Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Τελευταία, η συζήτηση για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, που εκλάπησαν από τον Λόρδο Έλγιν και έκτοτε βρίσκονται στη Μεγάλη Βρετανία, έχει επιστρέψει στην επικαιρότητα. Η Ελληνική Κυβέρνηση φαίνεται ότι ακολουθεί μια στρατηγική, που ενδεχομένως να αποδειχθεί αποτελεσματική, με αποτέλεσμα να δούμε τα Μάρμαρα να επιστρέφουν στη χώρα μας. Πιθανόν, λοιπόν, ένα εθνικό αίτημα πολλών ετών να ικανοποιηθεί, αν και όχι στον απόλυτο βαθμό.
Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει επιλέξει να ρίξει τους τόνους σε ό,τι έχει να κάνει με την ιστορία της βίαιης απόσπασης των Ελγινείων από τον Παρθενώνα και τη διαχρονική άρνηση των αρμοδίων βρετανικών φορέων να αποδεχτούν το παράνομο της κτήσης και της κατοχής τους. Εστιάζει, κυρίως, στην ανάγκη τα συγκεκριμένα εκθέματα να βρεθούν κοντά στο σύνολο του οποίου συναποτελούν τμήμα, για λόγους ιστορικούς και αισθητικούς. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στην αποδοχή εκ της ημετέρας πλευράς ότι ουδεμία περίπτωση υπάρχει να αποδεχτεί η άλλη πλευρά την άποψή μας, σχετικά με την ιστορία των συγκεκριμένων γλυπτών από τη στιγμή που βρέθηκαν σε βρετανικά χέρια μέχρι σήμερα. Έτσι, λοιπόν, γίνεται επίκληση στην ανάγκη ένα αρχαιοελληνικό μνημείο παγκοσμίου εμβέλειας να βρεθεί ολοκληρωμένο στον φυσικό του χώρο, παραμένοντας πανανθρώπινο σημείο πολιτισμικής κληρονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, μοιάζει αδύνατο σήμερα η Ελλάδα να καταφέρει να κερδίσει το απόλυτο, που θα ήταν η οριστική επιστροφή των Γλυπτών εκεί που ανήκουν. Οι Βρετανοί δηλώνουν δημοσίως αμετακίνητοι. Πιθανότερο, σε περίπτωση που επέλθει συμβιβασμός, είναι η χώρα μας να παραμερίσει την κόκκινη γραμμή, σύμφωνα με την οποία το τμήμα αυτό του Παρθενώνα παρανόμως βρίσκεται στη Γηραία Αλβιώνα και οφείλει να επιστραφεί άμεσα και οριστικά. Το εγχείρημα, επομένως, παρουσιάζει δυσκολίες από νομικής πλευράς, μιας και θα πρέπει να βρεθεί ένα ανάλογο σχήμα, ώστε να επιτευχθεί μια προσωρινή –ή και μακροχρόνια– παραμονή των Γλυπτών στην Ελλάδα. Ένα σχήμα το οποίο θα περιλαμβάνει και ανταλλάγματα από πλευράς μας. Θεωρείται ότι το σύνολο των Γλυπτών δύσκολα θα επιστραφεί, ενώ η Ελλάδα θα κληθεί να δανείσει στο Βρετανικό Μουσείο άλλα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων, μέχρις ότου λήξει η χρονική περίοδος παραμονής των Ελγινείων στη χώρα μας.
Εν πάση περιπτώσει, ένας επαναπατρισμός των Γλυπτών θα αποτελεί σημείο αναφοράς στη Νεότερη Ιστορία της χώρας μας. Ο αγώνας προς την κατεύθυνση αυτή κρατά πάρα πολλά χρόνια. Ειδικά, η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, ως Υπουργός Πολιτισμού, συνέδεσε το όνομά της με την εκστρατεία ανάκτησης των Μαρμάρων. Ήταν βεβαίως και μια εποχή που ακόμα το πολιτικό προσωπικό της χώρας ασχολούταν με ζητήματα που ξέφευγαν από τη διαχείριση της καθημερινότητας, τους στείρους αριθμούς, τη μικροπολιτική. Μια εποχή που αρκετοί εκπρόσωποι του λαού αντιλαμβάνονταν τη διαχρονικότητα του ελληνισμού και φιλοδοξούσαν να θέσουν το προσωπικό τους αποτύπωμα σε αυτή. Λειτουργώντας έτσι, επιτελούσαν και τον παιδευτικό και καθοδηγητικό τους ρόλο έναντι του ελληνικού λαού, ως ένα βαθμό. Πλέον, η χώρα μας βρίσκεται σε μια κατάσταση γενικευμένης παρακμής. Golden boys, πρώην μπαχαλάκηδες, επαγγελματίες της πολιτικής, καθώς και η δήθεν προοδευτική πνευματική ελίτ της χώρας δημιουργούν μια πνιγερή ατμόσφαιρα εθνομηδενιστικού κυνισμού και αρχοντοχωριάτικης αισθητικής. Φυσικά, όλοι αυτοί εκλέγονται από τον λαό και αποτελούν καθρέφτη του. Συνεπώς, εκλεγμένοι και εκλογικό σώμα τροφοδοτούν την ελληνική μιζέρια. Ακόμα κι έτσι, όμως, είναι σημαντικό για κάποιον ηγέτη (που αν μη τι άλλο σκαμπάζει πέντε βασικά σημεία πολιτικής επικοινωνίας) να συνδέσει το όνομά του με την επιστροφή των Γλυπτών.
Έστω, λοιπόν, και χάριν της επικοινωνίας, μπορεί να υπάρξει μια λειψή έστω δικαίωση της Ελληνικής Ιστορίας. Θα αποτελεί πιθανόν και μια σημαντική επιτυχία της χώρας μας στο πεδίο των διεθνών εντυπώσεων και της πολιτισμικής διπλωματίας, αν καταστεί εφικτό μάλιστα η όποια συμφωνία να αφήνει ανοιχτό το παράθυρο και για μια ουσιωδέστερη μεταβολή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των Γλυπτών στο μέλλον.
Το αν η επιστροφή των Γλυπτών θα έχει ουσιαστικό αντίκτυπο, πλην των πανηγυριών που θα στηθούν από τους διάφορους επιτηδείους, μένει να φανεί. Πόσοι Έλληνες θα πάνε να δουν τα Γλυπτά; Πόσοι ξέρουν την Ιστορία τους; Αυτοί είναι προβληματισμοί που οφείλει να γεννήσει μιας τυχόν επιστροφή τους…
