Της Νίκης Καραχάλιου,
Μεγάλη συζήτηση ο νόμος για τη συνεπιμέλεια. «Κινείται» προς τη σωστή κατεύθυνση; Μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη; Είναι συμφέρων για το παιδί; Και τα ερωτήματα πραγματικά τελειωμό δεν έχουν. Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο ζήτημα είναι από τη φύση του αρκετά πολύπλοκο και αυτή η πολυπλοκότητα έγκειται στο γεγονός ότι «περιστρέφεται» γύρω από το παιδί και το τι είναι καλό να γίνει γι’ αυτό μετά το διαζύγιο των γονιών του. Το παιδί που όλοι μας, αλλά πρωτίστως ο νομοθέτης, οφείλει να το προστατεύσει πιθανότατα από ένα τοξικό περιβάλλον, ίσως από τυχόν εγωιστικές και ανώριμες συμπεριφορές των γονιών κι ακόμη χειρότερα, από βίαιες και επιθετικές συμπεριφορές των τελευταίων.
Όταν ήρθε, λοιπόν, στο προσκήνιο αυτό το πολύ σημαντικό θέμα έναν χρόνο πριν, εμφανίστηκε ταυτόχρονα –για μία ακόμα φορά– η ανωριμότητα και η δυσκολία της κοινωνίας μας να συζητά και να αποφασίζει με σοβαρότητα και λογική για ζητήματα που εν πάση περιπτώσει αφορούν το καλό της νέας γενιάς. Ούτε η κόντρα Αμερικής και Κίνας δεν πρέπει να ήταν τόσο έντονη όσο αυτή των φεμινιστικών σωματείων και των σωματείων μπαμπάδων με επίκεντρο τη νέα μεταρρύθμιση. «Δε θέλουμε συνεπιμέλεια, αρκετά καταπιεζόμαστε οι γυναίκες», έλεγε η μια πλευρά. «Συνεπιμέλεια τώρα, θέλουμε να μεγαλώσουμε κι εμείς τα παιδιά μας» απαντούσε η άλλη, με τον διάλογο να πηγαίνει έναν μακρινό περίπατο… Και σ’ αυτή τη χωρίς προηγούμενο κόντρα, τα παιδιά φυσικά ανήκουν στον άμαχο πληθυσμό. Το ότι ο εγκέφαλος της ελληνικής κοινωνίας είναι εγκλωβισμένος σε ιδεολογίες και σοφιστείες το είχα διαπιστώσει πολύ καλά τον τελευταίο καιρό, ποτέ δεν περίμενα, όμως, ότι θα κατάφερναν ακόμα και στο συγκεκριμένο ζήτημα που όπως είπαμε, στοχεύει στο βέλτιστο καλό των μικρών παιδιών –άσχετα με το αν συμφωνούμε ή όχι με τον νόμο, να κινήσουν το νήμα του δημόσιου διαλόγου οι φεμινιστές και οι αντιφεμινιστές.
Όπως πάντοτε άλλωστε, από αυτή τη νέα κοινωνική διαμάχη δε θα μπορούσαν να λείπουν πολιτικοί και δημοσιογράφοι, οι οποίοι με γνώμονα το συμφέρον τους και τις επιταγές της κοινωνικής τους εικόνας χαιρέτησαν, έκριναν και κατέκριναν τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση. Κι από όλους αυτούς που έχουν το προνόμιο του δημοσίου διαλόγου, ούτε ένας δε διερωτήθη τι είναι ωφέλιμο για το παιδί, βασικά αμφιβάλλω αν έπαιξε καθόλου η λέξη «παιδί». Μάλιστα, είχε τύχει να ακούσω εκείνη την περίοδο στο ραδιόφωνο έναν τηλεπαρουσιαστή, ο οποίος θεωρούσε ότι ο νόμος της συνεπιμέλειας είναι άριστος, γιατί πριν οι καημένοι οι μπαμπάδες δεν έβλεπαν τα παιδιά τους… Στην πρόταση αυτή, το υποκείμενο είναι οι μπαμπάδες και το αντικείμενο τα παιδιά. Τα συμπεράσματα δικά σας. Ζητώ, λοιπόν, συγγνώμη από όλους αυτούς, αλλά το θέμα δεν είναι καθόλου φυλετικό. Δεν αφορά ούτε τον άνδρα ούτε τη γυναίκα. Αφορά το παιδί και το καλό του. Κι εκεί, λοιπόν, που το θέμα είχε παλιώσει και η τηλεόραση το είχε ξεχάσει, σκάει σαν κεραυνός εν αιθρία η δικαστική διαμάχη διάσημου πρώην ζευγαριού για τη διατροφή των παιδιών του. Και να σου το πάλι το θέμα της συνεπιμέλειας… Περίπλοκο το ζήτημα, ακόμα πιο περίπλοκη και η δική μου άποψη. Κατ’ εμέ, τρία πράγματα πρέπει να διευκρινιστούν.
Πρώτον, η συνεπιμέλεια δε θεσπίστηκε επειδή ήρθε ένα πρωί επιφοίτηση στον νομοθέτη. Αντιθέτως, στον νόμο εντοπιζόταν ένα τεράστιο κενό σχετικά με την επικοινωνία του γονέα που δεν κατέχει την επιμέλεια –ουσιαστικά τις περισσότερες φορές του μπαμπά– με τα παιδιά του, κι αυτό ήταν τόσο έντονο που πραγματικά πολλά παιδιά στερούνταν την επαφή με τον πατέρα τους. Όταν είδα ένα πανό στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης πάνω στο οποίο αναγραφόταν με έντονα και κεφαλαία γράμματα η λέξη «Συνεπιμέλεια», σκέφτηκα ότι πράγματι εκεί έξω πρέπει να υπάρχουν πολλοί απελπισμένοι εξαιτίας αυτού του «κενού» της νομοθεσίας.
Δεύτερον, θεωρώ ότι η πατρική φιγούρα, πολλώ δε μάλλον το σωστό πατρικό πρότυπο, είναι απαραίτητο να υπάρχει στη ζωή ενός παιδιού και δεν χρειάζονται πολλές εξηγήσεις γι’ αυτό. Αρκεί να κάνουμε μια επίσκεψη στις φυλακές της Αμερικής κι εκεί θα δούμε ότι οι περισσότεροι από τους φυλακισμένους δεν είχαν μία σωστή πατρική φιγούρα ή αυτή ήταν ανύπαρκτη. Και κάτι ακόμα αυτονόητο: ο χωρισμός των γονιών δε συνεπάγεται με χωρισμό του πατέρα από τα παιδιά του. Ένα διαζύγιο δε σημαίνει πως πια αποσβένονται όλες οι υποχρεώσεις του πατέρα προς τα παιδιά του, πως μονάχα η μητέρα μπορεί πλέον να «γεύεται» τα καλά και τα κακά της γονεϊκότητας.
Τρίτον, τι είναι, λοιπόν, το καλύτερο για το παιδί; Νομίζω πως η απάντηση είναι απλή: να μη διαλύονται οι οικογένειες. Ναι, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, για τη σωστή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού καλό είναι να ζήσει μέσα σε μία ενωμένη οικογένεια, με τα καλά και τα κακά της, με τα πάνω και τα κάτω της κι όχι πότε ως θαμώνας στο σπίτι του μπαμπά και πότε της μαμάς. Αν, λοιπόν, το ενδιαφέρον για τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού των θαμώνων της Βουλής είχε πράγματι έστω κι έναν σπόρο αλήθειας, το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε να κάνουν είναι να θεσμοθετήσουν υπέρ της διατήρησης της ελληνικής οικογένειας. Της ελληνικής οικογένειας, που την εποχή των ισχνών αγελάδων τα διαζύγια έφταναν στο Θεό ετησίως, που η οικονομική κρίση τής έφερε εντάσεις, τσακωμούς, αδιέξοδα, που η οικονομική κρίση τής «διέρρηξε» κάθε κύτταρο αγάπης και αλληλοβοήθειας που υπήρχε από πριν. Χιλιάδες μέτρα είναι τα μέτρα που θα μπορούσαν να πάρουν.
Ωστόσο, πρέπει να δεχτούμε ότι δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες και το διαζύγιο πολλές φορές μπορεί να χαρακτηριστεί και λυτρωτικό για τα μέλη της οικογένειας. Τι γίνεται τότε; Δύσκολο ερώτημα. Προσωπικά, η κατανομή του χρόνου των παιδιών μεταξύ των δύο γονιών δε μου ακούγεται σωστή. Αυτή η προσέγγιση μου φαίνεται ψυχρή, αποστειρωμένη από κάθε συναίσθημα, σαν ωράριο επιχείρησης. Δεν ξέρω πώς θα επηρεάσει και τη διαμόρφωση της σχέσης του παιδιού με τον γονέα στο μέλλον. Ούτε, βεβαίως, το επιχείρημα που ακούστηκε, ότι το παιδάκι θα είναι χαρούμενο επειδή θα έχει δύο δωμάτια, μου φάνηκε λογικό. Από την άλλη, με το φτωχό μυαλό που διαθέτω δε μπορώ να εξισώσω τη μητρότητα με την πατρότητα, δε μπορώ να κλείσω τα μάτια μου σ’ αυτό που λέγεται μητρικό ένστικτο. Επειδή, λοιπόν, τα πολλά λόγια είναι φτώχεια κι επειδή ξέρω ότι θα μπορούσα να γράψω ολόκληρη διατριβή επί του θέματος, το κλείνω εδώ και λέω ότι τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής θα τα δούμε σε μερικά χρόνια από τώρα…
