Του Γιάννη Καβουρίνου,
Το φαγητό είναι βασική ανάγκη και αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για την ανθρώπινη υγεία. Μάλιστα, ένα σημαντικό ποσοστό του προέρχεται από τον κλάδο της γεωργίας. Τα τρόφιμα αυτά, ωστόσο, από το στάδιο της καλλιέργειας μέχρι και την στιγμή που φτάνουν στο πιάτο του καταναλωτή, μεταβαίνουν από διαδικασίες, οι οποίες απελευθερώνουν αέρια θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Συνεπώς, και η γεωργία συμβάλλει στην όξυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, έστω σε μικρότερο βαθμό συγκριτικά με άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες.
O συγκεκριμένος κλάδος, στη σύγχρονη εποχή, έχει οδηγηθεί στην εκβιομηχάνισή του, προκειμένου να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση που υπάρχει, αλλά με την ύπαρξη εξωτερικοτήτων. Αυτό συνεπάγεται αύξηση του όγκου παραγωγής και κατ’ επέκταση αύξηση των εκπομπών ρύπων. Για τον λόγο αυτό, σχεδιάζεται η αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων, τα οποία έχουν επιβαρυνθεί από τις σύγχρονες μεθόδους γεωργίας. Σκοπός της προσπάθειας αυτής, γνωστής και ως regenerative agriculture (=αναγεννητική γεωργία), είναι η καλλιέργεια τροφίμων με πιο βιώσιμο τρόπο και η μετατροπή του κλάδου ως λύση για το περιβαλλοντικό ζήτημα.
Κατά κύριο λόγο η R.A. βασίζεται στην προστασία του εδάφους, προκειμένου να το κάνει πιο παραγωγικό και ταυτόχρονα πιο ανθεκτικό στις φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες, ξηρασίες, που χρόνο με τον χρόνο παρατηρούνται σε μεγαλύτερη συχνότητα. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο η R.A. στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, στην καλλιέργεια ποικιλόμορφων τροφίμων στις ίδιες εκτάσεις και στη μείωση του οργώματος.
Όσον αφορά την προστασία του εδάφους και τη διατήρηση της ποιότητάς του, βασική προϋπόθεση είναι ο περιορισμός του οργώματος. Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα απελευθερώνονται τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους στην επιφάνειά του και καθαρίζεται από τα παράσιτα. Μακροπρόθεσμα, όμως, χαλάει η εδαφική δομή και καταστρέφονται οι μικροοργανισμοί, που είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη των φυτών. Επιπρόσθετα, περιορίζεται η ιδιότητά του να κρατάει το νερό, με αποτέλεσμα να προκαλούνται πλημμύρες, διαβρώσεις, απορροή χημικών και απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Η τεχνική της καλλιέργειας πολλών ειδών σοδιάς στην ίδια γη έχει να κάνει με την αποφυγή της εξάντλησης του εδάφους και του περιορισμού των εδαφικών παράσιτων και ασθενειών. Με αυτόν τον τρόπο, βελτιώνεται η δομή του εδάφους και εμπλουτίζεται με θρεπτικά συστατικά. Άρα, περιορίζεται και η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, έτσι η διαδικασία της παραγωγής τροφίμων γίνεται με πιο φυσικό τρόπο.
Η εκδοχή αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια για τους εξής λόγους: Ο πρώτος έχει να κάνει με την αύξηση της τιμής των γεωργικών πρώτων υλών, όπως του λιπάσματος και των φυτοφαρμάκων, λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και του φόβου της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, δεν αφήνονται αρκετά περιθώρια στους ανθρώπους για να στραφούν σε εναλλακτικές μορφές καλλιέργειας. Ο δεύτερος έχει να κάνει με ένα θέμα που ανέδειξε η υγειονομική κρίση και αφορά την ανεπαρκή προσφορά φαγητού. Αυτό λειτούργησε σε συνδυασμό με την ανεπτυγμένη κοινωνική ενσυναίσθηση για την ποιότητά του και τα ευρύτερα οφέλη, που προσδίδουν στον ανθρώπινο οργανισμό. Για τους λόγους αυτούς η ιδέα της regenerative agriculture έχει προκριθεί από αρκετό κόσμο, ενώ και το επενδυτικό ενδιαφέρον των venture capitalists φαίνεται να είναι έντονο.
Η μετάβαση από την εκβιομηχανοποιημένη προς την αναγεννητική γεωργία δεν θα είναι άμεση, διότι η μαζική παραγωγή τροφίμων αποτελεί την ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας προσφοράς και το μέσο για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πείνας. Επιπλέον, επιτρέπει σε κράτη όπως τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βραζιλία να εξάγουν μεγάλες ποσότητες και στο συγκεκριμένο κομμάτι να θεωρούνται υπερδυνάμεις.
Η R.A. προσδίδει σημαντικό πλεονέκτημα στις τοπικές οικονομίες, καθώς τις τονώνει. Από τη στιγμή που η μέθοδος αυτή εστιάζει στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα των προϊόντων, μπορούν εύκολα οι οικογενειακές επιχειρήσεις να την υποστηρίξουν. Συγχρόνως, από τη στιγμή που σε βάθος χρόνου δυναμώνει η δομή του εδάφους και ποικίλει σε θρεπτικά στοιχεία, σημαίνει ότι η άγονη περίοδός του μειώνεται, μια βασική έννοια των γεωργών. Συνεπώς, το επάγγελμα αυτό γίνεται περισσότερο αξιόπιστο. Αυτό το γεγονός είναι ζωτικής σημασίας ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες, στις οποίες το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου εργατικού καταπιάνεται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Εν κατακλείδι, είναι καιρός οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τον χώρο της γεωργίας να αποκτήσουν πιο βιώσιμο χαρακτήρα για το ίδιο το περιβάλλον. Να παράγονται, δηλαδή, προϊόντα με τη «συνεργασία» της γης, κι όχι εις βάρος της. Ο κόσμος εν έτει 2022 φαίνεται να είναι δεκτικός στην πρόταση αυτή. Έχοντας, έτσι, βιοποικιλότητα και υγιείς εδαφικές εκτάσεις, είμαστε έτοιμοι να αποφύγουμε ενδεχόμενη έλλειψη τροφίμων τα επόμενα χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The future of farming: how global crises are reshaping agriculture, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Why Reganerative Agriculture, regenerationinternational.org, διαθέσιμο εδώ
- Agriculture and climate change, eea.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
