Της Κωνσταντίνας Λάμπου,
Μια οργανωμένη κοινωνία, για να καταπολεμήσει την αφανή και εμφανή εγκληματικότητα σε προληπτικό και κατασταλτικό επίπεδο, χρησιμοποιεί την αντεγκληματική πολιτική. Η καταπολέμηση αυτή γίνεται με τον περιορισμό εμφάνισης των εγκλημάτων και δεν βασίζεται τόσο στο να εξαλειφθούν οριστικά. Σήμερα, η αντεγκληματική πολιτική, που εξελίσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, αποτυπώνεται στις διατάξεις της Σύστασης Νο Κ (96) 8 του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Πιο συγκεκριμένα, οτιδήποτε αντιδρά στο έγκλημα πρέπει να προσαρμόζεται στα πρότυπα ενός δημοκρατικού κράτους. Δηλαδή, να εμφορείται από βασικές αρχές, όπως η αρχή της νομιμότητας και να στοχεύει στον μέγιστο σκοπό της εγγύησης του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Για τον λόγο αυτό, όποιο μέτρο δε λαμβάνει υπόψη τις αξίες αυτές είναι απαράδεκτο. Μέσα σε αυτές τις βασικές αρχές της ποινικής δικαιοσύνης ενυπάρχει και η διασφάλιση των συμφερόντων των θυμάτων ενός εγκλήματος. Έτσι, τα θύματα πρέπει να εμπιστεύονται την ποινική δικαιοσύνη και το σύστημα να φροντίζει για την υλική και σωματική βλάβη που υπέστησαν.
Κατά τις παραπάνω αρχές, κάθε κράτος–μέλος πρέπει να ακολουθεί μια σωστή αντεγκληματική πολιτική. Υπό την έννοια αυτή, να στοχεύει στην πρόληψη του εγκλήματος, μέσα στο οποίο να συμπεριλαμβάνεται η κοινωνική και περιστασιακή πρόληψη. Βέβαια, για να σχεδιαστεί αυτή η αντεγκληματική πολιτική, οι κυβερνήσεις οφείλουν να παίρνουν συμβουλές και να προβαίνουν σε ενεργή συνεργασία με άτομα που ειδικεύονται στην εφαρμογή της πολιτικής, αλλά και με επιστήμονες διαφόρων τομέων, που ασκούν επιρροή στην αντεγκληματική πολιτική.
Από την άλλη, η αντεγκληματική πολιτική επιβάλλεται να συντονίζεται με άλλες πολιτικές. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα κοινωνικά και οικονομικά μέτρα επιδρούν άμεσα στην εγκληματικότητα και επειδή, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ορθά το έγκλημα, χρειάζεται ένα σταθερό περιβάλλον. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, τα κράτη είτε χρειάζεται να δημιουργήσουν μονάδα συντονισμού αντεγκληματικής πολιτικής, που εντάσσεται στην κεντρική κυβέρνηση, είτε μια συνεργασία μεταξύ των αρμοδίων οργάνων. Όμως, δε θα ήταν περιττό να προωθούν την ενθάρρυνση της ανάπτυξης στρατηγικών πρόληψης σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.
Οι κυβερνήσεις, με τη σειρά τους, προκειμένου να συλλέξουν στατιστικές πληροφορίες για την εγκληματικότητα, οφείλουν να λαμβάνουν συμμετοχή στα σχήματα της διεθνούς κοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο, θα γίνει φανερό πως το όποιο κόστος του εγκλήματος για την κοινωνία είναι απαραίτητο να ισορροπείται αναλογικά με το κόστος για τον έλεγχο του εγκλήματος. Το βασικότερο, όμως, που πρέπει να εφαρμόσουν είναι να ενημερώνουν το κοινό για τα προβλήματα που έχει το έγκλημα. Γιατί αν δε συμμετέχει το κοινό ενεργά, το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και η αντεγκληματική πολιτική δεν μπορούν να λειτουργήσουν με αποτέλεσμα.
Ειδικότερα, για τη θυματολογική αντεγκληματική πολιτική, αυτή βασίζεται στην αρωγή (συνδρομή, συμπαράσταση ή βοήθεια) των θυμάτων. Αυτή, με τη σειρά της, έχει ως προϋπόθεση την ικανοποίηση αναγκών του θύματος. Οι πιο βασικές διακρίσεις της, πάντως, είναι η γενική και η ειδική αρωγή. Την πρώτη την προσφέρουν σε γενικότερες κατηγορίες θυμάτων, όπως είναι οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (π.χ. μετανάστες, ανήλικοι κ.λπ), ενώ τη δεύτερη σε συγκεκριμένα θύματα του εγκλήματος και χωρίς να δίνεται σημασία στην κατηγορία που εντάσσονται ή στον χαρακτήρα του εγκλήματος (π.χ. θύματα τροχαίου, κλοπής, απάτης).
Στο σημείο αυτό, μπορούμε να προσθέσουμε πως οι κατηγορίες της αρωγής δεν τελειώνουν εδώ, αλλά υπάρχουν και άλλες ειδικότερες κατηγορίες. Αρχικά, η κρατική αρωγή βασίζεται στο να παρέχεται βοήθεια από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες προς τα θύματα. Η κοινωνική ή κοινοτική αρωγή στηρίζεται στη συνεισφορά από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που έχουν χαρακτήρα αποκατάστασης, ρόλο διαμεσολάβησης και θυματολογική αποστολή. Έπειτα, στην ιδιωτική αρωγή συνδράμουν ιδιώτες ή ιδιωτικές εταιρίες με εξειδίκευση στην αποκατάσταση των θυμάτων. Η συμβουλευτική αρωγή, με τη σειρά της, προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη στα θύματα, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Τέλος, η πρακτική ή υλική βοήθεια έργο έχει την οικονομική υποστήριξη του θύματος ή καθημερινές εξυπηρετήσεις του.
Ως κατακλείδα, καθοριστικό ρόλο για να προληφθεί επιτυχώς το έγκλημα είναι η υλοποίηση συμβάσεων για την τοπική ασφάλεια και η εργασία τοπικών συμβουλίων πρόληψης της εγκληματικότητας. Τα μέτρα αυτά θα στοχεύουν στην ανάληψη δράσεων αντεγκληματικής πολιτικής κοινωνικού χαρακτήρα σε τοπικό επίπεδο, με μακροπρόθεσμα και για μακρό χρονικό διάστημα αποτελέσματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δημόπουλος Χαράλαμπος, Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας, Εκδόσεις: Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2012
- Αντεγκληματική πολιτική και ασφάλεια του πολίτη, διαθέσιμο εδώ
