Του Κυριάκου Κουρτίδη,
Ένα ακόμη φουρτουνιασμένο έτος έφτασε στο τέλος του. Κοιτώντας πίσω, διαπιστώνει κανείς ότι οι τελευταίοι 12 μήνες υπήρξαν ασυνήθιστα «γόνιμοι», όσον αφορά την παραγωγή ειδήσεων διεθνούς χαρακτήρα και σημασίας, σε σημείο που οι παρατηρητές της επικαιρότητας να μπορούν εύλογα να υποστηρίξουν ότι έχουμε την τύχη ή την ατυχία να ζούμε σε μια περίοδο, όπου γράφεται ιστορία. Δίχως αμφιβολία, το έτος 2022 θα καταλαμβάνει αρκετές σελίδες στον ιστορικό τόμο του 21ου αιώνα. Παρακάτω επιχειρείται να συγχωνευτούν σε λίγες παραγράφους τα σημαντικότερα διεθνή γεγονότα των περασμένων 12 μηνών, ορισμένα εκ των οποίων αναμένεται να απασχολήσουν την κοινή γνώμη και το προσεχές έτος.
Στις 24 Φεβρουαρίου, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, αναλαμβάνοντας μια ευρείας κλίμακας «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», με διακηρυγμένο στόχο την «αποστρατικοποίηση» και την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας. Η αντίδραση της Δύσης υπήρξε άμεση. Η Ε.Ε., οι Η.Π.Α. και οι σύμμαχοί τους επιτέθηκαν με κυρώσεις έναντι της Ρωσίας, αποκορύφωμα των οποίων ήταν η αφαίρεση των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα πληρωμών SWIFT. Περαιτέρω περιορισμοί και μέτρα στόχευσαν τις ρωσικές ελίτ, αλλά και τις ρωσικές αερογραμμές, με την απαγόρευση των ρωσικών πτήσεων στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Η Ρωσία έγινε θέμα διεθνούς αποδοκιμασίας με τη FIFA, την UEFA και την World Athletics να αναστέλλουν τη συμμετοχή ρωσικών ομάδων από όλες τις διοργανώσεις τους.
Το ΝΑΤΟ κινητοποιήθηκε, αναπτύσσοντας γύρω στους 40.000 στρατιώτες στη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, με καθεστώς ενισχυμένης ετοιμότητας. Απέναντι σε αυτές τις ενέργειες, η Ρωσία έφερε στο προσκήνιο την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου, με τον Putin να θέτει τις δυνάμεις πυρηνικής αποτροπής της Ρωσίας σε «ειδική επιφυλακή», το υψηλότερο επίπεδό τους. Η απειλή ενός πυρηνικού ατυχήματος έγινε ακόμη μεγαλύτερη για την Ευρώπη μετά τις συγκρούσεις γύρω από τον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, και –κυρίως– της Ζαπορίζια.
Όσον αφορά την ανθρωπιστική διάσταση του πολέμου, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ο αριθμός των Ουκρανών προσφύγων φτάνει γύρω στους 7.800.000. Παράλληλα, οι ενδείξεις για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου από τη Ρωσία, με αποκορύφωμα την αποκαλούμενη σφαγή της Μπούτσα, οδήγησαν στο ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών υπέρ της αναστολής της συμμετοχής της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επιστρέφοντας στα επιχειρησιακά, συνταρακτικό πλήγμα υπήρξε για τη Ρωσία η βύθιση της ναυαρχίδας Moskva. Ακολούθησε το κάλεσμα προς μερική επιστράτευση, που οδήγησε σε πρωτοφανείς διαδηλώσεις και στη φυγή πολλών νέων από τη Ρωσία, ενώ λίγο αργότερα έλαβε χώρα και το περίφημο παράνομο δημοψήφισμα για την προσάρτηση περιοχών στη ρωσοκρατούμενη Ουκρανία. Σημαντική εξέλιξη του πολέμου υπήρξε και η έκρηξη στη γέφυρα της Κριμαίας, η οποία συνδέει την Κριμαία με τη Ρωσία.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδότησε τεκτονικές αλλαγές, όχι μόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και ανά τον κόσμο. Η ενεργειακή κρίση, η αρχή της οποίας εντοπίζεται προς τα τέλη της πανδημίας, κλιμακώθηκε απότομα με την έναρξη της ρωσικής επιχείρησης. Το εμπάργκο δυτικών κρατών στην εξαγώγιμη ενέργεια της Ρωσίας –που είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου και ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο–, και η προσπάθεια των κρατών της Ε.Ε για διαφοροποίηση των πηγών ενεργειακού εφοδιασμού, έφερε διαρκείς υψηλές ανατιμήσεις στο κόστος της ενέργειας. Συνέπεια του Ρώσο–ουκρανικού πολέμου υπήρξαν και οι διαταραχές που σημειώθηκαν στην εφοδιαστική αλυσίδα και συγκεκριμένα, στις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων. Οι τιμές των παραπάνω αγαθών εκτινάχθηκαν, προκαλώντας αύξηση του κόστους ζωής, ελλείψεις και ωθώντας εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα. Μια άλλη όψη της ρωσικής εισβολής σχετίζεται με τη μεταβολή των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Μετά από χρόνια ουδετερότητας, οι δυο βόρειοι γείτονες της Ρωσίας ζήτησαν να ενταχτούν στο ΝΑΤΟ. Προς το παρόν, η Τουρκία εξακολουθεί να αντιτίθεται στην ένταξή τους, αλλά αναμένεται πως σύντομα θα άρει την άρνησή της, ώστε να επιτραπεί η περαιτέρω διεύρυνση της συμμαχίας.
Οι πολιτικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο απασχόλησαν, επίσης, τη διεθνή κοινή γνώμη. Τον Οκτώβριο του 2022, ο Rishi Sunak έγινε ο τρίτος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου σε λιγότερο από δύο μήνες. Ο νέος Πρωθυπουργός βρέθηκε από νωρίς αντιμέτωπος με πολλαπλές οικονομικές και πολιτικές κρίσεις και κλήθηκε να κυβερνήσει εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής ύφεσης. Ακολουθεί την πρώην –βραχύβια Πρωθυπουργό– Liz Truss, η οποία παραιτήθηκε έξι εβδομάδες αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά της, θέτοντας νέο ρεκόρ για τα δεδομένα της Αγγλίας. Η πρωθυπουργική της θητεία ξεκίνησε με πολλές προκλήσεις, όπως ο υψηλός πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Σημειώνεται ότι τον Ιούλιο είχε ανακοινώσει την παραίτηση του και ο Boris Johnson, η κυβέρνηση του οποίου επέβλεψε την απομάκρυνση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. Την ίδια στιγμή που η πολίτικη αναταραχή ξεδιπλωνόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Βασίλισσα Ελισάβετ Β’, η μακροβιότερη μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου, πέθανε στις 8 Σεπτεμβρίου σε ηλικία 96 ετών μετά από 70 χρόνια βασιλείας. Ο γιος, της Πρίγκιπας Κάρολος ανέβηκε στο θρόνο και τώρα είναι ο Βασιλιάς Κάρολος Γ’.
Όσον αφορά τη Μέση Ανατολή, ο θάνατος της 22-χρονης Mahsa Amini στις 16 Σεπτεμβρίου στα χέρια της αστυνομίας ηθών του Ιράν –επιφορτισμένη με την επιβολή αυστηρών κωδίκων σχετικά με το ντύσιμο και τη συμπεριφορά–, προκάλεσε τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που είδε το Ιράν τα τελευταία έτη. Ιρανοί και Ιρανές όλων των ηλικιών και εθνικοτήτων συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, που έγιναν σε όλες τις μεγάλες και μικρές πόλεις του Ιράν, αλλά ήταν κυρίως οι νεότερες γενιές που βγήκαν στους δρόμους. Απεργίες έχουν αναφερθεί σε σχολεία, πανεπιστήμια, σε ιδιωτικά καταστήματα, ακόμη και στον –ζωτικής σημασίας για τη χώρα– τομέα του πετρελαίου. Ως ένδειξη διαμαρτυρίας, οι γυναίκες έκαιγαν τα χιτζάμπ τους, ενώ άλλες έκοβαν τα μαλλιά τους. Βίαιες συγκρούσεις έχουν ξεσπάσει κατά καιρούς εντός του Ιράν, με τους διαδηλωτές να πυρπολούν κτίρια των δυνάμεων ασφαλείας. Οι δυνάμεις ασφαλείας κατέστειλαν βίαια τους διαδηλωτές, ειδικά σε περιοχές όπου ζουν εθνικές μειονότητες, όπως το Κουρδιστάν. Τουλάχιστον 458 άνθρωποι –μεταξύ των οποίων 63 παιδιά– έχουν σκοτωθεί, αρκετές εκατοντάδες τραυματίστηκαν, ενώ πάνω από 18.000 άνθρωποι έχουν τεθεί υπό κράτηση.
Η Μέση Ανατολή βρέθηκε ξανά στα πρωτοσέλιδα της διεθνούς ειδησεογραφίας λόγω της διοργάνωσης στο Κατάρ του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου για το 2022. Η απόφαση να δοθούν τα δικαιώματα για τη διοργάνωση στο Κατάρ έχει συνδεθεί με σκάνδαλα δωροδοκιών, που στόχο είχαν να παραβλεφθούν οι χαμηλές επιδόσεις της χώρας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Κατάρ έχει επικριθεί για τη συμπεριφορά του προς τους μετανάστες εργάτες, οι οποίοι έχουν γίνει –συχνά– αντικείμενο εκμετάλλευσης μέσω πρακτικών, όπως η παρακράτηση μισθών και η παγίδευση. Φόβοι εκφράστηκαν και για το ζήτημα της απαγόρευσης της ομοφυλοφιλίας στη συντηρητική μουσουλμανική χώρα, γεγονός που καθιστούσε επισφαλείς τους επισκέπτες της LGBT κοινότητας. Πρόσφατη προσθήκη στον κατάλογο των σκανδάλων για το Κατάρ, υπήρξε και η υπόθεση περί δωροδοκίας μιας εκ των αντιπροέδρων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και ορισμένων υπαλλήλων του.
Οδεύοντας προς το νέο έτος, κρίνεται σκόπιμο να ολοκληρωθεί η ετήσια ανασκόπηση, προσφέροντας έναν τόνο αισιοδοξίας. Στις 15 Νοέμβριου, ο παγκόσμιος πληθυσμός ξεπέρασε τους 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους, γεγονός που αποτελεί ορόσημο στην Ιστορία της ανθρωπότητας και μια ευκαιρία να γιορτάσουμε τη διαφορετικότητα και τις προόδους στην επιστήμη και την υγεία. Μια μέρα μετά, 8 δισεκατομμύρια άνθρωποι υπήρξαν μάρτυρες της γέννησης μιας νέας εποχής στην εξερεύνηση του διαστήματος με την αποστολή «Άρτεμις 1», που φέρει τη δοκιμαστική κάψουλα «Ωρίων». Μισό αιώνα μετά τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στη Σελήνη –μέσω του προγράμματος «Απόλλων 11»– εγκαινιάστηκε στις 16 Νοεμβρίου του 2022 το αδελφικό του πρόγραμμα «Άρτεμις» από τη NASA, που στοχεύει να προσγειώσει, έως το 2025, την πρώτη γυναίκα, και το πρώτο έγχρωμο άτομο στο Φεγγάρι. Φιλοδοξία της NASA είναι να τεθούν οι απαραίτητες βάσεις για μια μελλοντική αποστολή προς τον Άρη. Αυτό θα είναι πράγματι ένα τεράστιο βήμα για την ανθρωπότητα.
Καλή χρονιά και ευτυχισμένο το νέο έτος!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia-Ukraine war at a glance A summary of the most significant developments in the Ukraine-Russia conflict, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- The ripple effects of Russia’s war in Ukraine are changing the world, npr, Διαθέσιμο εδώ
- Recent British prime ministers, DW, Διαθέσιμο εδώ
- Iran protests: What caused them? Are they different this time? Will the regime fall?, euronews, Διαθέσιμο εδώ
- World Cup 2022: why is Qatar a controversial location for the tournament? Reuters, Διαθέσιμο εδώ
- Nasa’s Artemis 1, most powerful rocket in history, blasts off to moon, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
