Της Γεωργίας Αλεξανδράκου Αλμπάνη,
Όλοι μας γνωρίζουμε τον γοητευτικό μύθο της Ατλαντίδος, της πόλης που χάθηκε στο βυθό μυστηριωδώς. Οι επόμενες γενιές, όμως, θα γνωρίσουν πολλές ακόμη «Ατλαντίδες». Και ενώ εμείς δεν ήμασταν σε θέση να γνωρίζουμε τα αίτια της εξαφάνισής της, παραμένοντας έτσι στην εξιστόρηση κάποιων μόνο συναρπαστικών μύθων, οι νέες γενιές θα είναι πλήρως ενήμερες για τις αιτίες δημιουργίας των «νέων χαμένων πόλεων». Αυτές δεν είναι άλλες από την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της. Αυτή τη φορά η γοητεία θα δώσει τη θέση της στο θυμό και τη θλίψη. Αυτό δεν θα είναι ένα παραμύθι, αλλά μια θλιβερή πραγματικότητα, με την οποία όλοι θα έρθουμε αντιμέτωποι. Ή μήπως έχει ήδη έρθει η ώρα να την αντιμετωπίσουμε;
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που οι COP27 ξεκίνησαν μία ακόμη διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή. Για μια ακόμη φορά η ατζέντα περιλαμβάνει πληθώρα θεμάτων, που καλύπτουν διάφορα προβλήματα, από τους λιωμένους πάγους στη Γροιλανδία και τη Βόρεια Ευρώπη έως τα νησιά του Ειρηνικού ωκεανού και την επικείμενη εξαφάνισή τους από τον παγκόσμιο χάρτη. Ωστόσο, η διάσκεψη αυτή είναι το τυπικό επόμενο βήμα πολλών άλλων που έχουν προηγηθεί και, δυστυχώς, δεν έχουν καταφέρει να δώσουν ουσιαστικές λύσεις στο τεράστιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, η οποία μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθημερινά.
Αδιαμφισβήτητα, η πιο γνώστη συνέπεια της ραγδαίας επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη με απόρροια την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, εξαιτίας της τήξης των πάγων. Η προβληματική αυτή μας «φέρνει πονοκέφαλο», καθώς το μέλλον μας φαντάζει δυσοίωνο. Έχουμε σκεφτεί, όμως, πόσο άμεσες συνέπειες έχει η άνοδος αυτή σε μέρη που το υψόμετρό τους μετά βίας ξεπερνά τα 4 μέτρα; Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελούν μερικά παραδεισένια νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, τα οποία για αρκετά χρόνια τώρα απειλούνται με εξαφάνιση και δεν θα χρειαστεί να ανησυχήσουν για το μέλλον, αλλά μονάχα για το παρόν. Το θέμα της άμεσης εξαφάνισης της χώρας του από το χάρτη έθιξε, σε προηγούμενη διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή, με ευφάνταστο τρόπο ο Υπουργός Εξωτερικών ενός μικροσκοπικού νησιού του Ειρηνικού, ονόματι Τουβαλού. Ο Υπουργός, αρχικά, παρουσιάζεται σαν να ξεκινάει μια φυσιολογική ομιλία, όσο όμως απομακρύνεται η κάμερα, φαίνεται ότι αυτός βρίσκεται μέχρι τα γόνατα μέσα στο νερό, δείχνοντας έτσι πόσο κοντά στον «πνιγμό» βρίσκεται η χώρα του.
Το Τουβαλού είναι ένα από τα νησιά του Ειρηνικού, που μαζί με άλλα –Κιριμπάτι, Ναουρού– αποτελούν έρμαια των πολιτικών αποφάσεων της Δύσης. Οι κάτοικοι, βλέποντας το νερό να πλησιάζει όλο και περισσότερο τα σπίτια και της περιουσίες τους, δεν δύνανται να πράξουν το ελάχιστο για να σωθούν. Όχι, όμως, γιατί δεν θέλουν, αλλά γιατί δεν μπορούν. Το μόνο που τους μένει είναι η μετανάστευση και η εγκατάλειψη του τόπου τους. Δυστυχώς, λοιπόν, η μετακίνηση σε μέρη που οι νέες γενιές θα μπορέσουν να ζήσουν δίχως τον συνεχή φόβο του αφανισμού δια χειρός του αναπτυγμένου κόσμου, αποτελεί για μερικούς μονόδρομο. Έτσι, οι ντόπιοι των νησιών αυτών είναι από τους πρώτους μετανάστες της κλιματικής αλλαγής.
Η νέα αυτή κατηγορία μεταναστών δεν διαφέρει από τις οικείες σε εμάς περιπτώσεις ανθρώπων κατατρεγμένων που κατακλύζουν ετησίως τις ελληνικές ακτές, όπου φτάνουν με κάθε μέσο. Έτσι, και οι κάτοικοι των υπό απειλή νησιών δράττονται κάθε ευκαιρίας για άμεση και ασφαλή μετακίνηση προς άλλα μεγαλύτερα κοντινά νησιά, παρόμοια γεωμορφολογικά, ή και προς τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία. Όλες οι χώρες υποδοχής δείχνουν, κατά περίπτωση, εξαιρετική κατανόηση στο πρόβλημα των Τουβουλουανών και των άλλων μεταναστών, παραχωρώντας ακόμη και εδάφη εγκατάστασης του ξένου πληθυσμού. Σε δεύτερο στάδιο, παρέχουν εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές ενσωματώνοντας, έτσι, τα πλήθη που συρρέουν για μια καλύτερη ζωή.
Και εδώ, εντούτοις, είναι υπαρκτά τα διάφορα κωλύματα που έχουν αντιμετωπίσει οι κλιματικοί μετανάστες. Άλλοτε, οι θέσεις ασφαλούς μετακίνησης είναι περιορισμένες, αναγκάζοντας έτσι σε επιλογή μεταξύ ανθρώπων που βρίσκονται σε ίδια ανάγκη, πράγμα που υπονομεύει και σύμφωνα με το δίκαιο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του καθενός και του δικαιώματος τους περί ασφαλούς διαβίωσης. Άλλοτε πάλι, οι εκάστοτε κυβερνήσεις, όπως αυτή της Αυστραλίας, έρχονται να απειλήσουν τις κυβερνήσεις των υπό κρίση νησιών, προσπαθώντας να διαφυλάξουν επικερδείς συμφωνίες, «πατώντας» στην αγωνία των λαών αυτών για μια πιο ασφαλή ζωή.
Κατηγορηματική είναι, όμως, η στάση καθ’ εκάστης κυβερνήσεως που καλείται να πάρει αποφάσεις υπό το πρίσμα της απειλής των αναπτυγμένων κρατών και της ανησυχίας των πολιτών της. Άμεση θωράκιση όσο το δυνατόν περισσότερων περιοχών, εξασφάλιση περισσότερων θέσεων ασφαλούς μετακίνησης, αγορά εκτάσεων για εγκατάσταση του λαού κ.λπ., είναι μόνο μερικά από τα μέτρα που έχουν ληφθεί από χώρες που το ΑΕΠ τους πηγάζει σχεδόν αποκλειστικά από χορηγίες του ΟΗΕ και των γειτονικών κρατών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβερνώσα αρχή κάθε νησιού απορρίπτει την εγκατάλειψη των νησιών και την θεωρεί ως έσχατη λύση. Υπέρ αυτής της απόφασης τάσσεται και μεγάλη μερίδα των ντόπιων, κυρίως μεγαλύτερων σε ηλικία, που αρνούνται να βλέπουν τις συνέπειες των πράξεων άλλων ανθρώπων να καταστρέφουν τη δική τους γη και τη δική τους ζωή. Άλλωστε, μια μετακίνηση για χάριν της κλιματικής αλλαγής δεν θα λύσει το πρόβλημα, αλλά θα είναι μια ακόμη μετριοπαθής λύση, που θα κλείσει πρόχειρα μια μεγάλη πληγή.
Για μια τελευταία φορά, ας φέρουμε στο νου μας αυτούς τους μικρούς επίγειους παραδείσους. Ένα απέραντο γαλάζιο από ουρανό και θάλασσα, μια λεπτή λωρίδα ξηράς με τέλεια ατελή σχήματα, τροπικά φυτά σε όλη την έκταση, ξέγνοιαστους ανθρώπους που χαίρονται και μόνο με αυτά και άλλα πολλά. Για τους ανθρώπους που ζουν εκεί, η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια ακόμη θεωρητική κουβέντα που μπορεί να αναλυθεί σε πανεπιστημιακές και επιστημονικές αίθουσες. Είναι μια πραγματικότητα που στέκει εκεί και ζητά επίλυση, άμεση και δραστική. Γι’ αυτά, λοιπόν, τα μοναδικά «διαμάντια» του πλανήτη μας και για άλλα πολλά, που δυστυχώς έχουν σειρά, αξίζει πάρουμε αποφασιστικά μέτρα που πλέον είναι ζωτικής σημασίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- COP26. Βυθίζεται το Τουβαλού- «Θέλουμε να παραμείνουμε κράτος και όχι να γίνουμε κλιματικοί μετανάστες». Ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- One day we’ll disappear. Tuvalu’s sinking islands. The guardian, διαθέσιμο εδώ
- Climate change and migration in Kiribati, Tuvalu, Nauru. Devpolicy blog, διαθέσιμο εδώ
