Της Δήμητρας Αργυρού,
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (εφεξής ΕΔΔΑ) ιδρύθηκε το 1959 με στόχο τη συστηματοποιημένη εξέταση προσφυγών, οι οποίες αφορούν ανθρώπινα δικαιώματα, βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Αποτελεί τον πρώτο, σε διεθνές επίπεδο, δικαστικό μηχανισμό προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το ΕΔΔΑ παρέχει τη δυνατότητα τόσο διακρατικής όσο και ατομικής προσφυγής, ύστερα από εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων. Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου είναι δεσμευτικές. Παρόλο που το Δικαστήριο διατηρεί δικαιοδοσία σε μικρότερο αριθμό κρατών (συγκεκριμένα σε 46 κράτη–μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης), έχει μεγαλύτερη επιρροή στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από άλλα δικαστήρια, επί παραδείγματι του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, του Διεθνούς Δικαστηρίου και το Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Είναι γεγονός πως το ΕΔΔΑ δέχεται περισσότερες από 50.000 νέες προσφυγές κάθε χρόνο!
Έργο του ΕΔΔΑ είναι ο έλεγχος της εφαρμογής της Σύμβασης (ΕΣΔΑ), εκδικάζοντας προσφυγές πολιτών της Ε.Ε. κατά παραβιάσεων που διαπράχθηκαν από κράτη μέλη. Περαιτέρω, για τους Ευρωπαίους πολίτες, ανεξαρτήτως της χώρας που διαμένουν, ισχύει για αυτούς η νομοθεσία της ΕΣΔΑ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να είναι απαράβατη η προστασία των δικαιωμάτων που έχουν κατοχυρωθεί.
Το ΕΔΔΑ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στα ελληνικά νομικά δρώμενα, ενώ, μάλιστα, η συμβολή του έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια με την ΕΣΔΑ να υπεισέρχεται σε όλους τους επιμέρους κλάδους του ελληνικού δικαίου και να συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της τρέχουσας δικηγορικής και δικαστικής ύλης. Η παραπάνω συγκυρία έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των προσφυγών που αφορούν τη Χώρα μας, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Παρακάτω, θα αναφερθούμε εν συντομία σε μία από τις πολλές αξιοσημείωτες υποθέσεις που απασχόλησαν το ΕΔΔΑ και οι εκδοθείσες αποφάσεις καταδίκαζαν την Ελλάδα:
Μαρτζακλής και άλλοι κατά Ελλάδας
Με την απόφαση αυτή (Martzaklis and Others v. Greece), το ΕΔΔΑ καταδίκασε το 2015 την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 3 σε συνδυασμό με το άρθρο 14 (απαγόρευση αθέμιτων διακρίσεων) και παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ, λόγω των συνθηκών κράτησης οροθετικών ατόμων στις φυλακές του Κορυδαλλού. Η υπόθεση αφορούσε τις συνθήκες κράτησης 45 οροθετικών στην ψυχιατρική πτέρυγα του Νοσοκομείου των φυλακών Κορυδαλλού.
Ειδικότερα, στο Δικαστήριο καταγγέλθηκε ότι οι εν λόγω κρατούμενοι υποχρεώνονται να συνωστίζονται σε πολύ μικρές αίθουσες (στον καθένα αναλογούσαν λιγότερα από 2 τ.μ.), ενώ, παράλληλα, υπήρχε και ο κίνδυνος μετάδοσης σοβαρών ασθενειών και επικείμενης επιδείνωσης της εύθραυστης, λόγω του ιού του AIDS, υγείας τους. Η ατμόσφαιρα στα κελιά ήταν αποπνικτική και ανθυγιεινή και η διατροφή φτωχή σε θρεπτικές ουσίες, ενώ δεν λειτουργούσαν καν τα πλυντήρια. Αυτές και πολλές ακόμη απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης περιεγράφηκαν στο Δικαστήριο, με αποτέλεσμα να κριθούν ως βάσιμοι οι ισχυρισμοί περί κακοδιαχείρισης της ιατρικής περίθαλψης των κρατουμένων. Τέλος, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι οι προσφεύγοντες είχαν υποστεί σωματική και ψυχική καταπόνηση, που ξεπερνά την εγγενώς συνδεόμενη με την κράτηση–αναμενόμενη ταλαιπωρία.
Ταυτοχρόνως, το ΕΔΔΑ προσπαθεί συνεχώς να προσδίδει πλήρη αποτελεσματικότητα στο δίκαιο της Ένωσης, επικεντρώνοντας στο πνεύμα των διατάξεων των Συνθηκών και διεκδικώντας για το ίδιο έναν «οιονεί νομοθετικό ρόλο». Το Δικαστήριο πολύ συχνά βρίσκεται αντιμέτωπο με τον κίνδυνο να ξεπεράσει τα όρια της δικαιοδοσίας του και να εμπλακεί στις αρμοδιότητες των νομοθετικών και, ιδίως, των συντακτικών οργάνων της Ένωσης. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψιν πως ο κίνδυνος αυτός αίρεται, όταν ο δικαστής της Ένωσης σέβεται την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
Η νομολογία του ΕΔΔΑ έχει πολλές φορές κατακριθεί για τον δυναμικό τρόπο με τον οποίο εφαρμόζει τη Σύμβαση. Με πιο σημαντική την αναφορά στην υπόθεση Tyrer κατά Ηνωμένου Βασιλείου, «το Δικαστήριο επανειλημμένα έχει υπενθυμίσει ότι η Σύμβαση είναι ένα ζωντανό εργαλείο (a living instrument), το οποίο πρέπει να ερμηνεύεται στη βάση των κάθε φορά παρουσών συνθηκών (κοινωνικών, κ.α.) και, κατά συνέπεια, έχει το καθήκον να προσαρμόζει την προστασία αναλόγως».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πτυχιακή Εργασία με Θέμα: Ο ρόλος του ΕΔΔΑ στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διαθέσιμη εδώ
-
Καταδίκη από ΕΔΔΑ για συνθήκες υγιεινής στις φυλακές Κορυδαλλού, διαθέσιμο εδώ
