Της Όλγας Καρύπη,
Ο Θεόδωρος Μετοχίτης γεννήθηκε μεταξύ του 1269-1270 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Τα χρόνια εκείνα ήταν ιδιαίτερα πρόσφορα για την πνευματική του ανάπτυξη, λόγω της επανάκτησης της Κωνσταντινούπολης το 1261, από τους Βυζαντινούς. Οι αρχές με τις οποίες μεγάλωσε και τις οποίες αργότερα υιοθέτησε εδράζονταν στην οικουμενικότητα της Αυτοκρατορίας και στο βυζαντινό μεγαλείο, το οποίο είχε επανακάμψει μερικώς, μετά την ανακατάληψη της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας. Παράλληλα, γαλουχήθηκε με τις αρχές αφοσίωσης προς την Αυτοκρατορία και τον βυζαντινό Αυτοκράτορα, που ήταν κυρίαρχος στη γη, εντεταλμένος από τον Θεό, τον κυρίαρχο ουρανού και γης.
Σε νεαρή ηλικία, ο Μετοχίτης, μόλις το 1290, κατόρθωσε να έχει ένα αξίωμα στην αυλή του Ανδρόνικου Β΄, ως ένας από τους έμπιστους ανθρώπους που είχε δίπλα του. Χάρη στις γνώσεις του, τη μόρφωσή του και τον αδαμάντινο χαρακτήρα που τον διέκριναν σε σχέση με άλλους, εξίσου έμπιστους αξιωματούχους, ανέβηκε σχετικά εύκολα και σε σύντομο χρονικό διάστημα στην κλίμακα της ιεραρχίας. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1321 ο Μετοχίτης απέκτησε τον τίτλο του «Μέγα Λογοθέτη». Αυτή ήταν και η υψηλότερη ιεραρχικά θέση που έφτασε ο Μετοχίτης στην αυτοκρατορική αυλή. Μια θέση που του χάρισε απλόχερα όλα όσα χρειαζόταν, καθώς απολάμβανε προνόμια, αλλά είχε και δύσκολες υποχρεώσεις. Πάντα, όμως, με προσήλωση κατόρθωνε να φέρνει εις πέρας οποιαδήποτε εντολή του παλατιού. Ποτέ δεν απογοήτευσε την αυτοκρατορική αυλή και πότε δεν παράκουσε τις εντολές που του είχαν δοθεί από τον Αυτοκράτορα.
Όταν πλέον ο Θεόδωρος Μετοχίτης είχε αποκτήσει την οικονομική δυνατότητα, είχε ανοίξει και ο δρόμος για να υλοποιήσει το όραμά του: την ανακαίνιση της Μονής της Χώρας. Οι εργασίες της ανοικοδόμησής της είχαν ήδη ξεκινήσει από το 1310-1316, αλλά με τις απολαβές που είχε ο Μετοχίτης από την ανάμειξή του στην πολιτική, αλλά και τις διπλωματικές σχέσεις που είχε αναπτύξει, κατάφερε να ολοκληρώσει το όραμά του.
Ο Θεόδωρος Μετοχίτης είχε διαβάσει τα πλατωνικά κείμενα πριν γίνει μοναχός τα τελευταία χρόνια του βίου του, ή ακόμη και πριν σκεφτεί να ανακαινίσει τη Μονή της Χώρας. Το μοναστήρι αντιπροσώπευε την υλική υπόσταση που λαμβάνει η Χώρα, όπως μας την παραδίδει ο φιλόσοφος Πλάτων στα κείμενά του και συγκεκριμένα στον Τίμαιο. Η Χώρα, λοιπόν, για τον Θεόδωρο Μετοχίτη νοείται σαν ένα δοχείο στο οποίο συνυπάρχει ο Αισθητός Κόσμος, δηλαδή ο γήινος κόσμος, με τον Ουράνιο Κόσμο, δηλαδή το υπερβατικό. Συνδέεται με τον Θεό, καθώς όλα αυτά δεν εξηγούνται, δεν υπάρχει συνείδηση και μας είναι κάτι άγνωστο.
Όπως ήδη αναφέραμε και παραπάνω, ο Θεόδωρος Μετοχίτης είχε μεγάλη πίστη σε όσα πρέσβευε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Επομένως, η βαθιά του πίστη στον Χριστιανισμό δεν ήταν απλά μονόδρομος για εκείνον, αλλά προσωπική επιλογή του. Έτσι, τα τελευταία χρόνια του τα πέρασε ως μοναχός, χτίζοντας ο ίδιος το ταφικό μνημείο όπου θα ήθελε να ταφεί, φεύγοντας από τον επίγειο βίο του για να ακολουθήσει τον δρόμο προς την αιώνια και πραγματική ζωή. Έτσι, γίνεται εύκολα αντιληπτό το μέγεθος της πίστης του και της αγάπης του για τον Χριστό.
Ο Μετοχίτης έφυγε από τη ζωή στις 13 Μαρτίου του 1332, αφήνοντας την τελευταία του πνοή στη Μονή της Χώρας. Η Μονή που συνέδεσε το όνομά του όχι μόνο με την ίδια, αλλά με ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, διέσωσε τη μνήμη του, ώστε να μείνει η φήμη του ζωντανή μέχρι και σήμερα. Φεύγοντας, άφησε πίσω του μια κόρη, την Ειρήνη, που αργότερα παντρεύτηκε τον Ιωάννη Παλαιολόγο, ανιψιό του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄, και τρεις γιους, τον Αλέξιο, τον Νικηφόρο και τον Δημήτριο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μεράντζας, Χρήστος Δ., Αναχώρα(η)ση, Μορφές ετερότητας στον βυζαντινό πολιτισμό, Εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα, 2014
- Μετοχίτης, Θεόδωρος, Βυζάντιος έπαινος Κωνσταντινουπόλεως, Εκδόσεις Ζήτρος, Αθήνα, 2013
