Της Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου
Οι νεοπλασματικές νόσοι αποτελούν τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Τα τελευταία έτη γίνονται εντατικές προσπάθειες από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, ώστε να ανευρεθούν αποτελεσματικότεροι τρόποι διαχείρισης και αντιμετώπισης των νεοπλασματικών νόσων ή αλλιώς, του καρκίνου. Με τον όρο «νεοπλασία» εννοούμε τον μη φυσιολογικό πολλαπλασιασμό κυττάρων που οδηγεί στο «νεόπλασμα», την ανώμαλη δηλαδή ανάπτυξη κυτταρικού ιστού στο σώμα. Τα νεοπλάσματα μπορούν να έχουν μορφή καλοήθη, προ-κακοήθη (καρκίνωμα in situ) ή κακοήθη. Η διαχείριση των νεοπλασμάτων εξαρτάται από το είδος τους. Στο παρόν άρθρο, θα εστιαστούμε στη διαχείριση ασθενών που έχουν διαγνωστεί με κακοήθη νεοπλάσματα ή αλλιώς, ασθενών που πάσχουν από καρκίνο.
Η συνήθης διαδικασία της παρέμβασης και της θεραπείας του καρκίνου αποτελείται από τη χειρουργική αφαίρεση του νεοπλάσματος ή του όγκου, εφόσον αυτό είναι εφικτό, τη χημειοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία ή και την ακτινοθεραπεία. Ωστόσο, τόσο η ίδια η ασθένεια όσο και οι θεραπευτικές μέθοδοι που εφαρμόζονται μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στο άτομο. Οι αλλαγές αυτές εντοπίζονται στον τομέα της φυσικής κατάστασης, στον γνωστικό τομέα, αλλά και στην ψυχοσυναισθηματική υγεία των ασθενών.
Σε όλα τα στάδια της διαχείρισης, της θεραπείας και της αποκατάστασης των νεοπλασματικών νόσων, είναι απαραίτητη η συνεργασία διαφορετικών επιστημόνων υγείας, οι οποίοι θα συνθέσουν τη διεπιστημονική ομάδα. Στα πλαίσια της διεπιστημονικής πλαισίωσης των περιστατικών, τόσο στο στάδιο της θεραπείας των ογκολογικών ασθενών, όσο και σε αυτό της αποκατάστασής τους μετά τη θεραπεία, η Εργοθεραπεία κατέχει σημαντικό ρόλο, για την εφαρμογή μιας ολιστικής παρέμβασης.
Όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, ο ρόλος της Εργοθεραπείας είναι να βοηθήσει στην προαγωγή της ενεργητικής συμμετοχής και εμπλοκής των ωφελούμενων σε όλα αυτά που απαιτείται, πρέπει ή επιθυμούν τα άτομα να κάνουν. Ειδικότερα για τις νεοπλασματικές νόσους, ο ρόλος της Εργοθεραπείας είναι να πλαισιώσει και να βοηθήσει τους ασθενείς να κατακτήσουν τη μέγιστη λειτουργική τους απόδοση σε επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας εξίσου. Αυτό αρχικώς πραγματοποιείται μέσω της εμπλοκής των ατόμων σε Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής. Ωστόσο, λόγω της μοναδικότητας του ανθρωπίνου έργου αλλά και της πολυπλοκότητας της συμπτωματολογίας των νεοπλασματικών νόσων, οι ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίζουν διαφορετικούς περιορισμούς, καθώς και αποκλεισμούς από τη συμμετοχή σε έργα και δραστηριότητες.
Σε επίπεδο Έργου, οι ασθενείς με νεοπλασματικές νόσους αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες κατά την προσωπική φροντίδα, την εργασία, την κοινωνική αλληλεπίδραση κ.λπ. Κάποιες από τις πιο κοινές παρενέργειες της νόσου και των θεραπευτικών μεθόδων που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της είναι η κόπωση, ο πόνος, η αδυναμία, οι δυσκολίες στον γνωστικό τομέα (συγκέντρωση, μνήμη, αντίληψη κ.α.), η εκδήλωση άγχους ή και κατάθλιψης, ενώ αλλαγές παρατηρούνται και στην αυτοεκτίμηση των ασθενών.
Αναλογιζόμενοι τα παραπάνω, στα πλαίσια της διεπιστημονικής ομάδας, οι εργοθεραπευτές μπορούν να παρέμβουν σε κάθε στάδιο της αντιμετώπισης της νόσου. Στο στάδιο του σχεδιασμού του αρχικού θεραπευτικού σχήματος, οι εργοθεραπευτές μπορούν να διεξάγουν εκτιμήσεις προ-εγχειρητικά, αναφορικά με τα ελλείμματα της λειτουργικότητας που μπορεί να προκύψουν στον ασθενή, καθώς και να πραγματοποιήσουν συνεδρίες συμβουλευτικής ώστε να τον ενημερώσουν για αυτές τις αλλαγές πριν από την έναρξη της θεραπείας. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας και αξιολογώντας συχνά τα νέα δεδομένα που μπορεί να προκύπτουν στην υγεία του θεραπευόμενου, οι εργοθεραπευτές μπορούν να σχεδιάσουν εξατομικευμένα, ολιστικά προγράμματα που μπορούν να επανορθώσουν, να αντισταθμίσουν ή να προσαρμόσουν τις δεξιότητες του ατόμου, ώστε να κατέχει το μέγιστο δυνατό επίπεδο αυτονομίας και ανεξαρτησίας κατά την εμπλοκή του σε καθημερινές δραστηριότητες, επιδιώκοντας με αυτόν τον τρόπο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του, όσο αυτό είναι δυνατό. Ενδεικτικά, η Εργοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει:
- Στη διαχείριση και την εργονομική εκτέλεση των Δραστηριοτήτων Καθημερινής Ζωής (π.χ. σίτιση, προσωπική υγιεινή, ένδυση, απόδυση κ.λπ.)
- Στη διαχείριση του ύπνου και της εκπαίδευσης σε τεχνικές χαλάρωσης, ώστε τα άτομα να μπορούν να διατηρούν ή να ανακτούν την ενέργειά τους, καταπονώντας όσο λιγότερο δυνατόν το σώμα τους
- Στη γενικότερη διαχείριση της κούρασης και του ποσοστού ενέργειας των θεραπευόμενων, εκπαιδεύοντάς τους σε νέους τρόπους εμπλοκής σε δραστηριότητες, οι οποίοι θα είναι λιγότερο κοστοβόροι και απαιτητικοί αναφορικά με το ενεργειακό τους απόθεμα
- Στην ενίσχυση γνωστικών δεξιοτήτων όπως η μνήμη, η συγκέντρωση, η οργάνωση των καθημερινών δραστηριοτήτων κ.ο.κ.
- Στον σχεδιασμό εξατομικευμένου ασκησιολόγιου για την προαγωγή της στάσης και της διατήρησης του φυσιολογικού εύρους της κίνησης, της κινητικότητας – μετακίνησης, καθώς και της διατήρησης του φυσιολογικού μυϊκού τόνου
- Στη δημιουργία και την ενίσχυση του κινήτρου για συμμετοχή, προάγοντας έτσι την ψυχοσυναισθηματική υγεία του ατόμου
- Στην εκπαίδευση της χρήσης ειδικών βοηθημάτων, π.χ. αναπηρικό αμαξίδιο, αλλά και στην εργονομική αναπροσαρμογή του χώρου όπου διαμένουν οι ασθενείς, ώστε να μπορούν να μετακινούνται και να εμπλέκονται σε δραστηριότητες με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία.
Τα παραπάνω μπορούν να επαναπροσδιοριστούν κατά το στάδιο της αποκατάστασης, μετά τη θεραπεία των νεοπλασματικών νόσων, σε συνδυασμό με την πραγματοποίηση παρεμβάσεων στη σταδιακή επιστροφή του ατόμου στην κοινότητα, στην εργασία, αλλά και στα ενδιαφέροντά του, ανακτώντας έτσι την ποιότητα ζωής και την ευημερία.
Συνοψίζοντας, η διαχείριση των νεοπλασματικών νόσων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη, προξενώντας εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στη σωματική και ψυχική υγεία των ασθενών. Μέσω της Εργοθεραπείας, οι μέθοδοι θεραπείας που εφαρμόζονται μπορούν να μετατραπούν σε περισσότερο ολιστικές και ολοκληρωμένες, στοχεύοντας όχι μόνο στην αποκατάσταση της σωματικής υγείας που είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά και στην προαγωγή της λειτουργικότητας, της συμμετοχής στην καθημερινότητα και στη διατήρηση ή τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Occupational Therapy’s Role in Oncology, American Occupational Therapy Association. Διαθέσιμο εδώ
- Cancer Rehabilitation with a Focus on Evidence-Based Outpatient Physical and Occupational Therapy Interventions, American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation. Διαθέσιμο εδώ
