Του Πέτρου Κολυάρδου,
Η φιλοσοφία, από το λυκαυγές της μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, «διεκδίκησε» πολλές προσεγγίσεις και κατακτήσεις, κερδίζοντας επάξια μία εξέχουσα θέση στην καρδιά του ανθρώπου, αλλά και στον ανθρώπινο πολιτισμό και την παγκόσμια σκέψη. Εκείνο που φαίνεται να απασχόλησε τον άνθρωπο και τη φιλοσοφία από πολύ νωρίς, ιδιαίτερα στη μετασωκρατική περίοδο, ήταν το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης και η έννοια του θανάτου ως αναπότρεπτο γεγονός, αλλά και ως νομοτελειακή εκπλήρωση της διαλεκτικής του σχέσης με τη ζωή. Αν και δεν γνωρίζουμε το επακόλουθο του θανάτου, γνωρίζουμε ακριβώς τι συμβαίνει τις στιγμές που προηγούνται του τέλους. Υπάρχουν, αναμφίβολα, πολλές μαρτυρίες για μεταθανάτιες εμπειρίες ανθρώπων που έφτασαν κοντά στο «τέλος» και σώθηκαν την τελευταία στιγμή. Ωστόσο, μόνο ο μεγεθυντικός φακός της επιστημονικής ιατρικής κοινότητας είναι ικανός για να σχηματίσει μία σαφή εικόνα.
Ας δούμε, όμως, πώς πεθαίνει το ανθρώπινο σώμα
Από ιατρικής πλευράς, οι επιστήμονες θεωρούν ότι ένας άνθρωπος είναι νεκρός, όταν η καρδιά του παύει να χτυπά και, κατ’ επέκταση, σταματά να μεταφέρεται αίμα στον εγκέφαλο. Για αρκετό καιρό, οι ερευνητές δεν ήταν σε θέση να ερμηνεύσουν με ικανοποιητικό τρόπο και να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν τους ισχυρισμούς για τη μεσοθανάτια κατάσταση, με αποτέλεσμα να μαίνεται για χρόνια μία ιδιότυπη αντιπαράθεση. Ωστόσο, όπως επιβεβαιώνει το Langone School of Medicine της Νέας Υόρκης, αλλά και πολλοί ιατροδικαστές και νευροφυσιολόγοι, οι άνθρωποι συνεχίζουν να έχουν αντίληψη και επίγνωση της κατάστασης, ακόμη και όταν το σώμα τους έχει σταματήσει να λειτουργεί.
Τεχνικά, η ώρα θανάτου προσδιορίζεται με κριτήριο τη στιγμή που η καρδιά σταματήσει να χτυπά. Από τη στιγμή που η καρδιά σταματά να συστέλλεται, παύει να κυκλοφορεί αίμα στον εγκέφαλο, γεγονός που οδηγεί στη διακοπή της εγκεφαλικής λειτουργίας και στην απώλεια του αντανακλαστικού του εγκεφαλικού στελέχους. Αυτό σημαίνει ότι σε χρόνο από 2 έως 20 δευτερόλεπτα δεν ανιχνεύονται εγκεφαλικά κύματα και ξεκινά μία αλυσιδωτή αντίδραση, που επάγει τον θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων, που μπορεί να διαρκέσει και ώρες! Πέρα από την καρδιακή και, κατ΄ επέκταση, αναπνευστική ανεπάρκεια που θα αναλυθεί παρακάτω, ο άνθρωπος έχει αντίληψη και επίγνωση της κατάστασης εξαιτίας της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, που έχει βρεθεί να υπάρχει ακόμη και 20-25 λεπτά, αφού η καρδιά σταματήσει να χτυπά.
Οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να επέλθει το τέλος ενός ανθρώπου είναι πολλοί και διαφορετικοί, ωστόσο έχει αποδειχτεί πως σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις δεν μπορεί να γίνει λόγος για ακαριαίο θάνατο. Πηγαίνοντας σε περισσότερο ειδικά θέματα:
- Θάνατος με απαρχή την αναπνευστική ανεπάρκεια
Με αφορμή την COVID-19 εποχή και τον ιατροδικαστή Τουμάνοφ Εντουάρντ, μόλις εμφανίζεται κάποια αναπνευστική διαταραχή, ο οργανισμός του ανθρώπου ξεκινά να αγωνίζεται για τη ζωή. Άμεσα παρουσιάζεται έντονη εκπομπή ορμονών στο αίμα, αυξάνοντας την κινητική και νοητική δραστηριότητα, με σκοπό την επιτάχυνση του παλμού, της συχνότητας και του βάθους των αναπνευστικών κινήσεων. Η διαδοχική αυτή σειρά μεταβολών που λαμβάνουν χώρα στο ανθρώπινο σώμα πραγματοποιούνται για να επανενεργοποιήσουν το κέντρο της αναπνοής, το οποίο βρίσκεται στον προμήκη μυελό. Αυτό ερμηνεύει με ικανοποιητικό τρόπο τις μαρτυρίες ανθρώπων που περιγράφουν μία κατάσταση έντονης αναπνευστικής δυσφορίας και καψίματος, που μπορεί να παραλληλιστεί με το αίσθημα ασφυξίας, οδηγώντας σ’ έναν αργό και αρκετά επώδυνο θάνατο.
- Θάνατος λόγω διάτρησης από αντικείμενο ή σφαίρα
Οι άνθρωποι, επηρεασμένοι πιθανότατα από τις ταινίες, πιστεύουν πως μετά από έναν πυροβολισμό ή διάτρηση με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο σε καίριο σημείο του σώματος, επέρχεται σύντομος θάνατος. Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμη και αν υπάρχει τραύμα στην περιοχή του στήθους που έχει διεισδύσει στην καρδιά, ο θάνατος δεν θα επέλθει άμεσα. Η καρδιά θα συνεχίσει να χτυπά, θα αντλεί αίμα και αυτό θα ρέει από την πληγή στην καρδιά, γεμίζοντας την θωρακική κοιλότητα. Αντίστοιχα, ένας τραυματισμός του αυχένα ή της κεφαλής θα είναι ικανός να καταστρέψει άμεσα αναπνευστικά και κινητικά κέντρα. Αυτό, όμως, δεν είναι αρκετό για την ακαριαία διακοπή της αναπνοής και του καρδιακού παλμού. Ο θάνατος θα επέλθει τελικά από εκχυμώσεις (μώλωπες), που προκαλούνται από ρήξη των τριχοειδών αγγείων και προκαλούν έντονο πόνο, ο οποίος σύμφωνα με μαρτυρίες περιγράφεται ως μία αίσθηση εκρήξεων μέσα στο ίδιο το σώμα.
- Πνιγμός
Οι πνεύμονες αρχίζουν να δέχονται νερό, το οποίο εισχωρεί στα αιμοφόρα αγγεία και μεταφέρεται σε ολόκληρο τον οργανισμό. Άμεση συνέπεια αυτού είναι η απότομη αραίωση του αίματος και η διατάραξη της ωσμωτικής θισορροπίας των κυττάρων. Έτσι, τα ερυθρά αιμοσφαίρια «φουσκώνουν», έως ότου να επέλθει αιμόλυση. Η ταχύτατη αυτή καταστροφή των κυττάρων οδηγεί, παρά την προσπάθεια αντιστάθμισης της κατάστασης με την υπερλειτουργία του μυελού των οστών, σε ιστική υποξία. Αυτή είναι μία προθανάτια κατάσταση που μέσα σε λίγα λεπτά με λίγη ώρα θα οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια και θάνατο. Έτσι, η οξεία νεφρική ανεπάρκεια που συντελέστηκε προκαλεί πόνο στον θώρακα, δύσπνοια και οίδημα στα άκρα. Ο θάνατος αυτός είναι επώδυνος, αλλά μικρότερος σε διάρκεια συγκριτικά με αυτούς που προαναφέρθηκαν.
Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες αναφέρουν πως η μοναδική περίπτωση που επέρχεται ακαριαίος θάνατος είναι αυτή που το σώμα του ανθρώπου διαμελίζεται από μία βόμβα. Σημαντικό, επίσης, είναι να αναφέρουμε πως ο θάνατος από γεράματα είναι μία αρκετά τεχνητή έννοια, η οποία αποδίδεται σε ασθενείς που έχουν περάσει την ηλικία των 80 και οι εξετάσεις τους δεν μπορούν να δείξουν κάποια ουσιαστική ασθένεια ή αιτία που θα μπορούσε να οδηγήσει στον θάνατο. Συχνά, αυτό που οδηγεί στο τέλος της ζωής των ηλικιωμένων μπορεί να είναι μια συσσώρευση πραγμάτων. Μερικές φορές αυτό αναφέρεται ως «γηριατρική αποτυχία να ευδοκιμήσει», ένα είδος ιδιότυπης φράσης για ηλικιωμένους ασθενείς που μπορεί να έχουν έναν σωρό αλληλένδετα προβλήματα, όπως προβλήματα με την κίνηση, το φαγητό, κατάθλιψη, καθώς και γνωστική εξασθένηση. Πρόκειται για έναν ήσυχο θάνατο χωρίς έντονους πόνους, ο οποίος επιβεβαιώνει τη φιλοσοφική θεώρηση των αρχαίων: «Ευχή για όλους τους ανθρώπους πλούσιους και φτωχούς είναι η ευζωία, η μακροζωία αλλά και το ευ θνήσκειν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Annals of neurology, Number 2, February 2018
- What does dying feel like? A doctor explains what we know, sciencefocus.com. Διαθέσιμο εδώ
- What does it feel like to die?, theguardian.com. Διαθέσιμο εδώ
-
Sherwin B. Nuland, How We Die: Reflections on Life’s Final Chapter, 1995
