Του Θεόδωρου Δημούδη,
Η μείωση του σωματικού βάρους αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για τους ανθρώπους της σύγχρονης κοινωνίας. Τόσο για αισθητικούς όσο και για λόγους υγείας, πολλά άτομα προσπαθούν να χάσουν βάρος είτε ακολουθώντας διάφορες δίαιτες είτε μέσω της συστηματικής άσκησης. Και οι δυο από αυτούς τους τρόπους, όμως, απαιτoύν αφοσίωση, χρόνο και επιμονή. Για αυτό και πολλοί καταφεύγουν σε φαρμακευτικά σκευάσματα που υπόσχονται γρήγορο αδυνάτισμα και μείωση του σωματικού λίπους, στους λεγόμενους λιποδιαλύτες. Ωστόσο, το κοινό που τα χρησιμοποιεί γνωρίζει λίγα πράγματα για τον μηχανισμό με τον οποίο αυτά δρουν, τις παρενέργειες που μπορεί να εγκυμονούν, αλλά και την αποτελεσματικότητά τους.
Τα συμπληρώματα αδυνατίσματος περιέχουν δραστικές ουσίες που μπορεί να βοηθούν στην απώλεια βάρους με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να εμποδίζουν την απορρόφηση λίπους ή υδατανθράκων, να μειώνουν την όρεξη για πρόσληψη τροφής, να επιταχύνουν τις διεργασίες του μεταβολισμού ή και να αυξάνουν την οξείδωση των λιπαρών οξέων κατά την άσκηση. Γενικότερα, οι λιποδιαλύτες χωρίζονται σε 3 διαφορετικές κατηγορίες:
Θερμογενετικά: στόχος τους είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, ώστε να επιτευχθεί η ενίσχυση του μεταβολικού ρυθμού και η μεγαλύτερη καύση θερμίδων.
Κατασταλτικά όρεξης: μειώνουν την όρεξη και καταστέλλουν την αίσθηση της πείνας.
Ρυθμιστές θυροειδούς: συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία του θυρεοειδούς και επιτρέπουν τον ομαλό έλεγχο της λιπιδικής καύσης.
Κοιτώντας τις ετικέτες διάφορων συμπληρωμάτων αδυνατίσματος, διακρίνεται μια ποικιλία βιταμινών, φυτικών ινών, ιχνοστοιχείων και βοτάνων μαζί με κάποια δημοφιλή ενεργά συστατικά, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μείωση του σωματικού βάρους. Τέτοια συστατικά είναι:
L–Καρνιτίνη: προέρχεται από αμινοξέα και ο ρόλος της είναι η μεταφορά των λιπαρών οξέων από το κυτταρόπλασμα στο μιτοχόνδριο, για να γίνει η β–οξείδωση και η παραγωγή ενέργειας. Συνεπώς, συμπληρώματα με καρνιτίνη φαίνεται να επιταχύνουν τον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων.
Υδροξυκιτρικό οξύ (HCA): προέρχεται από το φυτό Garcinia Cambogia και αναστέλλει την παραγωγή του ενζύμου κιτρική λυάση, η οποία καταλύει τη διάσπαση του κιτρικού οξέος σε οξαλοξικό και ακέτυλο–CoA, τα οποία είναι πρόδρομα μόρια για τη σύνθεση λιπαρών οξέων. Την ίδια στιγμή, ανεβάζει τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, μειώνοντας το αίσθημα της πείνας.
Συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA): ανήκει στα trans λιπαρά που λαμβάνουμε από τροφές, όπως το τυρί και το βούτυρο. Κύριος λόγος που συνδέεται με τη λιποδιάλυση είναι η ικανότητά του να προσδένει και να διεγείρει τους ενεργοποιημένους υποδοχείς πολλαπλασιασμού των υπεροξειδιοσωμάτων (Peroxisome Proliferator activated Receptor alpha) ή PPARa, oι οποίοι εκφράζονται κυρίως στο συκώτι, τα νεφρά και την καρδιά. Αυτοί οι υποδοχείς, όπως έχει αποκαλυφθεί με έρευνες πάνω σε ζώα, αυξάνουν σημαντικά την εναπόθεση λίπους στο συκώτι και στους νεφρούς.
Φορσκολίνη: προέρχεται από το φυτό Coleus Forskoli. Ενεργοποιεί το ένζυμο αδενυλική κυκλάση, το οποίο με τη σειρά του παράγει τον 2ο διαβιβαστή cAMP. Έπειτα, ενεργοποιείται η πρωτεϊνική κινάση PKA, η οποία διεγείρει τη λιπάση HSL που διασπά τα λίπη, απελευθερώνοντάς τα στο αίμα ως λιπαρά οξέα. Έτσι, το αποτέλεσμα είναι η αυξημένη λιποδιάλυση.
Καφές/Πράσινο τσάι: αποτελούν δημοφιλή συστατικά και περιέχονται στους περισσότερους λιποδιαλύτες. Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και πιστεύεται ότι αυξάνουν τη δραστηριότητα της νορεπινεφρίνης, μιας ορμόνης που βοηθάει στην καύση κυρίως του κοιλιακού λίπους.
Γλυκομαννάνη: πολυσακχαρίτης, πλούσια πηγή διαλυτών φυτικών ινών. Η γλυκομαννάνη απορροφά νερό και αποκτά μορφή γέλης, η οποία δημιουργεί μια αίσθηση πληρότητας στο έντερο, βοηθώντας στην κατανάλωση λιγότερων θερμίδων. Συνήθως, λαμβάνεται περίπου μισή ώρα πριν από τα γεύματα με ένα ποτήρι νερό.
Μερικές ακόμα ουσίες που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα σε συμπληρώματα αδυνατίσματος είναι η χολίνη, που συμμετέχει στη μεταφορά λίπους από το συκώτι στα κύτταρα, η ινοσιτόλη, που ανακατανέμει τα λίπη στο σώμα και η λεκιθίνη, που εμπλέκεται στον μεταβολισμό των λιπαρών οξέων και στη ρύθμιση της χοληστερόλης στο αίμα.
Μπορεί όλες αυτές οι ουσίες να δείχνουν θεωρητικά ευεργετικές για την απώλεια σωματικού βάρους, ωστόσο έχουν παρατηρηθεί σημαντικές παρενέργειες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν από κάθε λήψη. Πολλά από αυτά τα σκευάσματα είναι τοξικά για το ήπαρ, αυξάνουν την αρτηριακή πίεση, τους καρδιακούς παλμούς και έχει αποδειχθεί πως προωθούν την αντίσταση στην ινσουλίνη και τη γλυκαιμία σε παχύσαρκους άνδρες με μεταβολικό σύνδρομο. Επίσης, σχετίζονται και με προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως τη ναυτία, τη δυσκοιλιότητα και τη δυσπεψία. Πρέπει, ακόμα, να σημειωθεί πως το διαιτητικό λίπος (λίπος των τροφών) δεν αποτελεί μόνο πηγή θερμίδων, αλλά και πηγή θρεπτικών συστατικών, όπως οι λιποδιαλυτές βιταμίνες (A, D, E και Κ). Ως εκ τούτου, η αποβολή –μη απορρόφηση του διαιτητικού λίπους συνεπάγεται και αποβολή– μη απορρόφηση των συστατικών αυτών. Τέλος, ορισμένα συστατικά μπορεί να αλληλεπιδρούν με συγκεκριμένα φάρμακα, καθώς και να έχουν νοθευτεί με άλλες ουσίες που θα μπορούσαν να είναι επιβλαβείς και δεν έχουν δηλωθεί, όπως δείχνει και το μεγάλο ποσοστό ανάκλησης τέτοιων σκευασμάτων από τον FDA.
Είναι γεγονός πως δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των λιποδιαλυτών και ακόμα λιγότερες από αυτές έχουν γίνει σε ανθρώπους. Δηλαδή, τα περισσότερα συμπληρώματα διατροφής δεν έχουν μελετηθεί σε ανθρώπους για να αποδειχθούν οι δράσεις τους.
Κλείνοντας, πρέπει να σημειωθεί ότι κανένα χάπι δεν μπορεί να αντικαταστήσει την υγιεινή διατροφή και τη συστηματική άσκηση. Οι λιποδιαλύτες έχουν μικρό όφελος στην απώλεια βάρους, το οποίο, μάλιστα, για να εκδηλωθεί πρέπει να συνδυαστεί πάλι με ισορροπημένη διατροφή. Έτσι, τα οφέλη πρέπει να μπουν σε μια ζυγαριά με τις παρενέργειες και τα ανεπαρκή δεδομένα που έχουμε για τη χρήση τέτοιων σκευασμάτων. Σε κάθε περίπτωση, πριν από τη λήψη τους επιβάλλεται η συμβουλή του κατάλληλου επαγγελματία υγείας. Απ’ ό,τι φαίνεται, το «μαγικό φίλτρο» για το αδυνάτισμα δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Όλη η αλήθεια για τα χάπια αδυνατίσματος, mednutrition.gr. Διαθέσιμο εδώ
- What are Fat Burner Supplements?, webmd.com. Διαθέσιμο εδώ
- Λιποδιαλύτες – Διατροφή, απώλεια βάρους & κίνδυνοι (οδηγός), kbakopoulos.com. Διαθέσιμο εδώ
- Gavrić A, Ribnikar M, Šmid L, Luzar B, Štabuc B., Fat burner-induced acute liver injury: Case series of four patients, Nutrition, 2018. Διαθέσιμο εδώ
