Του Κωνσταντίνου Μεταξά,
Το 1774, ο Goethe έγραψε μέσα σε λίγες εβδομάδες το νεανικό μυθιστόρημά του Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, το οποίο έκανε τον ποιητή διάσημο εν μία νυκτί – πρώτα στη Γερμανία και στη συνέχεια, σε όλη την Ευρώπη. «Είναι όλες εμπρηστικές ρουκέτες! Με ανατριχιάζει…», είπε ο Goethe 50 χρόνια αργότερα. Πράγματι, ο λεπτός μικρός τόμος χτύπησε σαν βόμβα. Η νέα γενιά μαινόταν, έτρεμε από ενθουσιασμό, καταλαμβανόταν από τον πυρετό του Βέρθερου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία (που εκπροσωπήθηκε και πάλι από τον πάστορα Johann Melchior Goeze) ήθελε να το απαγορεύσει ως ανήθικο έργο τέχνης, επιβλαβές για τους νέους, και φοβόταν τα Σόδομα και Γόμορρα για τη Χριστιανοσύνη. Ο Βέρθερος έγινε είδωλο. Το να ντύνεσαι σαν αυτόν με μπλε φράκο, κίτρινο δερμάτινο γιλέκο και καφέ μπότες και γάντια έγινε μόδα. Η επιθυμία των νεαρών αναγνωστών να ταυτιστούν έφτασε μέχρι τις αυτοκτονίες με τον τρόπο του Βέρθερου.
Τι ήταν τόσο εξωφρενικό σε αυτό το βιβλίο, το οποίο θέρμανε τα πνεύματα του 18ου αιώνα όσο κανένα άλλο λογοτεχνικό έργο; Η εξωτερική πλοκή εξιστορείται γρήγορα: Ο νεαρός Βέρθερος φτάνει σε μια μικρή πόλη για να αναλάβει μια θέση στη διπλωματική υπηρεσία. Προς το παρόν, απολαμβάνει το ειδυλλιακό περιβάλλον, ζωγραφίζει λίγο και στη συνέχεια συναντά τη Lotte, τη μεγαλύτερη κόρη του πριγκιπικού δικαστικού επιμελητή, σε έναν χορό και την ερωτεύεται. Η Lotte, ωστόσο, είναι σχεδόν αρραβωνιασμένη με τον Albert, έναν σκληρά εργαζόμενο, τακτικό δικαστικό υπάλληλο. Η σύντομη περίοδος της ουράνιας φιλίας, που απολαμβάνει μαζί της, τερματίζεται με την επιστροφή του Albert από το επαγγελματικό του ταξίδι. Για ένα διάστημα ο Βέρθερος προσπαθεί να συνεχίσει την ψυχική του σχέση με τη Lotte, αλλά το ερωτικό τρίγωνο γίνεται τόσο τεταμένο που ο Βέρθερος εγκαταλείπει το ζευγάρι και μπαίνει στην υπηρεσία του κόμη του Κ.
Ο άμεσος προϊστάμενός του είναι σχολαστικός, ο Βέρθερος βαριέται τη δουλειά γραφείου, διότι τον ενοχλεί η «τελετουργία» και ο «εθισμός στην ιεραρχία», δηλαδή των αξιωματούχων της αυλής. Όταν του δείχνουν, επίσης, την πόρτα σε μια αριστοκρατική κοινωνία, απαιτεί οργισμένος την απόλυσή του από την αυλή. Αποδέχεται την πρόσκληση του πρίγκιπα να τον συνοδεύσει στα κτήματά του. Όμως, ο πρίγκιπας με το «πολύ κακό μυαλό» του και τα «άσχημα επιστημονικά» του λόγια για την τέχνη, σύντομα τον βαριέται κι αυτόν. Έτσι, ο Βέρθερος υπακούει στην καρδιά του και επιστρέφει στη Lotte και τον Albert. Η αγάπη του για τη Lotte είναι παθιασμένη και απελπιστική. Για να μην σταθεί εμπόδιο στο δρόμο τους –αγαπάει τόσο πολύ, που σκέφτεται ακόμα και να σκοτώσει τον Albert– ο Βέρθερος αυτοπυροβολείται.
Το υλικό, η αυτοκτονία, ήταν η αίσθηση, όχι η καλλιτεχνική μορφή. Επίσης, η ιστορία δεν ήταν ελεύθερα επινοημένη, αλλά εν μέρει βιωμένη από τον ίδιο τον Goethe, κάτι που ήταν γνωστό. Αυτό έκανε το μυθιστόρημα ακόμα πιο ενδιαφέρον.
Ο εικοσιτριάχρονος δικηγόρος Goethe, που υποτίθεται ότι θα αποκτούσε επαγγελματική εμπειρία ως δικηγόρος στο Αυτοκρατορικό Επιμελητήριο του Wetzlar, όπως ο πατέρας και ο παππούς του, ήρθε στη μικρή πόλη που έσφυζε από δικηγόρους τον Μάιο του 1772. Φιλοσοφούσε, μελετούσε τον Όμηρο και τον Πίνδαρο και ζούσε περισσότερο για την ιδιοφυΐα του παρά για τη νομική του σταδιοδρομία. Σε έναν χορό στις 9 Ιουνίου, συνάντησε τη Charlotte Buff (Charlotte, Lotte) και τον αρραβωνιαστικό της, τον γραμματέα της έδρας Christian Kestner. Περνούσε πολύ χρόνο στο σπίτι των (Char)Lotte – Amtman Buff, όπου η Charlotte διηύθυνε το νοικοκυριό μετά τον θάνατο της μητέρας της και φρόντιζε τα δέκα μικρότερα αδέλφια της. Η σχέση με τη Charlotte και τον Kestner γινόταν όλο και πιο στενή και οικεία. Από την πλευρά του Goethe «πιο παθιασμένη από φτηνή». Στις 11 Σεπτεμβρίου έφυγε από το Wetzlar χωρίς να την αποχαιρετήσει.
Αμέσως μετά, συνάντησε την κόρη της Sophie von La Roche, Maximiliane, στο Ehrenbreitstein και μαγεύτηκε από τη δεκαεξάχρονη. Δύο χρόνια αργότερα, όταν η Μάξι είχε παντρευτεί τον αρκετά μεγαλύτερό της έμπορο Brentano, αναπτύχθηκε στη Φρανκφούρτη μια εξίσου έντονη σχέση, όπως στο Wetzlar με τη Charlotte. Αλλά ο Brentano δεν είχε τίποτα να κερδίσει από τη γενναιοδωρία του Kestner. Αντίθετα, απέβαλε τον Goethe από το σπίτι.
«Η ανθρώπινη φυλή είναι μια μονότονη υπόθεση»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Von Borries E.& E.: Deutsche Literaturgeschichte, τόμος 2 Aufklärung und Empfindsamkeit Sturm und Drang, Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 1991
- Kaiser G.: Aufklärung Empfindsamkeit Sturm und Drang, τόμος 6, A. Francke Verlag, Tübingen, 1976
