Tου Ελευθέριου Χονδρού,
Την Τρίτη, ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία φάνηκε να έχει εξαπλωθεί στην Πολωνία. Σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, πύραυλοι από επίθεση εναντίον του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας έπληξαν το Przewodow, ένα πολωνικό χωριό κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, όπου δύο άνθρωποι φέρεται να έχασαν τη ζωή τους.
Οι σύμμαχοι της Πολωνίας στο ΝΑΤΟ έσπευσαν να καταδικάσουν τις επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία και να κατηγορήσουν την πρώτη για την έκρηξη. Ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Λετονίας κατηγόρησε το «εγκληματικό ρωσικό καθεστώς», επειδή εκτόξευσε πυραύλους «που προσγειώθηκαν στο έδαφος του ΝΑΤΟ στην Πολωνία». Ο Εσθονός Υπουργός Εξωτερικών υποσχέθηκε να υπερασπιστεί «κάθε εκατοστό εδάφους του ΝΑΤΟ». Ο γραμματέας Τύπου του Πενταγώνου Patrick Rider έδωσε μια σχεδόν πανομοιότυπη δήλωση.
Ο πύραυλος που έπεσε όμως στην Πολωνία δεν ήταν μέρος ρωσικής επίθεσης, όπως δήλωσαν οι ηγέτες του ΝΑΤΟ και της Πολωνίας την Τετάρτη, αμβλύνοντας τους φόβους για κλιμάκωση με τη Μόσχα μετά από περισσότερες από 20 ώρες έντονης ανησυχίας και εικασιών. Όπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, την Τετάρτη η έκρηξη πιθανότατα προκλήθηκε από λάθος ουκρανικού πύραυλου αεράμυνας που εκτοξεύτηκε ως απάντηση στα ρωσικά πλήγματα. Σε ξεχωριστές παρατηρήσεις, ο Πολωνός Πρόεδρος Andrzej Duda είπε επίσης ότι τα στοιχεία υποδηλώνουν ένα ατυχές γεγονός.
Και οι δυο τόνισαν ότι η Ρωσία ήταν τελικά υπεύθυνη για την υποκίνηση ενός μπαράζ επιθέσεων που απαιτούσαν από την Ουκρανία να αμυνθεί. Επιτρέψτε μου να είμαι ξεκάθαρος: «Αυτό δεν είναι λάθος της Ουκρανίας», είπε ο Stoltenberg σε συνέντευξη Τύπου. «Η Ρωσία φέρει την τελική ευθύνη καθώς συνεχίζει τον παράνομο πόλεμο κατά της Ουκρανίας». Ο Πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy συνέχισε να επιμένει ότι ο αδέσποτος πύραυλος δεν ήταν από τις ουκρανικές δυνάμεις. «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι δεν ήταν ο πύραυλός μας ή η πυραυλική μας επίθεση», είπε. Δεν περιορίστηκε μονάχα σε αυτή τη δήλωση, βέβαια.
Από την άλλη πλευρά, Ρώσοι αξιωματούχοι εξέφρασαν την Τετάρτη την αγανάκτησή τους. Ο εκπρόσωπος του Προέδρου, Dmitri Peskov, καταδίκασε τις πρώτες αναφορές για πιθανό ρωσικό χτύπημα στην Πολωνία ως «υστερική, προφανώς λυσσαλέα ρωσοφοβική αντίδραση που δεν βασιζόταν σε πραγματικά δεδομένα». Είπε στους δημοσιογράφους ότι το επεισόδιο έδειξε ότι «δεν πρέπει ποτέ να βιαστούμε σε αξιολογήσεις και να κάνουμε δηλώσεις που μπορούν να αναζωπυρώσουν την κατάσταση».
Το περιστατικό –ειδικά η αντανακλαστική απάντηση του Zelenskyy– δείχνει ότι η Ουκρανία θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει γεγονότα αυτού του είδους για να επιρρίψει περισσότερες ευθύνες στη Ρωσία και να συγκεντρώσει μεγαλύτερη συμπάθεια και υποστήριξη από τον έξω κόσμο. Πράγματι, από το βράδυ της Τετάρτης ο Zelenskyy έλεγε ότι «δεν είχε πειστεί από τα αρχικά ευρήματα και ότι εξακολουθούσε να πιστεύει ότι εμπλέκεται ένας ρωσικός πύραυλος». Κάποιος μπορεί να καταλάβει τη λογική πίσω από τη συμπεριφορά του αλλά δεν είναι προς το συμφέρον των συμμάχων του, ακόμα κι αν μπορεί να είναι προς το συμφέρον της Ουκρανίας. Και αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε εύκολα να αποτύχει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ουκρανία αξίζει μια άφθονη φωνή για τον καθορισμό της μοίρας της, αλλά οι εξωτερικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την Ουκρανία έχουν επίσης φωνή. «Το να είμαστε δίπλα στην Ουκρανία» δεν σημαίνει για τα κράτη να βάλουν τα χρέη, τα συμφέροντα τους και τις ανησυχίες τους σε αναμονή, ειδικά όταν δεν αλληλεπικαλύπτονται πάντα με τα συμφέροντα ή τους στόχους του Κιέβου. Κανένας υπεύθυνος παγκόσμιος ηγέτης δεν μπορεί ή δεν πρέπει να θυσιάσει τα συμφέροντα της χώρας του για τα συμφέροντα του άλλου, και ένας καλός σύμμαχος λέει στους εταίρους του εάν πιστεύει ότι ενεργούν παράλογα.
Ούτε πρέπει να ξεχνάμε ότι η «τυχαία» ή «ακούσια» κλιμάκωση δεν είναι ούτε ο μόνος ούτε ο πιο πιθανός τρόπος με τον οποίο αυτός ο πόλεμος θα μπορούσε να επεκταθεί και να γίνει πιο θανατηφόρος. Τα κράτη σε πόλεμο συνήθως κλιμακώνονται όχι επειδή κάποιο κρίσιμο όριο παραβιάζεται από την άλλη πλευρά, αλλά ή επειδή διαβάζουν λάθος κάτι που έχει κάνει η άλλη πλευρά, ή απλώς επειδή χάνουν. Γι’ αυτό η Γερμανία υιοθέτησε απεριόριστο υποβρύχιο πόλεμο στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και χρησιμοποίησε πυραύλους V–1 και V–2 στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γι’ αυτό η Ιαπωνία άρχισε να χρησιμοποιεί επιθέσεις καμικάζι στον πόλεμο του Ειρηνικού και γι’ αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέβαλαν στην Καμπότζη το 1970.
Αυτή η δυναμική είναι ήδη σε εφαρμογή στην Ουκρανία σήμερα. Αυτό που ξεκίνησε ως μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», που αναμένεται να διαρκέσει μερικές ημέρες ή εβδομάδες, έχει γίνει ένας μεγάλος πόλεμος φθοράς χωρίς τέλος. Μετά από επανειλημμένες αποτυχίες, η Ρωσία έχει κινητοποιήσει αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον στρατεύματα (ένα βήμα που ο Putin σαφώς δεν περίμενε να κάνει όταν ξεκίνησε τον πόλεμο) και τώρα διεξάγει μια σκόπιμη εκστρατεία κατά των ουκρανικών υποδομών. Την ίδια στιγμή, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας έχουν αυξήσει τη δική τους διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη. Δεν υπάρχει τίποτα «τυχαίο» σε αυτή τη διαδικασία. Η κλιμάκωση συμβαίνει επειδή καμία πλευρά δεν είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί μια διευθέτηση και κάθε πλευρά θέλει να κερδίσει και σίγουρα να μην χάσει.
Δυστυχώς, αυτή η κατάσταση υπογραμμίζει τόσο γιατί ο τερματισμός του πολέμου είναι επιθυμητός όσο και γιατί αντιμετωπίζει τεράστια εμπόδια. Εάν ο πόλεμος συνεχιστεί, ο κίνδυνος πιο επικίνδυνων επεισοδίων και ο κίνδυνος μιας σκόπιμης απόφασης για κλιμάκωση θα παραμείνει δυσάρεστα υψηλός. Επιπλέον, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τα μελλοντικά περιστατικά θα ερμηνεύονται σωστά ή ότι οι πειρασμοί να αυξηθούν τα διακυβεύματα θα αντιστέκονται πάντα. Όσοι έχουν ζητήσει μεγαλύτερη προσοχή στη διπλωματία και πιο σοβαρές προσπάθειες για την επίτευξη διευθέτησης, έχουν δίκιο να τονίζουν τους κινδύνους που παραμένουν όσο πετούν οι σφαίρες και οι πύραυλοι.
Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις δεν είναι πανάκεια. Πράγματι, είναι δύσκολο να είμαστε αισιόδοξοι για τις προοπτικές της διπλωματίας να λειτουργήσει. Η Ουκρανία έχει σημαντική δυναμική στο πεδίο της μάχης επί του παρόντος αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να συμβιβαστεί, πόσο μάλλον να ανταποκριθεί σε όλες τις απαιτήσεις της Ουκρανίας. Εάν και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι μπορούν να βελτιώσουν την κατάστασή τους παλεύοντας, δεν είναι δυνατή καμία συμφωνία.
Και ακόμη κι αν κάθε πλευρά ενδιαφερόταν για σοβαρές συνομιλίες, τα εμπόδια στην επιτυχία θα ήταν τρομερά. Υπάρχει βαθύ μίσος και μηδενική εμπιστοσύνη μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Ένα πλήθος ενδιαφερομένων και ενδιαφερομένων θα θέλει κάποιο λόγο στο αποτέλεσμα. Ο κατάλογος των πρακτικών θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι μακρύς και τρομακτικός: αποδέσμευση δυνάμεων, χάραξη συνόρων, επαναπατρισμός κρατουμένων και απαχθέντων πολιτών, βοήθεια για την ανοικοδόμηση για την Ουκρανία, μελλοντικές εγγυήσεις ασφαλείας, λογοδοσία για εγκλήματα πολέμου, άρση κυρώσεων κ.λπ., όλα τα οποία θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιλυθούν. Ένας μεσολαβητής με τις συνδυασμένες αρετές των Talleyrand, Metternich, Bismarck, Zhou Enlai, Lakhdar Brahimi, Richard Holbrooke και Jimmy Carter θα δυσκολευόταν να κάνει μεγάλη πρόοδο αυτή τη στιγμή.
Μπορεί, όμως, να εντοπιστεί «χρυσός» σε όλο αυτό το λυπηρό περιστατικό. Αυτό επειδή υπενθυμίζει σε όλους ότι οι πόλεμοι τείνουν να κλιμακώνονται όσο συνεχίζονται (και ότι η κλιμάκωση μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα) ο λανθασμένος πύραυλος μπορεί να δώσει κίνητρο στους ηγέτες και στις δύο πλευρές να προσπαθήσουν να τερματίσουν τη σύγκρουση το συντομότερο δυνατό. Εάν δεν το κάνουν, οι πιθανότητες είναι ότι θα υπάρξει σίγουρα άλλο επικίνδυνο περιστατικό στο δρόμο και ποιος ξέρει τι θα συμβεί την επόμενη φορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Missile in Poland was accident, NATO says. But spillover fear remains, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- This is what Ukraine and its allies are saying about the explosion in Poland, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- After the explosion in Poland, will NATO go to war with Russia? Probably not, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
