Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Το 2023 μπήκε δυναμικά, σηματοδοτώντας αλλαγές και νέα ξεκινήματα. Κάθε χρόνο, αναμφισβήτητο ρόλο στην οργάνωση των νέων αρχών έχει ο ακριβής καθορισμός στόχων και η ιεράρχησή τους, η διαμόρφωση δηλαδή των λεγόμενων “new year’s resolutions”.
Με τον όρο “new year’s resolutions”, αναφερόμαστε στους στόχους ή καλύτερα στις προσδοκίες που έχουμε από τη νέα χρονιά. Δεν πρόκειται, όμως, για μια απλή επινόηση και καταγραφή στόχων. Αντίθετα, εμπεριέχεται και το στοιχείο της ενεργούς επιδίωξης και διεκδίκησης της ικανοποίησής τους. Οι στόχοι αυτοί –είτε παραμένουν στο μυαλό μας είτε αποτυπώνονται σε κάποια έγγραφη λίστα– είναι σίγουρο ότι επηρεάζουν τη σκέψη μας και συνιστούν την κινητήριο δύναμη στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς μας. Τι είναι, όμως, αυτό που μας οδηγεί στην ετήσια δημιουργία μακροσκελών λιστών με στόχους και γιατί περιμένουμε την Πρωτοχρονιά για να τις διαμορφώσουμε;
Η ανάγκη μας για απαρίθμηση και κατάταξη των ετήσιων στόχων μας πηγάζει αναμφισβήτητα από την επιθυμία μας να είμαστε σε θέση να προγραμματίσουμε κι ως εκ τούτου να ελέγξουμε στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τη ζωή μας. Μέσα από τη στοχοθεσία και την προσπάθεια αυστηρούς τήρησης του τιθέμενου προγράμματος, ενισχύεται η αίσθηση της αυτοδιάθεσης και της αυτόνομης βούλησης. Αισθανόμαστε, με άλλα λόγια, πως θέτοντας συγκεκριμένους στόχους και επιδιώκοντας την επίτευξή τους, παίρνουμε στα χέρια μας την καθημερινότητά μας, ξεφεύγοντας έτσι από παρωχημένες μοιρολατρικές αντιλήψεις για την ζωή και κατά μια έννοια πράγματι αυτό κάνουμε. Είναι αλήθεια ότι ο μόνος δρόμος προς την αυτοβελτίωση είναι ακολουθώντας μικρά και σταθερά βήματα. Θέτοντας, επομένως, μικρούς, συγκεκριμένους κι εφικτούς στόχους, αναλαμβάνουμε την ευθύνη της προσωπικής μας εξέλιξης και χαράσσουμε μόνοι μας τον δρόμο προς την ανάπτυξη του χαρακτήρα μας.
Η αποτελεσματικότητα, όμως, της στοχοθεσίας δεν έγκειται τόσο στον σωστό προγραμματισμό, όσο στην πρακτική εκτέλεση. Η θεωρητική αξιολόγηση των προσδοκιών μας, η ιεράρχησή τους με βάση τις προτεραιότητες μας και η αντιστοίχιση τους με πρακτικές δραστηριότητες, είναι μεν δύσκολη διαδικασία, ωστόσο, απαιτεί συνήθως λιγότερη ενέργεια από την εφαρμογή τους στην πράξη. Για αυτό, άλλωστε, παρατηρείται τόσο συχνά και το φαινόμενο, παρά τη λεπτομερή και αναλυτική διαμόρφωση των ετήσιων «σκοπών», αυτοί τελικά να μένουν ανεφάρμοστοι στη διάρκεια της χρονιάς. Ένας από τους λόγους που συντελούν σε αυτό είναι, φυσικά, η κακή ή ανεπαρκής εκτίμηση των δεδομένων κατά τον προγραμματισμό, όπως ο λανθασμένος υπολογισμός του χρόνου ή η εσφαλμένη κατανομή προτεραιοτήτων. Δεν είναι, εξάλλου, μυστικό ότι η πραγματικότητα έρχεται πολλές φορές να ανατρέψει τα δεδομένα και να καταστήσει απαραίτητη μια συνολική αναθεώρηση.
Δεν είναι όμως λίγες και οι φορές που η αναποτελεσματικότητα της στοχοθεσίας οφείλεται στην απουσία από μέρους μας πραγματικής διάθεσης να πέτυχουμε τους στόχους. Ένας στόχος που συνδέουμε με ένα επιθυμητό σε εμάς αποτέλεσμα, πολλές φορές δεν οδηγεί πράγματι σε αυτό. Άλλοτε πάλι, αυτό που νομίζουμε ότι επιθυμούμε δεν ταυτίζεται με αυτό που πραγματικά θέλουμε για τον εαυτό μας. Η διάσταση αυτή πιθανόν να προέρχεται από την εσωτερίκευση των γενικευμένων και αορίστων κοινωνικών επιταγών για εμάς ή ακόμα και των απόψεων και πεποιθήσεων του στενού μας περίγυρου. Και στις δυο περιπτώσεις, οι στόχοι αυτοί που θέτουμε αντιπροσωπεύουν το τι περιμένουν οι άλλοι από εμάς κι ως εκ τούτου η πραγματοποίησή τους καθίσταται ανέφικτη. Συχνά, μάλιστα, παρατηρείται και το φαινόμενο του «αυτοσαμποτάζ», κατά το οποίο εμείς οι ίδιοι θέτουμε συνειδητά (ως έναν βαθμό) ανέφικτους ή ψευδώς επιθυμητούς στόχους, γνωρίζοντας ότι η επιδίωξη τους θα αποβεί άκαρπη. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι η προσπάθεια είναι καταδικασμένη δεν φοβόμαστε την επικείμενη απογοήτευση, είτε επειδή ακριβώς επιθυμούμε να βιώσουμε το παραπάνω αίσθημα ματαίωσης.
Σημαντικό είναι, επομένως, πριν διαμορφώσουμε τους στόχους μας για το νέο έτος να έρθουμε πρώτα σε πραγματική επαφή με τον εαυτό μας αναζητώντας τι έχουμε ανάγκη, για ποιον λόγο το έχουμε ανάγκη και πώς μπορούμε να το αποκτήσουμε με τον αποτελεσματικότερο για εμάς τρόπο. Για αυτήν τη διαδικασία, κρίνεται απαραίτητο να γνωρίζουμε καλά τον εαυτό μας, αλλά και να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε ποιες επιθυμίες πηγάζουν πράγματι από μέσα μας και ποιες συνιστούν προϊόντα κοινωνικών επιταγών. Και, φυσικά, η αυτογνωσία δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση απλό κεκτημένο, αλλά προϋποθέτει διαρκή προσπάθεια, συνεχή αυτοβελτίωση κι επαφή με το εγώ και, όπως είναι λογικό, ανά διαστήματα αμφισβήτηση και αναθεώρηση των προγενέστερα διαμορφωμένων συμπερασμάτων.
Καλό θα ήταν, επομένως, πριν θέσουμε για ακόμα μια χρονιά τους ίδιους ακριβώς στόχους με πέρσι, ελπίζοντας ότι αυτό το έτος θα είναι το τυχερό, να αναρωτηθούμε αν αυτοί οι στόχοι πράγματι ανταποκρίνονται στη σημερινή προσωπικότητά μας και τα τωρινά μας θέλω και πώς μέσα από την επιδίωξή τους θα μπορέσουν να μας οδηγήσουν σε μια ψυχική ισορροπία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why do people make New Year’s resolutions?, piedmont.org, διαθέσιμο εδώ
- Why most New Year’s resolutions fail — and a new approach to consider, nypost.com, διαθέσιμο εδώ
