Της Κλεάνθης Αποστόλου,
Για τους περισσότερους, είναι αποδεκτό το γεγονός ότι η επιλογή συντρόφου για αναπαραγωγή είναι θέμα ξεκάθαρης επιλογής, λόγω απλού προσωπικού γούστου. Κάτι τέτοιο απορρίπτεται, όμως, σε ένα μεγάλο ποσοστό στο βασίλειο των ζώων, καθώς και στον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος θεωρείται το μοναδικό ζώο με συνειδητές επιλογές και διαφορετική αντίληψη για τη συντροφικότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα θηλαστικά. Τελικά, αυτή η επιλογή συντρόφου είναι τόσο τυχαία σε σχέση με τις ανάγκες επιβίωσης και την ανάγκη μεταβίβασης γονιδίων στις επόμενες γενιές από τους γονείς;
Αρχικά, απαραίτητο στοιχείο επιλογής συντρόφου είναι η αναγνώριση και από τα δύο φύλα ότι αποτελούν άτομα του ίδιου είδους. Εάν κάτι τέτοιο δεν επιτευχθεί και αναπαραχθούν άτομα από διαφορετικά είδη, μειώνεται η πιθανότητα αρμοστικότητας στην επόμενη γενιά, αφού είναι αυξημένες οι πιθανότητες να μην επιβιώσουν τα άτομα που προκύπτουν και να οδηγηθούμε στην υβριδική κατάπτωση. Πάρα πολλοί ερευνητές έχουν αναπτύξει την άποψη πως ακόμα και υποσυνείδητα, σε όλη αυτή την προσπάθεια εύρεσης συντρόφου, ο μεγαλύτερος στόχος είναι το γονιδιακό «πέρασμα» στην επόμενη γενιά και η διατήρηση των γονιδίων σε επόμενα άτομα του ίδιου είδους. Συνήθως, αυτή η προσπάθεια ανακάλυψης του σωστού συντρόφου (mate choice) είναι κυρίως «γυναικεία υπόθεση» για πολλούς λόγους. Σημαντικοί παράγοντες είναι η κυοφορία, η σωστή κοινή ανατροφή του εμβρύου, η ηλικία του θηλυκού που σχετίζεται με τις καρυοτυπικές – χρωμοσωματικές ανωμαλίες, καθώς και το πόσο «ακριβό» είναι το ωάριο, διότι είναι πολύ μεγαλύτερο κύτταρο σε σχέση με το σπερματοζωάριο και χρειάζονται περισσότερα θρεπτικά συστατικά από τη γυναίκα για την ανάπτυξη του ζυγωτού και δε μπορεί να γονιμοποιείται «άσκοπα».
Στη φύση παρατηρείται, στην πλειονότητα των ειδών, διεκδίκηση των αρσενικών έναντι των θηλυκών ατόμων, προσπαθώντας τα αρσενικά με οποιονδήποτε τρόπο να εντυπωσιάσουν και να αποτελέσουν την πρώτη επιλογή του θηλυκού. Δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρείται έντονη επιλογή συντρόφου, δηλαδή ο έντονος ανταγωνισμός αρσενικών για την κατάκτηση των λίγων θηλυκών στην «αγέλη». Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επιλογή του συντρόφου στους λαγούς. Μοιάζει σαν τελετουργικό, το θηλυκό τρέχει πολύ γρήγορα και τα αρσενικά ακολουθούν από πίσω του. Το παράδοξο είναι ότι δεν επιλέγει για σύντροφο αυτόν τον λαγό που θα τη φτάσει πρώτος, αλλά εκείνον που θα σταματήσει να τρέχει τελευταίος. Αυτό συμβαίνει, διότι υποσυνείδητα θεωρεί ότι εκείνος ο λαγός έχει τη μεγαλύτερη αντοχή και «καλύτερης ποιότητας» γονίδια σε σχέση με τους υπόλοιπους (υπόθεση των καλών γονιδίων).
Επίσης, για να κεντρίσουν την προσοχή των θηλυκών, τα αρσενικά αναπτύσσουν χαρακτηριστικά για να διαφέρουν από τους υπόλοιπους. Για παράδειγμα, στα παγόνια τα φτερά είναι πολύ μεγάλα, εντυπωσιακά και με πάρα πολλά χρώματα και έντονα σχέδια. Μια άλλη περίπτωση είναι αυτή του κόκορα, που προσεγγίζεται πιο έντονα, όταν το λειρί του είναι πολύ φωτεινό κόκκινο και κεντρίζει την προσοχή των θηλυκών. Αυτό το έντονο χρώμα πηγάζει από τη μεγάλη συγκέντρωση καροτενοειδών μετά την κατανάλωση των κοπράνων του, τα οποία έχουν άμεση σχέση με το πολύ προστατευμένο ανοσοποιητικό του κόκορα. Τα θηλυκά καταλαβαίνουν ότι έχει άμεση σχέση με το πολύ καλό ανοσοποιητικό του και τον επιλέγουν, γιατί μπόρεσε και επιβίωσε μετά από τόσες λοιμώξεις από παθογόνα!
Επιπλέον, για κάθε είδος και σε κάθε κοινότητα υπάρχουν τα αρσενικά, τα οποία είναι κυρίαρχα απέναντι στα υπόλοιπα, αφού παρατηρείται «νίκη» επί του ίδιου φύλου στη συνεχή κατάκτηση των θηλυκών (alpha males). Τα alpha males συνεχίζουν την κυριαρχία τους στο πέρασμα του χρόνου, δημιουργώντας μη ευνοϊκό περιβάλλον για τα υπόλοιπα αρσενικά. Ειδικότερα, προκαλούν stress με τη συνεχή κατάκτηση θηλυκών, αυξάνοντας τη δράση του συμπαθητικού συστήματος, εξασθενώντας το ανοσοποιητικό σύστημα των άλλων. Βέβαια, τα υπόλοιπα μέλη «απαντούν» με αυξημένη σπερματογένεση λόγω παραγωγής άλλων ουσιών, διαμορφώνοντας έναν συνεχή αγώνα για «τα μάτια μιας γυναίκας»!
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα αρσενικά έχουν την ανάγκη η σύντροφός τους να τους προσφέρει αποκλειστικότητα από όλες τις απόψεις (πολύ συχνό φαινόμενο και στους ανθρώπους, χωρίς φυσικά να θεωρούν ανάγκη να είναι αμοιβαίο και από την πλευρά τους!). Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα αρσενικά ποντίκια που εκκρίνουν συγκεκριμένες ουσίες, ώστε να σταματήσουν την οποιαδήποτε περίπτωση κύησης από άλλα αρσενικά, πριν την έναρξη της σεξουαλικής τους σχέσης με αυτό το θηλυκό. Όπως είναι γνωστό, σε πολλά είδη (π.χ. στα λιοντάρια) τα αρσενικά σκοτώνουν τα νεογνά που προέρχονται από άλλο αρσενικό της αγέλης (ακόμα και τα δικά τους παιδιά), ώστε η μητέρα να είναι ελεύθερη για σεξουαλική επαφή. Για αυτόν το λόγο, πολλές φορές τα θηλυκά κυοφορούν ήδη, αλλά προσποιούνται ωορρηξία την ώρα της συνεύρεσης για να σωθούν τα παιδιά τους από τον καινούριο σύντροφο!
Τελικά, στη φύση όλα εξηγούνται με γονιδιακό τρόπο ή κάποια πράγματα είναι «γραφτό να γίνουν»; Στον άνθρωπο, σίγουρα στην επιλογή συντρόφου παίζει ρόλο το συναίσθημα, αλλά πώς έφτασε στην επιλογή αυτού/-ής του/της συντρόφου; Πολλοί επιστήμονες λένε ότι ειδικά σε θέματα εμφάνισης υποσυνείδητα επιλέγουμε με βάση κάποιες ανάγκες του ανθρώπινου είδους. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άντρες επιλέγουν γυναίκες με μεγαλύτερο στήθος, διότι θα παρέχουν μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος στον θηλασμό του παιδιού τους, ή πολλές γυναίκες θεωρούν πιο ελκυστικούς τους άντρες με μούσια, διότι προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια, εμφανίζοντας περισσότερο την ανδρική τους πλευρά και την παραγωγή τεστοστερόνης! Ισχύουν όλα αυτά; Κάποια στιγμή θα λυθεί το μυστήριο… αφού έχει εμφανιστεί ο προβληματισμός, είναι πλέον ζήτημα χρόνου!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Douglas J. Emlen, Carl Zimmer, ΕΞΕΛΙΞΗ: Κατανοώντας το χρονικό της ζωής, Εκδόσεις Broken Hills Publishers Ltd, Έτος Εκδοσης: 2021, Μετάφραση από Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
