Του Κώστα Νωτούδα,
Οι αγώνες των εργατικών συνδικάτων στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών άρχισαν από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Οι δυσβάστακτες και εξουθενωτικές συνθήκες εργασίας σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες ώθησαν τους εργαζόμενους να θέσουν επί τάπητος τα εργατικά θέματα στις αξιώσεις των πρώτων συνδικάτων, που άρχισαν να δημιουργούνται εκείνη την εποχή. Στη σημερινή εποχή, η δράση του εργατικού κινήματος συνεχίζεται. Διότι, παρά τις όποιες δυσκολίες, που μπορεί να προκύψουν από τον μετασχηματισμό των εργασιακών συνθηκών, το εργατικό συνδικάτο εμφανίζεται στο προσκήνιο ως ο απρόβλεπτος παράγοντας που αλλάζει τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού.
Στην Ελλάδα, τα εργατικά συνδικάτα ανέπτυξαν έντονη πολιτική και κοινωνικοοικονομική δράση από την αρχή της δημιουργίας τους και συνέχισαν δυναμικά με την ένταξη των προσφύγων μετά το 1922. Μπορεί οι Μικρασιάτες να είχαν ενταχθεί στον βενιζελικό χώρο και να θεωρούσαν ως υπαίτιους της καταστροφής τους φιλοβασιλικούς, αλλά πολλοί εξ αυτών μετά τη σύναψη συμφωνιών μεταξύ του Βενιζέλου και του Κεμάλ το 1930 απογοητεύτηκαν από τη βενιζελική παράταξη και στράφηκαν στο –τότε– νεοσύστατο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. Tα εργατικά συνδικάτα δεν υπήρξαν αμέτοχα στα κοινωνικά τεκταινόμενα ούτε την προδικτατορική εποχή ούτε κατά τη διάρκεια της χούντας, όπου θα ανέμενε κανείς ότι ένα τέτοιο στυγνό καθεστώς θα έκανε τα πάντα, προκειμένου να εξαλείψει οποιαδήποτε προσπάθεια μαζικής κοινωνικής οργάνωσης από τα κατώτερα στρώματα, ενώ έκαναν ακόμη πιο αισθητή την παρουσία την περίοδο της Μεταπολίτευσης.
Ήδη από την δεκαετία του 1950, το Κυπριακό ζήτημα κάνει την εμφάνισή του στην ελληνική πολιτική ζωή με μαζικές διαδηλώσεις, ενώ λίγα χρόνια αργότερα στον απόηχο της δολοφονίας του Βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη θα διεξαχθούν ογκωδέστατες διαδηλώσεις από πολλές συλλογικότητες, οι οποίες θα κορυφωθούν με τα γεγονότα των Ιουλιανών το 1965 και θα απαιτήσουν μια ισχυρή κοινωνία πολιτών με ξεκάθαρα προοδευτικά αιτήματα εκδημοκρατισμού, μεταρρυθμίσεων και μαζικοποίησης της εκπαίδευσης. Επίσης, μέσω εκείνων των κινητοποιήσεων αναδεικνύεται η σοβαρότητα της μεταπολεμικής γενιάς και η ανωριμότητα του τότε κομματικού συστήματος, του οποίου οι φιλονικίες, η ακραία πόλωση στις μεταξύ του σχέσεις και η αδυναμία σύγκλισης, επέτρεψαν σε μια ομάδα Ελλήνων αξιωματικών να εγκαθιδρύσουν ένα αυταρχικό δικτατορικό καθεστώς για μια ολόκληρη επταετία.
Μετά την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος, οι διεκδικήσεις των εργατικών συνδικάτων θα αλλάξουν περιεχόμενο, καθώς τα αιτήματα ήταν περισσότερο υλιστικά από την μεριά ανερχόμενων μικροαστικών στρωμάτων, που είχαν ζήσει μεγάλες δυσκολίες μετά τον εμφύλιο και αισθάνονταν ότι τώρα –στο περιβάλλον της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας– μπορούσε να βελτιώσει το επίπεδο ζωής της και, μάλιστα, με κρατικιστικούς όρους. Έτσι, λοιπόν, ήταν οι διάφορες πολύ ισχυρές ομάδες συμφερόντων, διεκδικητικά συνδικάτα και επαγγελματικές ενώσεις με επιρροή, που θα πίεζαν την πολιτική εξουσία, με θεμιτά και αθέμιτα μέσα, για την πραγματοποίηση των αιτημάτων τους. Αιτήματα, που δεν αφορούσαν πλέον το συλλογικό συμφέρον, αλλά το στενά συνδικαλιστικό.
Αξιοσημείωτη είναι η μελέτη των συνδικάτων τα τελευταία χρόνια στα χρόνια της λιτότητας, των μνημονίων, της βαθιάς αμφισβήτησης των μεταπολιτευτικών κεκτημένων και των δομικών αλλαγών στο πολιτικό σύστημα. Στη φάση του αντιμνημονιακού αγώνα μέχρι το 2015, δημιουργήθηκαν νέες ομάδες και συλλογικότητες με μικρότερη ή μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, με μεγαλύτερη ή μικρότερη χαλαρότητα στις οργανωτικές τους δομές, που άλλαξαν την ατζέντα των αιτημάτων, αλλά και τους τρόπους διεκδίκησης.
Καταληκτικά, τα εργατικά συνδικάτα οφείλουν να διεκδικούν καθημερινά τις καλύτερες δυνατές συνθήκες εργασίας και απολαβές για όλους ανεξαιρέτως τους εργαζομένους και να μην υποστηρίζουν τα συμφέροντα ορισμένων, ούτε να κάνουν μικροπολιτική, ενώ τα πολιτικά κόμματα δεν πρέπει να χρησιμοποιούν τα συνδικάτα για τις επιδιώξεις τους, αλλά να έχουν μια έντιμη σχέση μαζί τους για την επίλυση εργασιακών ζητημάτων που απαιτούν άμεσες λύσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ενεργός πολίτης και κόμματα στην Ελλάδα των κρίσεων, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
