Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Η αξία της διεπιστημονικότητας στη σημερινή εποχή τονίζεται αρκετά συχνά. Άλλωστε, εκεί ακριβώς στοχεύει η ολόπλευρη παιδεία του ατόμου, που αποτελεί και αυτοσκοπό των σημερινών εκπαιδευτικών συστημάτων ανά τον κόσμο: στο να μπορεί ο σύγχρονος πολίτης να προσεγγίζει την εκάστοτε κατάσταση πολύτροπα και από ποικίλες οπτικές. Στο πλαίσιο αυτό, συχνά προκύπτουν «συνεργασίες» μεταξύ επιστημονικών πεδίων, όπως η σύμπραξη ανθρωπολογίας και κοινωνιολογίας, ή ιατρικής και βιολογίας. Ωστόσο, υπάρχει μία περίπτωση που μας κινεί λίγο παραπάνω το ενδιαφέρον, μιας που αφορά σε «συνεργασία» –αυτήν τη φορά– μιας ανθρωπιστικής επιστήμης με μία θετική. Ο λόγος για την κοινωνιοβιολογία, της οποίας την οπτική αξίζει να εξετάσουμε.
Είναι γεγονός πως η επιστημονική αυτή θεώρηση έχει αφήσει τα τελευταία της κατάλοιπα στο παρελθόν και συγκεκριμένα, κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε ήταν που εξασθένισαν οι απόπειρες των επιστημόνων της εποχής να ερμηνεύσουν την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων με βάση κριτήρια βιολογικού περιεχομένου. Κατά πολλούς, μία τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να νοηθεί και ως υποκατηγορία της λεγόμενης «Φυσικής Επιλογής», για την οποία μίλησε πρώτος ο Δαρβίνος. «Πυρήνας» της κοινωνιοβιολογικής θεωρίας υπήρξε η παραδοχή πως η διαφορετικότητα που χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος αναγορεύεται σε κληρονομικά χαρακτηριστικά. Λαμβάνοντας, στη συνέχεια, υπόψη τους διάφορα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά, οι ειδήμονες της εποχής προχώρησαν στη διάκριση τριών γενικών φυλετικών ομάδων με τα εξής ονόματα: «μογγολοειδείς», «νεγροειδείς» και «καυκάσιοι». Θα μπορούσε, λοιπόν, κανείς να κάνει τη νοερή σύνδεση μεταξύ των ομάδων αυτών και της έννοιας της «φυλής»; Η απάντηση είναι: με βεβαιότητα!
Το κυρίαρχο επιχείρημα όσων υιοθετούν την έννοια αυτή της «φυλής» στην καθημερινότητά τους και στην επιστημονική τους ορολογία είναι πως η «φυλή» υπήρξε μέσο «πριμοδότησης» ορισμένων όντων –συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου– στη διάρκεια της εξέλιξής τους. Με άλλα λόγια, πλάσματα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με κυριότερα τη σωματική διάπλαση και το χρώμα δέρματος, ήταν προορισμένα για επιβίωση σε συγκεκριμένα φυσικά περιβάλλοντα. Δεν ήταν λίγοι βέβαια οι κοινωνικοί επιστήμονες που αντιτάχθηκαν σε κάτι τέτοιο, υποστηρίζοντας πως η «φυλή» δεν είναι παρά μία κοινωνική φαντασίωση και κατασκευή, χωρίς γενετική τεκμηρίωση.
Θεώρησαν, επίσης, ότι μία τέτοια ιδεολογία δε μπορεί παρά να συνυφανθεί και συγχρόνως να νομιμοποιήσει σχέσεις ιεραρχίας και εξουσίας. Μία τέτοια προσέγγιση δε θα ήταν παράλογη, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πόσο εύκολα θα μπορούσε να συνδεθεί ο όρος αυτός με το φαινόμενο του ρατσισμού και τους κατοίκους των «υποδεέστερων» εκείνων χωρών του τρίτου κόσμου, όπως αποκαλούνται. Κι όμως, η ζυγαριά δε γέρνει μόνο προς τη μία πλευρά, εκείνη των μελαμψών συνανθρώπων μας, καθώς αναφορές περί «λευκής φυλής» έχουν γίνει και στον δυτικό πολιτισμό.
Ήταν ο Χίτλερ που –χωρίς κανέναν δισταγμό– εκδήλωνε την πεποίθησή του πως η Άρια Φυλή διέπραξε το «έγκλημα» του να αναμειχθεί με εκείνη των Ινδών, αλλοιώνοντας έτσι τα χαρακτηριστικά της εκείνα που την καθιστούσαν ανώτερη· τα οποία δεν ήταν άλλα από το λευκό δέρμα και τα ανοιχτόχρωμα μαλλιά τους. Με βάση τις πεποιθήσεις αυτές, επομένως, δικαίως χαρακτηρίστηκε η κοινωνιοβιολογία συχνά ως «πρόδρομος του ναζισμού», ενώ έχει επιπλέον συνδεθεί με τα πειράματα ευγονικής που ο Αδόλφος Χίτλερ εφάρμοσε χωρίς δείγμα ανθρωπιάς και ανθρώπινης ενσυναίσθησης.
Ένα είναι το βέβαιο: οι κοινωνιοβιολογικές θεωρήσεις αμφισβητήθηκαν και «πολεμήθηκαν» στη διάρκεια των χρόνων, προφανώς λόγω της ραγδαίας επιστημονικής προόδου που ακολούθησε, καθώς και της προοδευτικής, χωρίς διακρίσεις και ρατσισμό κοινωνίας, την οποία η ανθρωπότητα προσπαθεί να εγκαθιδρύσει. Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ισχυρισμοί περί κατωτερότητας ή αντίστοιχα ανωτερότητας κάποιων λαών έναντι άλλων με βάση εξωτερικά χαρακτηριστικά δεν υφίστανται. Διότι έχουν πλέον δώσει τη θέση τους στην πρόοδο και την ενσωμάτωση, και όχι απλώς στην αποδοχή του διαφορετικού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δασκαλάκης, Δ. (2014), Εισαγωγή στη Σύγχρονη Κοινωνιολογία, Εκδόσεις Παπαζήση
- Όταν οι Ναζί προσπάθησαν να βρουν στοιχεία για τον μύθο της Άριας φυλής στο Θιβέτ: Γιατί έστειλαν επιστήμονες στα Ιμαλάια και πώς σχετίζεται η χαμένη Ατλαντίδα, huffingtonpost.gr, διαθέσιμο εδώ
- Sociobiology, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
