Του Κωνσταντίνου Μεταξά,
Ο Λέανδρος δεν είναι μόνο ένα επιστολικό μυθιστόρημα, αλλά και ένα μανιφέστο για ένα λογοτεχνικό είδος, ένα είδος που τοποθετεί το υποκείμενο σε σχέση με την κοινωνία και το έθνος. Από αυτή και μόνο την άποψη, ο Λέανδρος είναι επίσης ένα πολιτικό κείμενο. Ο δεύτερος στόχος του συγγραφέα, ο οποίος συνδέεται με τον πρώτο, είναι λοιπόν η οικοδόμηση μιας νέας εθνικής ταυτότητας με αντιφατική μορφή, η οποία από τη μια, αποδέχεται τη φωτισμένη μοναρχία και πιστεύει στην πρόοδο και από την άλλη, καλλιεργεί μια ελαττωματική ενθουσιώδη αλλά και πειθαρχημένη διάθεση, που κρατώντας τον Λέανδρο είναι ένας άνθρωπος της προόδου και άρα –σύμφωνα με το κείμενο– ένας Οθωνός.
Η πρόοδος, ωστόσο, η οποία πρόκειται να συντελεστεί «μέσω του βασιλιά της Ελλάδας», όπως επιθυμεί ο Λέανδρος, προϋποθέτει την απομάκρυνση από την κοινωνία και την επιστροφή στη φύση, δηλαδή μια αναστολή της προόδου του παρελθόντος που καταλήγει σε απομονωτισμό και αδυναμία δράσης. Η πίστη στην ύπαρξη του Θεού, στην αθανασία της ψυχής, η αγάπη για τη ζωή στην εξοχή και τη φύση, η αγάπη για την ελευθερία, η τάση για άκρατο συναισθηματισμό, αλλά και μια συνεχής θλίψη που τελικά τον οδηγεί στην αυτοκτονία, είναι ιδέες που συναντάμε συνεχώς στον Λέανδρο. Παράλληλα, όμως, πρέπει να υπάρχει και η πίστη στον βασιλιά και στην πρόοδο, μια ιδέα που προέκυψε από τον Διαφωτισμό και την αισιοδοξία του.
Πρόκειται για ένα ερωτικό μυθιστόρημα στο οποίο οι πρωταγωνιστές, ο Λέανδρος και η Κοραλία, γράφουν επιστολές η μία μετά την άλλη, μοιράζοντας τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Βέβαια, δεν ανταλλάσσουν μόνο επιστολές μεταξύ τους, αλλά και με τους φίλους τους. Ο Λέανδρος με τον φίλο του Χαρίλαο και η φίλη της Κοραλίας Ευφροσύνη με τον προηγούμενο. Το κείμενο περιέχει 77 επιστολές, εκ των οποίων οι 50 είναι από τον Λέανδρο προς τον Χαρίλαο. «Το έργο αυτό, που αποπνέει την ατμόσφαιρα του δυτικού ρομαντισμού, παρουσιάζεται με τη μορφή επιστολών που ανταλλάσσονται μεταξύ των φανταστικών χαρακτήρων». Μέσα από αυτές μαθαίνουμε για τη συνάντηση του Λέανδρου με την Κοραλία και για τα συναισθήματα που φουντώνουν στην καρδιά του. Επιπλέον, ο πρωταγωνιστής μας μιλάει για τις προηγούμενες σχέσεις του με την Κοραλία σε κάποιες αναδρομές, έτσι ώστε ο τωρινός του έρωτας και όσα θα ακολουθήσουν να φαίνονται φυσιολογικά και όχι υπερβολικά.
Η περίοδος που καλύπτει η ιστορία είναι από τον Δεκέμβριο του 1833 έως τις 4 Απριλίου 1834. Η Ελλάδα έχει μόλις απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό και κάνει τα πρώτα της πολιτικά βήματα. Πράγματι, το κείμενο δεν μπορεί να περιγραφεί απλώς ως ερωτικό, καθώς το πολιτικό στοιχείο και το στοιχείο της φύσης είναι πολύ έντονα. Ο Λέανδρος μοιράζεται μαζί μας τη χαρά του για την εξέλιξη της επανάστασης στη χώρα μας, καθώς και τις φιλοεθνικές του πεποιθήσεις. Γίνεται, βέβαια, σύντομη αναφορά στην περίπτωση που ο πρωταγωνιστής συναντά έναν παλιό έρωτα, την Κοραλία, μετά από δέκα χρόνια, ενώ περπατάει στην Αθήνα. Τα σημάδια των καιρών είναι αδιαμφισβήτητα. Είναι παντρεμένη, έχει ένα παιδί και ζει μια ήσυχη οικογενειακή ζωή. Ο Λέανδρος θυμήθηκε αμέσως τα συναισθήματα που είχε για εκείνη και η αγάπη άρχισε να τον κατακλύζει.
Ωστόσο, η ίδια δεν αδιαφορεί για το ερωτικό του ενδιαφέρον, αλλά η θέση της δεν της επιτρέπει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της. Έτσι, όπως και στην περίπτωση του Βέρθερου του Γκέτε, ο Λέανδρος αρχίζει να αγωνιά. Αποφασίζει να φύγει μακριά της για λίγο, αλλά όταν επιστρέφει, έρχονται νέα που τον αναστατώνουν. Η αγαπημένη του ήταν βαριά άρρωστη και δεν μπορούσε καν να σηκωθεί για να τον δει. Ανίκανος να τη βοηθήσει, αποφασίζει να ταξιδέψει στην Ελλάδα, αλλά η σκέψη του δίνεται μόνο από τη μορφή του. Ένα πλαστό γράμμα του φίλου του Χαρίλαου, που τον ενημερώνει για την κατάσταση της υγείας της αγαπημένης του και για την επιθυμία της να τον δει, τον φέρνει πίσω. Δυστυχώς, έχει χάσει κάθε δύναμη να παλέψει για τη ζωή της και πεθαίνει μπροστά στα μάτια του. Έντονη θλίψη τον κατακλύζει. Σιγά σιγά, γίνεται παρανοϊκός και κάνει έντονες αυτοκτονικές σκέψεις. Λίγες μέρες αργότερα αυτοπυροβολήθηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βελούδης Γ.: Εισαγωγή. Στο Γ. Βελούδης (Επιμ.), Παναγιώτης Σούτσος, Ο Λέανδρος. Athen 1996.
- Kondylis P.: Die Aufklärung des neunzeitlichen Rationalismus, München: Deutscher Taschenbuch Verlag. 1986.
