Του Στέφανου Κωστούρου,
Τον Φεβρουάριο του 1941, στο αλβανικό μέτωπο, ο Ελληνικός Στρατός είχε σταθεροποιήσει τις θέσεις του. Ύστερα και από την επιτυχή αντεπίθεση του Ιανουαρίου, οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή της Κλεισούρας και παρά την ιταλική αντεπίθεση εδραιώθηκαν στην περιοχή του όρους Τρεμπεσίνα. Ο Μουσολίνι, έχοντας συναντήσει τον Χίτλερ στο Σάλτσμπουργκ, ανακοίνωσε τη διενέργεια δεύτερης επιχείρησης εναντίον των Ελλήνων μέσα στην άνοιξη. Ήταν η επιχείρηση Primavera (Άνοιξη) ή Εαρινή Επίθεση. Σκοπός της επιχείρησης ήταν ο ιταλικός στρατός να καταλάβει έως τον Απρίλη όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και όλα τα Βαλκάνια. Ο Ντούτσε επιστράτευσε σχεδόν πεντακόσιες χιλιάδες στρατιώτες, τετρακόσια πυροβόλα και διακόσια αεροπλάνα. Μάλιστα, πολλοί οπλίτες προέρχονταν από την ιταλική φασιστική ελίτ, τους οποίους ο ίδιος ο Μουσολίνι προσκάλεσε.
Στις 2 Μαρτίου 1941, ο Μουσολίνι μεταβαίνει προσωπικά στο αλβανικό μέτωπο για να κατευθύνει τις επιχειρήσεις. Το επιτελείο του στήθηκε στο παρατηρητήριο της Ρέχοβας, που βρισκόταν αρκετά κοντά από τις ελληνικές δυνάμεις. Πρωταρχικός στόχος των Ιταλών στον κεντρικό τομέα του μετώπου ήταν η κατάληψη των υψωμάτων 731 και 717 στο όρος Τρεμπεσίνα, ώστε να δημιουργηθεί ρήγμα στην ελληνική αμυντική γραμμή και να ανοίξει ο δρόμος προς τα Ιωάννινα. Υπεύθυνη για την άμυνα του τομέα αυτού ήταν η 1η Μεραρχία υπό τον Υποστράτηγο Βασ. Βραχνό, ενώ οι Ιταλοί παρέταξαν 3 μεραρχίες πεζικού, υπερτερώντας σε αναλογία 3:1! Το ύψωμα 731 υπερασπίζονταν οι άνδρες του 2ου Τάγματος, του 5ου Συντάγματος Πεζικού Τρικάλων υπό τον έμπειρο και βετεράνο στρατιωτικό, Ταγματάρχη Δημήτριο Κασλά. Η πρώτη οδηγία του Κασλά προς του άντρες του ήταν μία: Άμυνα μέχρις εσχάτων. Όποιος υποχωρεί θα εκτελείται.
Τα ξημερώματα της 9ης Μαρτίου, ξεκινάει η επίθεση με βολές πυροβολικού και μαζικό βομβαρδισμό της Ιταλικής Αεροπορίας. Ήταν τόσες οι οβίδες που έπεσαν μόνο πάνω στο ύψωμα 731, με αποτέλεσμα να ανασκαφτεί ολόκληρο, ενώ αναφέρεται πως το υψόμετρο του μειώθηκε κατά 5 μέτρα. Ο λογοτέχνης Νικηφόρος Βρεττάκου, που υπηρετούσε τότε στο αλβανικό μέτωπο, περιγράφει: «Το ύψωμα 731 ήταν τυλιγμένο στον καπνό και στη σκόνη. Δε φαινότανε ούτε μία πέτρα, το εχθρικό πυροβολικό το ‘χε σκεπάσει με μια βροχή από οβίδες από πάνω μέχρι κάτω. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουνε εκεί πάνω άνθρωποι; Ακούσαμε να λέει ένας αξιωματικός βηματίζοντας ανήσυχα. Κοιτούσαμε το ύψωμα και λέγαμε πως οι πέτρες θα ‘χουνε γίνει ασβέστης. Όσο για τους ανθρώπους… ο θεός να βάλει το χέρι του.» Παρά ταύτα, οι αμυνόμενοι, έχοντας λάβει οδηγίες από τον Κασλά να ανοίξουν ορύγματα (οι λεγόμενες αλεπότρυπες) και να καλύψουν τα πολυβόλα με κουβέρτες προστατεύοντάς τα από τα χώματα, σώθηκαν από τον ανηλεή βομβαρδισμό και προετοιμάστηκαν για την ιταλική επίθεση.
Μετά το πέρας του βομβαρδισμού, οι Ιταλοί, βέβαιοι για την εξάλειψη της όποιας άμυνας στο ύψωμα, εφόρμησαν. Ωστόσο, σύντομα έλαβαν την απάντηση από τα ελληνικά όπλα και πολυβόλα. Σε συνδυασμό με την υποστήριξη του εύστοχου πυροβολικού, οι Έλληνες απώθησαν τις ιταλικές δυνάμεις προκαλώντας τους σοβαρές απώλειες. Σε πολλές περιπτώσεις, η μάχη γίνεται σώμα με σώμα. Και εκεί η ελληνική λόγχη κυριαρχούσε έναντι των άπειρων στην εκ του σύνεγγυς μάχη Ιταλών. Από τις 9 έως τις 22 Μαρτίου, όλες οι ιταλικές επιθέσεις απέτυχαν. Ο Μουσολίνι, απογοητευμένος και ντροπιασμένος από την ήττα, εγκαταλείπει το μέτωπο και επιστρέφει στη Ρώμη. Οι Έλληνες σε πολλές περιπτώσεις υπερασπίστηκαν το ύψωμα με επιτυχία, χάρις τον ηρωισμό και την αυταπάρνησή τους. Ο λοχαγός Κουτρίδης, έχοντας μεταφερθεί στο ιατρείο τραυματισμένος, οργανώνει ομάδα με τραυματισμένους στρατιώτες και έχοντας μαζί τους ένα σάκο με χειροβομβίδες, καταφέρνουν να αντισταθούν και να σταματήσουν του Ιταλούς.
Οι απώλειες και για τις δυο πλευρές μεγάλες. Για τους Ιταλούς 12.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν, ενώ οι Έλληνες έχασαν 1.200 πολεμιστές. Πολλοί Ιταλοί αιχμαλωτίστηκαν. Το ύψωμα 731 βάφτηκε στο αίμα, αλλά δεν κυριεύθηκε. Χάρις τον ηρωισμό των Ελλήνων και τις στρατιωτικές ικανότητες του Ταγματάρχη Κασλά, η Εαρινή Επίθεση απέτυχε. Ο Δημήτριος Κασλάς μετά τη συνθηκολόγηση, συμμετείχε στην Αντίσταση στις τάξεις του ΕΛΛΑΣ. Συμμετείχε σε πολλές μάχες, δείχνοντας και εκεί τις ικανότητές του. Μετά το τέλος του πολέμου και λόγω της συμμετοχής του στον ΕΛΛΑΣ, εξορίζεται και υποβιβάζεται στο βαθμό του απλού στρατιώτη!
Η μάχη του υψώματος 731 αποτελεί ένα μικρό κομμάτι της ελληνικής εποποιίας του 1940-41. Ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί ως «οι σύγχρονες Θερμοπύλες», όπου οι λίγοι, αλλά ηρωικοί Έλληνες σταμάτησαν και νίκησαν τις Ιταλικές ορδές του Μουσολίνι.
Βιβλιογραφία
- Στρατιωτική Ιστορία, Οι φλόγες του Πολέμου 1939 – 1945 (Ιανουάριος- Ιούνιος 1941), Εκδόσεις Περισκόπιο, Αθήνα 2007
- Η μηχανή του χρόνου S05E03 Ύψωμα 731 (Ντοκιμαντέρ)
- https://www.sansimera.gr/articles/423
