Της Ευρυδίκης Παπαβαρνάβα,
Από το 2005, η Τουρκία προσπαθεί χωρίς επιτυχία να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα οικονομικά προβλήματα στο εσωτερικό, η έλλειψη δημοκρατίας, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδιαίτερα τα γεγονότα της επικαιρότητας στην Τουρκία καθιστούν αδύνατη την ένταξή της. Λαμβάνοντας υπόψιν τις τελευταίες ενέργειες της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ και την Συρία η επιφυλακτική στάση της ΕΕ είναι εμφανής.
Η Κυπριακή ΑΟΖ
Η Κυπριακή κυβέρνηση έχει παίξει ενεργό ρόλο στα ενεργειακά ζητήματα, έχοντας επίγνωση της πιθανότητας ενεργειακών αποθεμάτων σε υδρογονάνθρακες από το 1980. Έχει υπογράψει την σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS) και, υπό την διοίκηση του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Κληρίδη, ο τέως Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού κ. Ν. Ρολάνδης συζήτησε με εκπροσώπους της Αιγύπτου, της Αλγερίας, των ΗΠΑ, του Ισραήλ, του Λίβανου, της Συρίας και της Ρωσίας. Ο κ. Ρολάνδης ήταν ο πρώτος που υπέγραψε την Συμφωνία καθορισμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου. Επιπροσθέτως, οριοθετήθηκε η ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ και εν μέρει με τον Λίβανο και έχουν αδειοδοτηθεί η έρευνα και η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων των κυπριακών οικοπέδων σε πετρελαϊκούς κολοσσούς όπως οι Noble, TOTAL, ENI, ExxonMobil και Qatar.
Οι προαναφερθείσες ενέργειες ενίσχυσαν τη γεωπολιτική σημασία της Κύπρου και τις γειτονικές της σχέσεις μέσω τριμερών συμφωνιών έχοντας ως αποτέλεσμα το Eastern Mediterranean Gas Forum. Το Eastern Mediterranean Gas Forum περιλαμβάνει χώρες όπως την Κύπρο, Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία και την Παλαιστίνη και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Στόχος του φόρουμ είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μελών του «εξασφαλίζοντας την προσφορά και τη ζήτηση, βελτιστοποιώντας την ανάπτυξη των πόρων, εξορθολογίζοντας το κόστος των υποδομών και βελτιώνοντας τις εμπορικές σχέσεις». Είναι ωστόσο εμφανής ο πολιτικός χαρακτήρας του φόρουμ, καθώς αποκλείει έμμεσα την Τουρκία, τη Συρία και το Λίβανο.
Η Τουρκία δεν υπογράφει την UNCLOS λόγω του ζητήματος της μη αναγνώρισης της ΑΟΖ των ελληνικών νησιών. Η Άγκυρα προκειμένου να παραμείνει ένας ισχυρός περιφερειακός παίχτης και να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια έλαβε τα δικά της μέτρα. Είναι αξιοσημείωτο πως η ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας βασίζεται σε εισαγωγές από γειτονικές χώρες και συγκεκριμένα από τη Ρωσία. Σήμερα, λόγω των επιβεβαιωμένων αποθεμάτων υδρογονανθράκων νότια της Κύπρου, η Τουρκία βρήκε άλλο τρόπο να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια εισχωρώντας στα χωρικά ύδατα της Κύπρου με την αιτιολογία της διασφάλισης των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων. Επίσης, συζητιόταν η πιθανότητα εγκατάστασης ενός αγωγού Ισραήλ-Τουρκίας που θα συνδεόταν μέσω της Κύπρου και θα ενωνόταν με τον εν ενεργεία αγωγό Τουρκίας-Ελλάδας για να εξασφαλίσει ενέργεια στην ΕΕ καθιστώντας την Τουρκιά έναν περιφερειακό ενεργειακό κόμβο. Όμως, ο συγκεκριμένος αγωγός είναι αδύνατον να ολοκληρωθεί μέχρι να εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό.
Η Τουρκία έχει καταδικάσει όλες τις οριοθετημένες ΑΟΖ της Κυπριακής δημοκρατίας, κάθε αδειοδότηση, κάθε γεώτρηση, απορρίπτοντας τα θαλάσσια δικαιώματα της Κυπριακής δημοκρατίας, επειδή δεν την αναγνωρίζει. Έχουν εκδοθεί πολλαπλά NAVTEX από την Τουρκία επικαλούμενα στρατιωτικές επιχειρήσεις μέσα στα μπλοκ αδειοδότησης της Κυπριακής Δημοκρατίας για να μπλοκάρουν τις γεωτρήσεις τους . Τέλος, τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία, σε συμφωνία με την «ΤΔΒΚ», επικαλούμενη τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων, ξεκίνησε τις επιχειρήσεις γεώτρησης γύρω από την Κύπρο. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να καταδικάσει τέτοιες επιχειρήσεις με επιστολές στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και συναντήσεις με την Frederica Mogherini.
Η Αντιμετώπιση της ΕΕ: Η ΕΕ καταδίκασε τις ενέργειες της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ οι οποίες αμφισβητούν τα κυρίαρχα δικαιώματα της Κύπρου, κράτος μέλος της ΕΕ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια επιθετική αντίδραση από την Τουρκία και τη συνέχιση των επιχειρήσεών της φέρνοντας και άλλα πλοία στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η ΕΕ κατέληξε σε «κυρώσεις» έναντι της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένων της «αναστολής των διαπραγματεύσεων για τη συνολική συμφωνία αεροπορικών μεταφορών, την απαγόρευση διεξαγωγής του Συμβουλίου Σύνδεσης και άλλων συναντήσεων διαλόγων υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας, μείωση της προ-ενταξιακής βοήθειας προς την Τουρκία για το 2020, καλώντας την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να επανεξετάσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στην Τουρκία». Οι ενέργειες της Τουρκίας συνεχίστηκαν με αποτέλεσμα οι Υπουργοί Εξωτερικών των κρατών μελών της ΕΕ να συμφωνήσουν για τη θέσπιση ενός πλαισίου περιοριστικών μέτρων εναντίον των ιθυνόντων για την παράνομη δραστηριότητα γεώτρησης υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον, κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει σύντομα προτάσεις οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν πρώτον, πάγωμα περιουσιακών στοιχείων εντός της Ε.Ε φυσικών και νομικών προσώπων, και δεύτερον απαγόρευση εισόδου φυσικών προσώπων στην Ε.Ε.
Η Συριακή στρατιωτική επιχείρηση
Εν ολίγοις, το κουρδικό έθνος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μην έχοντας δικό του κράτος, διασπάρθηκε στην Τουρκία, τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) επιδιώκει να έχει το δικό του Κουρδικό κράτος και το 1980 είχε πολλές συγκρούσεις – αρκετά βίαιες – οι οποίες συνεχίζονται. Η Τουρκική κυβέρνηση καταδικάζει τις επιθέσεις ανακηρύσσοντάς τες ως τρομοκρατικές ενέργειες, επειδή απειλούν την ενότητά της. Μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, ένα “παρακλάδι” του PKK το YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού) έθεσε υπό τον έλεγχό της τη βορειοανατολική Συρία. Το YPG ανέλαβε αργότερα την ηγεσία των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), μιας στρατιωτικής συμμαχίας υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κατά της ισλαμικής κρατικής ομάδας. Το YPG ισχυρίζεται ότι δε συνδέεται άμεσα με το ΡΚΚ, αλλά η Τουρκία υποστηρίζει ότι μοιράζονται στενούς δεσμούς και ως εκ τούτου, η Άγκυρα το αντιλαμβάνεται ως απειλή. Η Τουρκία ήθελε να απομακρύνει το YPG σε απόσταση τουλάχιστον 30 χιλιομέτρων από τα σύνορα της, ώστε να δημιουργήσει την λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας» στα σύνορα της για τον επαναπατρισμό των εκτοπισμένων Σύριων.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, όταν ανακοίνωσε πως τα αμερικάνικα στρατεύματα που σταθμεύουν στη βορειοανατολική Συρία θα αποσυρθούν, έδωσε το πράσινο φως στην Τουρκιά να εκκινήσει την επιχείρηση με την ονομασία «Πηγή ειρήνης». Μετά την εισβολή τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι πάνω από 130.000 άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί και το Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αναφέρει ότι έχουν σκοτωθεί δεκάδες πολίτες και εκατοντάδες υποστηρικτές του Ισλαμικού κράτους έχουν δραπετεύσει από Κουρδική κράτηση. Υπάρχει φόβος πως οι δραπέτες θα εισχωρήσουν στην ΕΕ, βιώνοντας ξανά τον κίνδυνο των τρομοκρατικών επιθέσεων, όπως αυτές στη Γαλλία και το Βέλγιο το 2015 και το 2016 αντίστοιχα. Οι Κούρδοι δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να ενταχθούν στο πλευρό του al-Assad ο οποίος υποστηρίζεται από τη Μόσχα.
Η Αντιμετώπιση της ΕΕ: Οι επανειλημμένες απειλές του Erdogan ότι θα εξαναγκάσει σε μετακίνηση προς την ΕΕ 3.6 εκατομμύρια πρόσφυγες, έχουν περιορίσει την δυνατότητα αντίδρασης της ΕΕ συνεχίζοντας να χρηματοδοτεί την Τουρκία λόγω της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό. Θετικό είναι πως καταδίκασε την εισβολή -όπως έχει καταδικάσει και τις τουρκικές ενέργειες στην Κυπριακή ΑΟΖ- και δεσμεύθηκε επίσης ότι τα κράτη μέλη θα σταματήσουν τις εξαγωγές όπλων στην Τουρκία. Την προηγούμενη Τρίτη η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Κάτω Χώρες, η Φινλανδία και η Σουηδία ανέστειλαν επισήμως το εμπόριο όπλων με την Άγκυρα. Επίσης, η ΕΕ καθυστερημένα εφαρμόζει επίσημο εμπάργκο όπλων αλλά αυτό δεν απέτρεψε την Τουρκία, παρόλο που είναι μέλος του ΝΑΤΟ, διότι επιθυμεί περισσότερη αμυντική αυτονομία και διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων χωρίς την ευρωπαϊκή στήριξη.
Εν κατακλείδι, οι ενέργειες της Τουρκίας που καταπατούν ανθρώπινα δικαιώματα και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο καθιστούν αδύνατη την ομαλή ένταξή της στην ΕΕ. Ακόμη, παρά τη συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, χρειάζονται πιο αποφασιστικά μέτρα που να συνάδουν με τη μηδενική ανοχή της ΕΕ προς τις ενέργειες της Τουρκίας. Όμως, η Τουρκία αποτελεί σημαντικό εταίρο της ΕΕ, λόγω των ζητημάτων ασφαλείας, του εμπορίου και του συμφώνου μετανάστευσης που είναι αμοιβαία επωφελή για την ΕΕ και την Τουρκία.
Γεννήθηκε το 1996 στην Λευκωσία, Κύπρο. Έχει σπουδάσει στο University of Nottingham στην Νομική και είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο University of Bath στην Διεθνή Ασφάλεια. Μιλάει την αγγλική και τη ισπανική γλώσσα. Ενδιαφέρεται για τα διεθνή θέματα και λατρεύει τον εθελοντισμό και τον χορό. Αυτή την στιγμή βρίσκεται στο Βέλγιο.
