Της Μαρίας Πέπονα,
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και έπειτα, πολλά άτομα προερχόμενα από μουσουλμανικές χώρες μετανάστευσαν σε ευρωπαϊκά εδάφη, θέλοντας να εξερευνήσουν τις προσφερόμενες ευκαιρίες, με σκοπό την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για τις οικογένειές τους.
Με το πέρασμα των χρόνων, ιδρύθηκαν διάφοροι μη κρατικοί οργανισμοί χρηματοδοτούμενοι από μουσουλμάνους και εντάσσονταν στην κοινωνία των πολιτών. Παρότι, αρχικά, οι συγκεκριμένοι οργανισμοί αποσκοπούσαν στη διασφάλιση των θρησκευτικών δικαιωμάτων των μουσουλμάνων μεταναστών, σταδιακά διεύρυναν το φάσμα των θεμάτων με τα οποία ασχολούνταν, για να συμπεριλάβουν την κοινωνική και οικονομική αρωγή προς εκπαιδευτικά, πολιτιστικά και επαγγελματικά κέντρα. Έτσι, στην Ευρώπη σήμερα, στην πλειονότητά τους μουσουλμανικοί οργανισμοί έχουν αναπτύξει την κατάλληλη δυναμική, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τη λειτουργία κέντρων έρευνας, νεότητας, γυναικών και άλλων.
Ωστόσο, όσον αφορά τις τουρκικές οργανώσεις, δύο είναι οι μεγαλύτερες με βάση τα μέλη τους στην Ευρώπη και εδράζονται στη Γερμανία: η ισλαμική DİTİB και η ισλαμιστική İGMG. Φυσικά, δραστηριότητες πραγματοποιούνται και από άλλες δομές, όμως στο παρόν άρθρο θα γίνει λόγος για τις κύριες προαναφερθείσες.
Η περίπτωση της DİTİB
Η DİTİB αναδύθηκε το 1984 και αποτελεί τη μεγαλύτερη αριθμητικά οργάνωση Τούρκων της διασποράς σε ευρωπαϊκά εδάφη. Η ομοσπονδιακή οργάνωση έχει έντονες σχέσεις με το τουρκικό κράτος και ιδίως με την ιδρυθείσα επί των ημερών του Mustafa Kemal Atatürk, Diyanet. Η τελευταία επεξεργάζεται και ελέγχει οτιδήποτε σχετικό με τη θρησκεία, έχοντας ως βάση την κεμαλική κοσμικότητα, όπως για παράδειγμα τη δημιουργία χώρων προσευχής, θρησκευτικών ταξιδιών, αλλά και τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση των Τούρκων που διαμένουν πέραν του τουρκικού εδάφους. Με την άνοδο του ισλαμιστικού κινήματος στην εξουσία, η Diyanet διευθύνει τις υποθέσεις που υποπίπτουν στην αρμοδιότητά της με άξονα το σουνιτικό Ισλάμ, όπως αυτό εκφράζεται από το κράτος της Τουρκίας.
Στους κόλπους της παραδίδονται μαθήματα θρησκείας και ιερού βιβλίου (Κοράνιο), τεχνολογίας, αθλητισμού, ενώ, επίσης, διοργανώνονται διάφορες δράσεις με θρησκευτικό πρόσημο.
Μια από τις κεντρικές στοχεύσεις της DİTİB είναι η ανάδειξή της ως εκπροσώπου των μουσουλμάνων Τούρκων και των υποθέσεών τους στη χώρα του εξωτερικού που κατοικούν. Παρόλο που, τουλάχιστον στην περίπτωση της Γερμανίας, οι εκπρόσωποι της οργάνωσης γνωρίζουν σε πολύ μικρό βαθμό τη γλώσσα, εκφράζονται θετικά προς την ιδέα διαλόγου με τους θεσμούς του κράτους και τις Εκκλησίες, συμφωνούν με την ενσωμάτωση των ατόμων στο γερμανικό/ευρωπαϊκό περιβάλλον, χωρίς, όμως, την αλλοίωση της ταυτότητάς τους ως Τούρκοι.
Τα μέλη της DİTİB φαίνεται να αποτελούν και τους κεντρικούς της χρηματοδότες, χωρίς αυτό να εμποδίζει το τουρκικό κράτος να στηρίζει την οργάνωση με χρηματικά ποσά υπό τη μορφή δωρεών. Τα χρηματικά ποσά που συγκεντρώνονται χρησιμοποιούνται κυρίως για την οικοδόμηση χώρων, όπως προσευχής, η ιδιοκτητική κυριότητα των οποίων κατέχεται από την Diyanet. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αποκλείεται η εισροή σαουδαραβικών χρηματικών ποσών, όπως είχε αποκαλυφθεί κατά τη διάρκεια του 1980.
Οι θρησκευτικοί λειτουργοί (ιμάμηδες) που ζουν στην Τουρκία, μεταφέρονται στις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις της οργάνωσης και εξακολουθούν να αμείβονται από τον τουρκικό κρατικό μηχανισμό. Όπως είναι επόμενο, αυτή η πρακτική δημιουργεί εμπόδια στην εξοικείωση των Τούρκων με την κοινωνία και τους ρυθμούς ζωής της χώρας που διαβιούν, καθιστώντας το επίπεδο πραγματικής ενσωμάτωσής τους χαμηλό.
Επιπλέον, το συνολικό φάσμα ενεργειών της οργανώνεται και κατευθύνεται σε μεγάλο μέρος του από τις πρεσβείες και τις προξενικές δομές της Τουρκίας στην Ευρώπη. Με άτομα να λαμβάνουν ειδικούς ρόλους για τη διεύθυνση των πραγματοποιούμενων ή σχεδιαζόμενων κινήσεων, πάντοτε σε συνάρτηση με τις υποδείξεις του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών.
Φυσικά, η στενή συμπόρευση της DİTİB με το τουρκικό κράτος καθιστούν την πρώτη φερέφωνο των πολιτικών επιδιώξεων και της θέλησης για μεγιστοποίησης της επιρροής της Τουρκίας στην Ευρώπη, μέσω των τουρκικών πληθυσμών του εξωτερικού.
Η περίπτωση της İGMG (Ισλαμική Κοινότητα Εθνικής Θέασης)
Η ισλαμιστική οργάνωση İGMG εγκαθιδρύθηκε το 1995 και έχει άμεση σχέση με το ερμπακανικό ισλαμιστικό κίνημα της Τουρκίας, αλλά και τον σημερινό τουρκικό κρατικό μηχανισμό. Η συγκεκριμένη οργάνωση αποτελεί την πιο μεγάλη τουρκική κοινότητα ισλαμιστών του εξωτερικού και διατηρεί μη κρατικό χαρακτήρα.
Όπως και η DİTİB, η İGMG διαθέτει σε άτομα τουρκικής καταγωγής μαθήματα διαφόρων ειδών με έμφαση στις ισλαμικές διδαχές, τα οποία παρέχονται από το ευρύ φάσμα δομών της. Τα παραρτήματά της είναι εξαπλωμένα σε πολλά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως Γαλλία, Σουηδία κ.ά., επικοινωνώντας τόσο μεταξύ τους όσο και με το κέντρο βάρους που βρίσκεται στη Γερμανία, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού Τούρκων μεταναστών που κατοικούν εκεί.
Ταυτόχρονα, η İGMG διατηρεί σημαντικούς δεσμούς με το ισλαμικό κίνημα στην Τουρκία. Παρόλο που η συγκεκριμένη οργάνωση προσανατολίζεται περισσότερο προς την «παραδοσιακή» πτέρυγα του κινήματος, παρά προς την «ανανεωτική» του πτέρυγα, στην οποία ανήκει και το ερντογανικό Κ.Δ.Α. Με την εκλογική ανάδειξη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης δημιούργησε επαφές με τη δυναμική İGMG, ώστε να απεργαστεί ευκαιρίες φανερής ή όχι συμμετοχής στην πολιτική ζωή των χωρών της Ευρώπης, προτρέποντας, μάλιστα, την εκδήλωση στήριξης προς την οργάνωση από πλευράς Τούρκων διπλωματών. Η χρηματοδότηση τελείται από τις συνεισφορές των μελών, δωρεές, χρήματα τουρκικών ισλαμικών επιχειρήσεων στη Γερμανία και αλλού.
Το σημαντικότερο –αν και όχι αναγνωρισμένο– όργανο ιδεολογικής διάδοσης είναι η εφημερίδα Milli Gazete. Μέσω αυτής γίνονται εμφανείς οι πραγματικές θέσεις που πρεσβεύονται από την İGMG, αφού παρατηρείται σωρεία ακραίων αντιδυτικών, αντιαμερικανικών και αντισημιτικών συλλογισμών, προπαγανδισμός των ισλαμικών ιδεών και του οράματος του Erbakan και της πρωτοκαθεδρίας της ισλαμικής θρησκείας. Όλα αυτά, όμως, προφανώς δε συνάδουν με τα όσα θέλουν να εκπροσωπούν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και, εν συνεχεία, οι πολίτες τους.
Με τις δράσεις της η Ισλαμική Κοινότητα Εθνικής Θέασης αποσκοπεί, καταρχάς, στη μεγέθυνση της επιρροής της στους νέους, απομονώνοντάς τους από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και κατευθύνοντας την προσήλωσή τους στην ενίσχυση της αδιαίρετης τουρκικής ισλαμικής ταυτότητας και αξιών. Έπειτα, στοχεύει στην εισαγωγή και έλεγχο από την οργάνωση των ισλαμικών μαθημάτων στην ευρωπαϊκή σχολική κοινότητα. Επιπλέον, στόχος της αποτελεί η χρησιμοποίηση των Τούρκων φοιτητών για τη διάδοση του μηνύματος του ιδεολογήματος της Εθνικής Θέασης, ενώ, τέλος, τα μέλη της İGMG παρακινούνται προς την κατεύθυνση της ανάληψης των υπηκοοτήτων των χωρών στις οποίες κατοικούν, ώστε να βοηθήσουν πολυεπίπεδα στη βελτίωση των συνθηκών για την οργάνωση και, ταυτόχρονα, για να αποκτηθεί πολιτική ισχύς είτε με το εκλέγειν είτε με το εκλέγεσθαι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Riedel, Sabine. ”Muslim self-organisations between etatism and civil society: Countries and Concept.” In Muslim Organizations and the state – european prospective, edited by Axel Kreienbrink and Mark Bodenstein, 22-23. Germany: Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, Januar, 2010
- Γώγος Χ., Κωνσταντίνος. Τουρκικό πολιτικό ισλάμ και ισλαμιστικά δίκτυα στην Γερμανία. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη, 2011.
