γνώμης στα αραβικά κράτη μπροστά σε μια ενδεχόμενη γεφύρωση του χάσματος με το Ισραήλ. Συγκεκριμένα, ένα μικρό ποσοστό είναι θετικό μπροστά σε ένα τέτοιο σενάριο, με τη μεγάλη πλειοψηφία να διατίθεται ακόμη αρνητικά απέναντι στο Ισραήλ. Επομένως, το μίσος ανάμεσα στους δυο λαούς «καλά κρατεί», ανεξάρτητα από τις όποιες διπλωματικές προσπάθειες.
Η Συμφωνία Ισραήλ-Σουδάν πάντως φαίνεται να είναι ακόμη ένα βήμα για την οικοδόμηση ενός πλαισίου συνεργασίας ανάμεσα στο Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο. Στο μέλλον και άλλα αραβικά κράτη ενδέχεται να προχωρήσουν σε ομαλοποίηση των σχέσεών τους. Όπως δήλωσε και ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ χαρακτηριστικά μετά την επίσκεψή του στο Σουδάν: «Δημιουργούνται τα θεμέλια για μια ιστορική συμφωνία με μια στρατηγική αραβική και μουσουλμανική χώρα. Η συμφωνία ανάμεσα σε Σουδάν και Ισραήλ θα προωθήσει την περιφερειακή σταθερότητα και θα συνεισφέρει στην εθνική ασφάλεια του Ισραήλ».
Κλείνοντας, τι μπορούμε να κρατήσουμε από αυτή την ανάλυση; Είναι εμφανές πως στο διεθνές σύστημα, όπως αυτό σήμερα διαμορφώνεται, είναι πολλές φορές πιθανό να ξεπεραστούν παραδοσιακές έχθρες και αντιπαλότητες στον βωμό του αμοιβαίου οφέλους και της κοινής συνεργασίας. Στο άλλο πολύ σημαντικό ζήτημα, όμως, της οικοδόμησης ενός πλαισίου ειρήνης και σταθερότητας στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας μια αρμονική σχέση Ισραήλ και αραβικού κόσμου, είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι πρόκειται να γίνει και πώς θα διαμορφωθούν οι ισορροπίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Israel says Sudan peace deal to be signed in Washington, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Israel and Sudan finalize text of peace agreement, says Israeli foreign minister, CNN, Διαθέσιμο εδώ
- Israel, Sudan announce deal to normalise relations, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
- Sudan to ‘move forward’ with Israel on normalising relations, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
- Israel recognition opposed by vast majority in Arab world, says major poll, Middle East Eye, Διαθέσιμο εδώ
