Της Γεωργίας Αλεξανδράκου Αλμπάνη,
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τον τελευταίο εορτασμό της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, μιας επετείου που είναι εδώ για να μας θυμίζει τον αυταρχισμό και τον περιορισμό που η κοινωνία μας βίωσε για 7 ολόκληρα χρόνια. Μπορεί αυτή η περίοδος να αποτελεί μέρος της σύγχρονης Ιστορίας, πλέον, της χώρας μας, ωστόσο, για πολλές άλλες χώρες στον πλανήτη εξακολουθεί να είναι μια πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που μπορεί να μην έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που μας εξιστορούν, αλλά πάντως ακολουθεί στις μεθόδους της την εξέλιξη της κοινωνίας περιορίζοντας την καθημερινότητα των πολιτών με άλλους τρόπους.
Με σύνθημα «η πολλή δημοκρατία βλάπτει» ορισμένες ασιατικές χώρες βάζουν η μια μετά την άλλη εμπόδια στην ελεύθερη περιήγηση και έκφραση λόγου στο διαδίκτυο επιβάλλοντας έτσι μια νέα μορφή αυταρχισμού, τον ψηφιακό αυταρχισμό. Την πρωτοκαθεδρία αυτών των ενεργειών έχει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, οπού μετά από διάφορους άλλους περιορισμούς (π.χ. πολιτική του ενός παιδιού) ήρθε να επιβάλει στους πολίτες της ορισμένους κανονισμούς σχετικά με την «ορθή» χρήση και περιήγηση στο διαδίκτυο. Έτσι, επέβαλε κυρώσεις για τα «πολύ φιλελεύθερα» περιεχόμενα ειδήσεων, άρθρων, βίντεο κλπ., που, προφανώς, αντίκεινται στη κυβέρνηση, για δημοσιεύματα που «προσβάλλουν» τη δημοσία αιδώ και άλλα πολλά, προφασιζόμενο την ασφάλεια των πολιτών.
Τη νοοτροπία αυτή ήρθε σχετικά πρόσφατα να υιοθετήσει το κατά τ’ άλλα αναπτυγμένο κράτος του Βιετνάμ. Πρόκειται για μια χώρα που από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, γνώρισε μια σημαντική οικονομική ανάπτυξη, ενώ αξιοσημείωτα είναι και τα επίπεδα σύνδεσης στο διαδίκτυο, που είναι από τα υψηλότερα στη περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού. Συνέπεια του τελευταίου είναι η όλο και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου από τους κατοίκους του Βιετνάμ που, πέραν από την ενημέρωσή τους, το επιλέγουν σταδιακά και για τη ψυχαγωγία τους. Αυτό προκύπτει, άλλωστε, και από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποτελείται από νέους, που ακολουθώντας το πνεύμα της εποχής, επιλέγουν διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok κλπ., για την αναψυχή τους.
Ακολουθώντας διάφορες ήσυχες μεθόδους, το κράτος του Βιετνάμ καταφέρνει να ελέγχει όλο και περισσότερο τις διαδικτυακές δραστηριότητες των πολιτών, λογοκρίνοντας έντονα τους κατ’ αυτό αντιφρονούντες. Με μια σειρά μέτρων που περιλαμβάνουν διάφορες νομοθεσίες, δημιουργία θεσμών επιτήρησης και παρακολούθησης, καθώς και συστημάτων αστυνόμευσης το καθεστώς έχει επιτύχει να παρεμβαίνει σε κάθε δημοσίευση ή και πλατφόρμα που παρέχει τη δυνατότητα της έκφρασης στους πολίτες. Πιστεύεται, μάλιστα, από πολλούς ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα του Βιετνάμ (VCP), ακολουθώντας το μοντέλο αυταρχισμού της Κίνας, κατάφερε έναν ακόμη περιορισμό. Πρόκειται για τον εξαναγκασμό των μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών να παρέχουν προσωπικά δεδομένα στη κυβέρνηση, όποτε τους ζητηθεί. Με ένα περίτεχνο νομοσχέδιο που τέθηκε σε λειτουργία το 2019, το καθεστώς προκάλεσε τη μεταφορά της ευθύνης από αυτό στις μεγάλες εταιρείες, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να παραδίδουν δεδομένα στις κυβερνητικές αρχές, αποσιωπώντας, έτσι, κάθε αντικυβερνητική ρητορική.
Ανασταλτικό παράγοντα στην εξαρχής απομόνωση από τα διεθνή μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτέλεσε η προστασία του οικονομικού συμφέροντος των εγχώριων επιχειρήσεων. Ως μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη οικονομία, το Βιετνάμ στηρίζεται σημαντικά στα κέρδη των επιχειρήσεων που στατιστικά αυξάνονται από την ύπαρξη των μεγάλων εταιρειών δικτύωσης, όπως το Facebook. Έχοντας ως σκοπό τόσο την διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης, όσο και τον έλεγχο των πολιτών, τον βιετναμέζικο καθεστώς έθεσε εκτός σύνδεσης τους διακομιστές της δημοφιλούς πλατφόρμας για μια εβδομάδα, σε μια προσπάθεια να επιβάλλει το νέο νομοθετικό πλαίσιο μέσω αυτού του έμμεσου εξαναγκασμού. Έτσι, με τον κίνδυνο της οριστικής διακοπής της πλατφόρμας να φαντάζει πιο πιθανός από ποτέ, το Facebook αναγκάστηκε να προσαρμοστεί στα νέα νομοθετικά πλαίσια του Βιετνάμ, λογοκρίνοντας, κλείνοντας και ελέγχοντας χιλιάδες πολίτες καθημερινά, υπηρετώντας τους αυταρχικούς σκοπούς του καθεστώτος.
Το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα, ωστόσο, θεώρησε ακόμη και αυτές τις ενέργειες ανεπαρκείς, προχωρώντας έτσι σε ένα επόμενο στάδιο περιορισμών–παραλογισμών. Καταρχάς, ποινικοποίησε οποιαδήποτε ενέργεια εχθρική προς το καθεστώς, φέρνοντας, έτσι, χαρακτηριστικά, τον Οκτώβριο του 2021, πέντε ανεξάρτητους δημοσιογράφους της εφημερίδας Bao Sach αντιμέτωπους με ποινές φυλάκισης από δύο έως τέσσερα έτη, βάσει του άρθρου 331 του Ποινικού Κώδικα του Βιετνάμ περί «κατάχρησης δημοκρατικών ελευθεριών». Παράλληλα, την άνοιξη του 2022 επέβαλε κανονισμό αφαίρεσης παράνομου υλικού εντός 24 ωρών στις διεθνείς διαδικτυακές πλατφόρμες, απειλώντας πως σε αντίθετη περίπτωση θα επερχόταν καθολικό κλείσιμό τους στη χώρα επηρεάζοντας έτσι τα κέρδη τους. Μάλιστα, η κυβέρνηση ξεκαθάρισε εξαρχής ότι δεν θα έδινε πολλά περιθώρια για διαφορετική αντίδραση καθώς και ότι ο χρονικός περιορισμός θα παρέμενε αυστηρός. Προφανώς, όσον αφορά μεγάλα ειδησεογραφικά κανάλια της χώρας, που είναι ιδεολογικά αντίθετα στο VCP, αυτά είναι εντελώς εκτός εμβέλειας, καθώς, σύμφωνα με το καθεστώς, προσπαθούν με ψέματα να επηρεάσουν τον λαό κατά της κυβέρνησης, ενώ για τις παράνομες ζωντανές ροές τέθηκε προθεσμία μόλις 3 ωρών να αποκλειστούν.
Ο ψηφιακός αυταρχισμός του Βιετνάμ υπήρξε σταδιακός, προσεκτικός και υποστηρίχθηκε άμεσα ή έμμεσα από τις μεγάλες διεθνείς πλατφόρμες του διαδικτύου. Με τη πάροδο του χρόνου σημειώνεται η λήψη όλο και αυστηρότερων μέτρων, με σκοπό τον απόλυτο έλεγχο των πολιτών που αποτελεί έτσι την «αυγή» ενός νέου είδους απολυταρχίας, που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Μάλιστα, σύμφωνα με μια στατιστική μελέτη, το Βιετνάμ κατατάσσεται ως το 5ο χειρότερο κράτος παγκοσμίως αναφορικά με την ελευθερία στο διαδίκτυο. Ενδεχομένως, λοιπόν, ένας τέτοιος περιορισμός να μας φαντάζει επουσιώδης ή και πολύ μακρινός, ωστόσο όχι μόνο είναι πραγματικός και περιορίζει καθημερινά κάθε σύγχρονη ανθρώπινη ενέργεια, αλλά αφενός έχει και άλλες έμμεσες συνέπειες στη καθημερινότητα των πολιτών, αφετέρου αποτελεί σταδιακά τη πρακτική και άλλων κρατών (π.χ. Ρωσίας, Ιράν, Κούβας) κάτι που θα πρέπει να μας εφιστά τη προσοχή για το μέλλον της ασφαλούς και ελεύθερης πλοήγησης μας στο διαδίκτυο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Quiet Evolution of Vietnam’s Digital Authoritarianism, The Diplomat, Διαθέσιμο εδώ
- Βιετνάμ: Σε ισχύ από την Πρωτοχρονιά νόμος για περιορισμό της ελευθερίας στο διαδίκτυο, Καθημερινή, Διαθέσιμο εδώ
- EXCLUSIVE Vietnam plans 24-hour take-down law for “illegal” social media content –sources, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
