Η μάχη των Αρδεννών: Η τελευταία αντεπίθεση των Γερμανών στο Δυτικό Μέτωπο

Της Παρασκευής Θεοδωρίδου, 

Χρονικά, βρισκόμαστε μια ανάσα πριν τον τερματισμό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τις αποβιβάσεις των Συμμάχων στη Νορμανδία να έχουν ήδη ξεκινήσει από το καλοκαίρι του 1944. Η ταχύτητα με την οποία κινούνταν τα στρατεύματα των Συμμάχων ήταν τέτοια, που σταδιακά άρχισε να προκαλεί προβλήματα τόσο στον εφοδιασμό όσο και στην αντοχή των στρατιωτών.

Ο διά θαλάσσης ανεφοδιασμός κατέστη αρκετά δύσκολος, καθώς το μόνο λιμάνι που είχαν οι Σύμμαχοι στη διάθεσή τους ήταν ο ποταμός Cherbourg, τον οποίο οι Γερμανοί πρόλαβαν να τον οριοθετήσουν με νάρκες. Ένας ακόμη ποταμός θα μπορούσε δυνητικά να αποτελέσει το λιμάνι ανεφοδιασμού, αυτό του Schelde, αλλά και αυτό θα χρειαζόταν να εκκενωθεί από γερμανικά στρατεύματα, καθώς και να αφαιρεθούν οι θαλάσσιες νάρκες που είχαν τοποθετηθεί εκεί. Πριν από την έναρξη του D-Day, οι Σύμμαχοι κατέστρεψαν το σιδηροδρομικό σύστημα της Γαλλίας, εμποδίζοντας τους Γερμανούς να απαντήσουν με άμεση αντεπίθεση, γεγονός που έδινε χρόνο στους Συμμάχους. Ανώτατος Διοικητής των Συμμάχων ορίστηκε ο Στρατηγός Eisenhower και Αρχηγός του Επιτελείου Στρατού ο Αντιστράτηγος Frederick Morgan, ενώ ακόμη μια σημαντική φιγούρα των Συμμάχων ήταν ο Αρχιστράτηγος του 21^ου Αγγλό-καναδικού σώματος στρατού, Bernard Montgomery.

Πριν προβούμε στην ανάλυση της μάχης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε το πώς δημιουργήθηκε το σχέδιο επίθεσης στους Δυτικούς και πώς αυτό οργανώθηκε και υλοποιήθηκε. Ο Adolf Hitler ήταν ευρέως γνωστό ότι διατεινόταν πως είχε στρατιωτικές γνώσεις, γνωρίζοντας τα πάντα για τον στρατό του, σπιθαμή προς σπιθαμή. Παρακινούμενος από το αίσθημα της αυτοπεποίθησης ότι ο στρατός του ήταν διαρκώς σε ετοιμότητα και πλήρως εξοπλισμένος, έστρεψε το βλέμμα του στο Δυτικό Μέτωπο, σκεπτόμενος μια αντεπίθεση εναντίων των Συμμάχων, ως απάντηση προς τις αποβιβάσεις τους στη Νορμανδία. Μάλιστα, ο Χίτλερ έκανε γνωστό στους ακολούθους του πως θα αναλάμβανε εξ ολοκλήρου ο ίδιος την υλοποίηση και επίβλεψη του σχεδίου. Η πρώτη παγίδα στην οποία «πέφτει» ο Φύρερ, ήταν να διεξάγει πόλεμο σε δύο διαφορετικά μέτωπα ταυτόχρονα, στο Ανατολικό εναντίον της Ρωσίας και στο Δυτικό εναντίον των Συμμάχων.

Οι πρώτοι ενδεικτικοί σχεδιασμοί είχαν ξεκινήσει από τον Αύγουστο του 1944, όταν ο Χίτλερ είχε συνειδητοποιήσει πως μεγαλύτερη απειλή για το Τρίτο Ράιχ αποτελούσαν οι Δυτικοί, παρά η Ρωσία στο Ανατολικό Μέτωπο. Είχε αποφασίσει ότι η αντεπίθεση θα ξεκινούσε στις αρχές του Νοεμβρίου, καθώς εκείνο το διάστημα οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων δεν θα ήταν σε πλήρη λειτουργικότητα. Με αφορμή τη μαζική ήττα γερμανικών στρατευμάτων στη Γαλλία, ο Hitler διέταξε τη συγκέντρωση του στρατού στη γραμμή από την ολλανδική ακτή μέχρι το βόρειο Βέλγιο, και στην «άκρη» του Δυτικού Τείχους, δηλαδή, από την πόλη του Aachen και τον ποταμό Moselle και έπειτα, μέσω των δυτικών συνόρων της Αλσατίας και Λωρραίνης.

Στόχος του Hitler ήταν να επιτεθεί στους Συμμάχους στο δάσος των Αρδεννών, καθώς ήταν αρκετά κοντά στην πόλη της Αμβέρσας, γεγονός που θα διέλυε τη γραμμή συνεργασίας Βρετανών και Αμερικανών και την απομόνωση των πρώτων. Αυτή η επιχείρηση θα έπαιρνε την κωδική ονομασία «επιχείρηση Liege-Aachen», η οποία θα στηριζόταν κυρίως στις Αρδέννες (μεταξύ Βελγίου και Λουξεμβούργου) και στο Eifel, ως το θέατρο πολέμου. Μια πρώτη σκέψη ήταν ότι δύο σώματα αρμάτων μάχης και ένα σώμα πεζικού θα διεξήγαγαν τη στρατιωτική επιχείρηση σε δύο επίπεδα, τα σώματα αρμάτων μάχης θα πολεμούσαν το ένα δίπλα στο άλλο, ενώ το πεζικό θα κάλυπτε τη νότια πτέρυγα.

Ουσιαστικά, η πρώτη φάση θα ήταν η κατάληψη καίριων προγεφυρωμάτων που θα έφταναν μέχρι τον ποταμό Meuse, ενώ η δεύτερη επρόκειτο να στοχεύσει στην κατάληψη της Αμβέρσας. Μονάδες πεζικού θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην κατάληψη γεφυρών, ούτως ώστε να βοηθήσουν τις μονάδες αρμάτων μάχης να κινηθούν ταχύτερα. Από την άλλη, το έκτο σώμα αρμάτων μάχης, με επικεφαλής τον Dietrich, θα έδρευε στη βόρεια λωρίδα, αποτελώντας τον πυρήνα της μάχης.

Η μάχη πλέον ξεσπά στις 16 Δεκεμβρίου 1944 και θα διαρκέσει για ένα μήνα και δέκα μέρες, έως και τις 26 Ιανουαρίου 1945. Οι Γερμανοί είχαν στη διάθεση τους δεκατρείς μεραρχίες πεζικού, επτά μεραρχίες τεθωρακισμένων και πέντε εφεδρείες. Τη μέρα της επίθεσης, το γερμανικό πυροβολικό ήταν αυτό που προέβη στις πρώτες επιθέσεις, σε συνδυασμό με πεζικό και άρματα μάχης. Ένα πλεονέκτημα για τους Γερμανούς αποτελούσε το γεγονός ότι έξι μεραρχίες από την πλευρά των Αμερικανών είχαν σταλθεί για περαιτέρω εκπαίδευση, έχοντας ως αποτέλεσμα να προκληθεί αδυναμία στην άμυνά τους.

Ταυτόχρονα, στο Losheim Gap, οι Γερμανοί επιτέθηκαν και κατέλαβαν χωριά χάρη στην ισχύ τους, ωστόσο, η Αμερική, ούσα ικανή να λάβει γρήγορα ουσιώδεις αποφάσεις, ζήτησε να σταλθούν ενισχύσεις. Ο Eisenhower δέχτηκε το αίτημα, στέλνοντας μάλιστα, ακόμη δύο μεραρχίες τεθωρακισμένων. Εξαιτίας της ταχείας αντιμετώπισης διαφόρων ζητημάτων και κενών από πλευρά της Αμερικής, ο στόχος των Γερμανών να διασχίσουν τον ποταμό Meuse φάνταζε ακόμη πιο δύσκολος. Οι συνθήκες έδειχναν ότι τα σχέδια των Γερμανών έχριζαν επαναξιολόγησης και αναδιοργάνωσης. Παρόλα αυτά, ο Χίτλερ αποφάσισε να προχωρήσει με το σχέδιο ως είχε. Η δεύτερη αμερικανική μεραρχία πεζικού κατόρθωσε να εμποδίσει το στράτευμα του Dietrich από το να διασχίσει τον ποταμό Meuse, ενώ, παράλληλα, η 106^η μεραρχία περικυκλώθηκε από τον Γερμανό εχθρό στο Schnee Eifel, αναγκάζοντας τους πρώτους να παραδοθούν.

Πλέον στις 21 Δεκεμβρίου, η άμυνα των Συμμάχων είχε βελτιωθεί, προκαλώντας με κάθε δυνατό τρόπο καθυστερήσεις στο αντίπαλο μέτωπο, με τη συνδρομή των ασταθών καιρικών συνθηκών. Οι Αμερικανοί δε δίστασαν να τροποποιήσουν το σχέδιο για τις επόμενες κινήσεις τους. Συγκεκριμένα, το στράτευμα του Montgomery θα κατευθυνόταν βόρεια για νέα επίθεση και το 30^ο Βρετανικό Σώμα θα διεξήγαγε βαθύτερη αντίσταση για να διατηρηθεί η παρεμπόδιση των Γερμανών να περάσουν από τον ποταμό Meuse. Στις 25 Δεκεμβρίου, παρά τον εφοδιασμό που εστάλη αεροπορικώς και παρά τις εξοπλιστικές ενισχύσεις για να προστατέψουν τη γέφυρα Bastogne, οι Γερμανοί κατάφεραν να τη βομβαρδίσουν. Για τον υποστράτηγο Collins, ο οποίος πλέον διεξήγαγε επιθετική άμυνα, η κλιμάκωση των Γερμανών θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πλεονέκτημα, δίνοντας στον Montgomery ένα νέο σχέδιο για την υλοποίηση αυτής της σκέψης. Εντούτοις, ο Montgomery δεν ήταν σύμφωνος με αυτό, καθώς πίστευε πως ο εχθρός είχε ακόμη δύναμη στη «φαρέτρα» του.

Με το πέρασμα των ημερών, οι Σύμμαχοι ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο το τείχος άμυνάς τους, αναγκάζοντας τον Hitler να συμφωνήσει σε μερική αποχώρηση των στρατευμάτων, στις 8 Ιανουαρίου 1945. Πλέον, ο Hitler ήθελε να κατευθυνθεί στο Ανατολικό Μέτωπο για τη διεξαγωγή μιας εκ νέου αντεπίθεσης προς τους Ρώσους. Τελικά, στις 26 Ιανουαρίου, οι Σύμμαχοι έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα στα γερμανικά στρατεύματα, στέλνοντάς τα πίσω στο Δυτικό Τείχος, εξασφαλίζοντας, έτσι, τη νίκη στην εκστρατεία των Αρδεννών.

Κάνοντας μια σύντομη αποτίμηση των παραπάνω γεγονότων, μπορούμε να πούμε εκ πρώτης όψεως πως οι Σύμμαχοι ήταν περισσότερο οργανωμένοι κατά τον στρατηγικό σχεδιασμό της αμυντικής τους επίθεσης. Παρά το γεγονός ότι στην αρχή αδυνατούσαν να αντιληφθούν πλήρως την αντεπίθεση των Γερμανών, διαμόρφωσαν τέτοιο επιχειρησιακό σχέδιο, το οποίο τους επέτρεπε να εστιάσουν ως επί το πλείστον σε υπολογισμένες αποφάσεις και σε στρατηγικές κινήσεις, παρά να λειτουργήσουν αντιδραστικά. Η ετοιμότητά τους να επιλύσουν ζητήματα που προέκυπταν στα πεδία των μαχών απεδείχθη ήσσονος σημασίας, ενισχύοντας τον στόχο τους να επιτύχουν τα επιθυμητά στρατιωτικά αποτελέσματα. Αντίθετα, οι Γερμανοί είχαν σοβαρή οργανωτική αδυναμία, από τη στιγμή που δύσκολα ήταν διατεθειμένοι –ειδικά ο Hitler, να επανεξετάζουν το σχέδιό τους και να το προσαρμόζουν στις εκάστοτε συνθήκες. Μεγάλο μειονέκτημα υπήρξε και το «άνοιγμα» υπό-μετώπων και άρα η διεξαγωγή περισσότερων μαχών ταυτόχρονα, γεγονός που τους εμπόδισε να εστιάσουν στον πρωταρχικό τους σκοπό, που ήταν η πλήρης παράδοση των Συμμάχων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Cole, M., Hugh, (1993), The European Theater of Operations, The Ardennes: Battle of the Bulge, Washington D.C.: Center of Military History, United States Army.
• Karasow, J., Ryan, (2018), Observing the past to prepare for the future: Operational art in the Ardennes Campaign, United States: US Army Command and General Staff College, School for Advanced Military Studies Fort Leavenworth, Διαθέσιμο εδώ
• army.mil,  The Battle of the Bulge, Διαθέσιμο εδώ