Του Κώστα Νωτούδα,
Αναμφίβολα, το πολίτευμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας που έχει θεσπιστεί στην Ελλάδα μετά το 1974 είναι το πιο επιτυχημένο. Η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία σίγουρα γνώρισε προβλήματα, δοκιμάστηκε στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, γίνανε λάθη τα οποία, όμως, γίνονται πάντα σε μια εξελισσόμενη διαδικασία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το εν λόγω πολίτευμα βοήθησε την Ελλάδα να αλλάξει μετά το 1974 και να γνωρίσει μέρες ευημερίας. Ωστόσο, η χώρα δεν είχε ανέκαθεν αυτό το πολίτευμα. καθώς γνώρισε και τον θεσμό της Βασιλείας, ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις αποδείχτηκε οδυνηρός και για τα εσωτερικά ζητήματα της χώρας, αλλά και για την εξωτερική της πολιτική.
Το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας θεσπίστηκε στην Ελλάδα με το Σύνταγμα του 1864 και την έλευση του Γεωργίου του Α΄ από τον οίκο των Γλύξμπουργκ (1863). Στο πρόσωπο του νεαρού Βασιλιά ο ταλαιπωρημένος ελληνικός λαός έβλεπε έναν ηγέτη, ο οποίος θα εξασφάλιζε την πολιτική σταθερότητα στη χώρα και θα ενσάρκωνε το όραμα της Μεγάλης ‘Ιδέας. Τα πράγματα, όμως, δεν αποδείχτηκαν έτσι, καθώς το Σύνταγμα έδινε τη δυνατότητα για περιορισμό της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία αποκτήθηκε μέσα από την προσπάθεια του Χαρίλαου Τρικούπη και την αρχή της δεδηλωμένης. Επί ημερών του Γεωργίου του Α΄ συνέβησαν αξιοσημείωτα γεγονότα είτε με θετικό είτε με αρνητικό πρόσημο, ενώ η πολιτική αστάθεια συνεχίστηκε, καθώς μέσα στη χώρα υπήρχαν δύο διαφορετικές τάσεις της Μοναρχίας και της Δημοκρατίας.
Η τάση αυτή κορυφώθηκε την περίοδο του Εθνικού Διχασμού με τη σύγκρουση μεταξύ του Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου του Α΄ να έχει ολέθριες συνέπειες για τη χώρα, με αποκορύφωμα τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εξαιτίας του τραγικού αυτού γεγονότος η βασιλική οικογένεια αποπέμφθηκε από την Ελλάδα. Ωστόσο, λόγω της πολιτικής αστάθειας, ο Γεώργιος ο Β΄ επέστρεψε στη χώρα, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην εγκαθίδρυση της Δικτατορίας Μεταξά και στη στάση που κράτησε η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά την απελευθέρωση, το πολιτειακό ζήτημα τέθηκε εκ νέου επί τάπητος. Μέσω ενός νόθου δημοψηφίσματος, όπως και το 1935, η Βασιλεία επέστρεψε στην Ελλάδα, μεταβάλλοντας τις μετεμφυλιακές ισορροπίες στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.
Έτσι, λοιπόν, το Παλάτι μαζί με το στράτευμα (με τον περιορισμό, βέβαια, της απαγόρευσης των κομμουνιστικών οργανώσεων) υπήρξαν «εγγυητές» του καθεστώτος, το οποίο ονομάστηκε Καχεκτική Δημοκρατία. Τα προβλήματα δεν άργησαν να φανούν όταν ανέβηκε στον θρόνο το 1964 ο Κωνσταντίνος ο Β΄. Ένα χρόνο αργότερα, το Παλάτι πρωταγωνίστησε στα Ιουλιανά, καθώς μέσα από την άρνηση του Κωνσταντίνου να συναινέσει στην αποπομπή του Πέτρου Γαρουφαλιά, ουσιαστικά αμφισβήτησε την ίδια τη βούληση του λαού και προσπάθησε να αναδειχθεί ως κέντρο εξουσίας που δεν θα άφηνε να ξεδιπλωθεί η δημοκρατική δυναμική της ίδιας της κοινωνίας.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η Κυβέρνηση παραιτήθηκε και ορκίστηκαν τρείς Κυβερνήσεις αποστατών, ενώ οι φήμες για ενδεχόμενο πραξικόπημα πλήθαιναν, με τον Βασιλιά να ετοιμάζει δημοκρατική εκτροπή με τους στρατηγούς. Όμως, η ομάδα των συνταγματαρχών αποδείχτηκε καλύτερα προετοιμασμένη και πρόλαβε να πάρει την εξουσία. Ο Κωνσταντίνος όρκισε τη νέα Κυβέρνηση, ωστόσο, μετά από λίγο καιρό πραγματοποίησε «αντιπραξικόπημα» με τη βοήθεια του ναυτικού, που του παρέμενε πιστό, χωρίς, όμως, να πετύχει κάτι σημαντικό. Με το δημοψήφισμα του 1974 και την επικράτηση της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, το πολιτειακό ζήτημα λύθηκε οριστικά στην Ελλάδα.
Τέλος, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η Βασιλεία ήταν ένας θεσμός, ο οποίος δίχασε τη χώρα ουκ ολίγες φορές, φέρνοντας τραγικά αποτελέσματα τόσο στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας όσο και στα εξωτερικά θέματα. Ο εν λόγω θεσμός εκμεταλλεύτηκε την αδυναμία του πολιτικού συστήματος προκειμένου να παρέμβει στα θέματα της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ιστορική διαδρομή της βασιλείας στην Ελλάδα, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βασιλεία στην Ελλάδα: Ο Εμφύλιος, η μοναρχία και ένα πλάνο-σεκάνς του Θόδωρου Αγγελόπουλου, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
