Της Κλεάνθης Αποστόλου,
Δεν είναι λίγες οι φορές που διάφορα ζευγάρια αντιμετωπίζουν πολυάριθμα προβλήματα στις προσπάθειες σύλληψης παιδιού. Πριν από λίγα χρόνια, τόσο η κοινωνία όσο και το μεγαλύτερο ποσοστό της ιατρικής κοινότητας θεωρούσε ότι αυτές οι δυσκολίες γονιμοποίησης οφείλονταν αποκλειστικά σε προβλήματα που αφορούσαν το αναπαραγωγικό σύστημα των γυναικών. Στις μέρες μας, έχει αποδειχθεί ότι, τελικά, ένα στα εφτά ζευγάρια παγκοσμίως έχει δυσκολίες στη σύλληψη ενός παιδιού και η ανδρική υπογονιμότητα είναι ο κύριος λόγος για τις μισές από αυτές τις περιπτώσεις. Αν και η αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας είναι συνήθως άγνωστη, γίνονται μεγάλες προσπάθειες εύρεσης του γενετικού υποβάθρου αυτής της προβληματικής κατάστασης.
Δυστυχώς, στη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών, το ποσοστό της υπογονιμότητας στα ζευγάρια έχει τετραπλασιαστεί, από 4% το 1965 σε 10% το 1982 και 16% σήμερα. Στις μέρες μας, έχει παρατηρηθεί ότι ο πιο συχνά απαντώμενος λόγος υπογονιμότητας είναι ο χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων στους άντρες. Η παραγωγή σπέρματος στον άνθρωπο και γενικότερα σε όλα τα είδη ελέγχεται από ένα σύνολο γονιδίων, το οποίο βρίσκεται κατά κύριο λόγο στο φυλετικό χρωμόσωμα Υ. Αποτελεί το κατάλληλο περιβάλλον για τα γονίδια που ελέγχουν τις ικανότητες του ανδρικού φύλου, αφού δεν μπορεί να έρθει σε επαφή και να ανταλλάξει γενετικό υλικό με το άλλο φυλετικό χρωμόσωμα Χ.
Δυστυχώς, όμως, η δομή του Υ χρωμοσώματος δεν είναι τόσο σταθερή όσο άλλων χρωμοσωμάτων, επειδή δεν έχει το γονίδιο που είναι υπεύθυνο για τις διορθώσεις των λαθών που γίνονται κατά τη διαδικασία του διπλασιασμού του γενετικού υλικού. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον οι άντρες μπορεί να έχουν όλο και αυξανόμενα προβλήματα αναπαραγωγής. Με την εξαίρεση ίσως του γορίλα, ο άνθρωπος έχει τη χειρότερη ποιότητα σπέρματος από όλα τα θηλαστικά. Αυτό γίνεται διότι η περιοχή όπου εδρεύουν τα υπεύθυνα γονίδια για την παραγωγή του σπέρματος είναι η πιο εύθραυστη πάνω στο χρωμόσωμα Υ.
Τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας είναι πολλά και αφορούν το αναπαραγωγικό σύστημα, καθώς και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ειδικότερα, μπορεί να παρατηρηθεί αζωοσπερμία, δηλαδή να μην παράγεται καθόλου σπέρμα, μία κατάσταση η οποία προκαλείται λόγω απόφραξης της αναπαραγωγικής οδού ή ακόμα και λόγω δυσμενούς λειτουργίας των όρχεων. Επίσης, μία άλλη προβληματική κατάσταση είναι η κιρσοκήλη, δηλαδή η διόγκωση του αγγείου μέσα στους όρχεις, η οποία εμποδίζει τη σωστή αιμάτωση της περιοχής και προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας τοπικά. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις ορμονικών διαταραχών, όπως προβλήματα με τον θυρεοειδή, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, υψηλή ορμόνη FSH, καθώς και πλεόνασμα προλακτίνης.
Επιπλέον, η έλλειψη κινητικότητας του σπέρματος, κάποιοι σοβαροί προηγούμενοι τραυματισμοί στη συγκεκριμένη περιοχή ή διάφορα προβλήματα υγείας που συνδυάζονται πολλές φορές με θεραπεία του καρκίνου και των όγκων (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, επιθετική χειρουργική αντιμετώπιση) οδηγούν σε προβλήματα γονιμοποίησης. Τέλος, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τόσο οι γενετικοί όσο και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες στη διάρκεια ζωής του άντρα, όπως διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες, η προχωρημένη ηλικία, το άγχος, τα πολυάριθμα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, το υπερβολικό βάρος, το κάπνισμα, οι ναρκωτικές ουσίες, ο αλκοολισμός, η ακτινοβολία και η συνεχής έκθεση σε τοξικές χημικές ουσίες.
Όσον αφορά το γονιδιακό επίπεδο, μετά από πολλές έρευνες, έχει αποδειχθεί ότι πολλά γονίδια είναι θεμελιώδη για τη σωστή ανάπτυξη των όρχεων και την παραγωγή σπέρματος. Όμως, στον άνθρωπο, ελάχιστες είναι τελικά οι αλλαγές/μεταλλάξεις σε γονίδια που οδηγούν σε προβληματική παραγωγή σπέρματος. Πρόσφατα, παρατηρήθηκε ότι το γονίδιο NR5A1 κωδικοποιεί τη σύνθεση μίας απαραίτητης πρωτεΐνης, η οποία ονομάζεται παράγοντας στεροειδογένεσης 1. Ο κύριος ρόλος αυτού του παράγοντα είναι η ρύθμιση της εμβρυϊκής, της προεφηβικής και της ενήλικης σεξουαλικής ανάπτυξης με τη μεταγραφή γονιδίων υπεύθυνων για την αναπαραγωγή. Μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο προκαλούν προβλήματα στην ανάπτυξη των όρχεων και σημαντικές ανωμαλίες των ανδρικών έξω γεννητικών οργάνων. Μερικές άλλες μεταλλάξεις βρέθηκαν να σχετίζονται με αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών του φύλου και σε μια περίπτωση με ήπιες ανωμαλίες στην κυτταρική δομή των όρχεων.
Για να αντιληφθούμε εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υπογονιμότητας από την πλευρά του άντρα, πρώτα πρέπει να εφαρμοστεί μία ειδική εξέταση ανάλυσης σπέρματος, το λεγόμενο σπερμοδιάγραμμα. Ουσιαστικά, ελέγχεται κατά πόσο τα σπερματοζωάρια είναι σε θέση να γονιμοποιήσουν, καθώς και η ποιότητα, μορφολογία και κινητικότητά τους. Επόμενος διαγνωστικός έλεγχος για περαιτέρω συμπεράσματα πραγματοποιείται με αιματολογικές εξετάσεις, όπου ελέγχονται τα επίπεδα ορμονών, όπως η FSH και LH. Αυτές οι δύο είναι υπεύθυνες για την παραγωγή σπέρματος και την κύρια ανδρική ορμόνη, την τεστοστερόνη. Δεν είναι λίγες οι φορές που ελέγχονται τα επίπεδα των λευκών αιμοσφαιρίων, καθώς αυτά ευθύνονται για διάφορες λοιμώξεις που βλάπτουν τα σπερματοζωάρια. Επίσης, για να αποδειχθεί εάν ένας άντρας πάσχει από αζωοσπερμία ο κλινικός γιατρός προχωράει σε ειδική μορφή βιοψίας όρχεων, η οποία ονομάζεται micro-TESE βιοψία όρχεων (TEsticular Sperm Extraction).
Συνήθως, η προσπάθεια αντιμετώπισης και θεραπείας της ανδρικής υπογονιμότητας είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με την πηγή του προβλήματος. Οι κατηγορίες χωρίζονται σε 3 βασικές: την ορμονική, τη θεραπευτική και τη συμβουλευτική, η οποία στηρίζεται στην αλλαγή τρόπου ζωής και των συνηθειών του άμεσα ενδιαφερόμενου. Σημαντικό είναι να γίνει αντιληπτό ότι παρόλο που η υπογονιμότητα στους άντρες, τις περισσότερες φορές, είναι εύκολα αντιμετωπίσιμη, πρέπει να υπάρχει η διάθεση να διαγνωστεί και όχι απλά να προσπεραστεί ως μία απίθανη αιτία για τη δυσκολία γονιμοποίησης στο ζευγάρι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ανδρική Υπογονιμότητα: Αίτια – Συμπτώματα – Θεραπεία, androclinic.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ανδρική υπογονιμότητα, ivf-embryo.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ανδρική υπογονιμότητα, iatriko.gr. Διαθέσιμο εδώ
