Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
«Να προτιμήσεις να αγοράσεις αυτό το φρούτο, γιατί καλλιεργήθηκε χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων…», «Απαγορεύθηκε η χρήση ενός ακόμη φυτοφαρμάκου λόγω των βλαπτικών του για την υγεία και το περιβάλλον επιπτώσεων…». Αυτές είναι φράσεις που σίγουρα έχει κανείς ακούσει περισσότερες από μία φορές στη ζωή του, με αποτέλεσμα στο μυαλό των περισσότερων η λέξη φυτοφάρμακο να συνδέεται στενά με τη λέξη κίνδυνος. Τι ακριβώς είναι, όμως, τα φυτοφάρμακα και πόσο επικίνδυνα είναι τελικά για την υγεία;
Φυτοφάρμακο ονομάζεται μία ουσία ή ένα μείγμα ουσιών που χρησιμοποιείται με στόχο την πρόληψη ή τη μετρίαση προσβολών των φυτών από επιβλαβείς οργανισμούς μέσω της καταστροφής ή της απώθησής τους. Οι οργανισμοί αυτοί αποκαλούνται παράσιτα ή αλλιώς, ζιζάνια. Τα γεωργικά παρασιτοκτόνα είναι λοιπόν οι χημικές ουσίες με τη χρήση των οποίων οι αγρότες επιτυγχάνουν την ομαλή ανάπτυξη των γεωργικών τους καλλιεργειών.
Ένα φυτοφάρμακο αποτελείται από τα ενεργά συστατικά, τις δραστικές δηλαδή ουσίες που θανατώνουν ή αλλοιώνουν τα παράσιτα, αλλά και τα αδρανή συστατικά ή αλλιώς, τις χημικές ουσίες που λειτουργούν ως φορείς ή διαλύματα που παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των δραστικών ουσιών ή χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της οσμής του σκευάσματος. Ένας εύκολος τρόπος κατηγοριοποίησής τους είναι ανάλογα με τον τύπο δράσης, σε σκευάσματα για έλεγχο εντόμων, μυκήτων, και βοτάνων. Έναν δεύτερο τρόπο κατηγοριοποίησης αποτελεί η χημική χρήση, με βάση την οποία τα φυτοφάρμακα χωρίζονται σε ανόργανα, οργανικά και ουδέτερα.
Είναι φανερό πως οι ουσίες που αποκαλούμε φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται για την επίτευξη του ευγενούς σκοπού της προστασίας των καλλιεργειών από τις οποίες τρέφεται ο πληθυσμός. Γιατί, λοιπόν, χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα; Ο χαρακτηρισμός αυτός πηγάζει από τις παρενέργειες που συχνά παρουσιάζονται στους ανθρώπους, οι οποίοι εκτίθενται στις ουσίες αυτές. Το φυτοφάρμακο εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της εισπνοής, της κατάποσης (π.χ. με την κατανάλωση «μολυσμένης» τροφής), ή της δερματικής διείσδυσης, εξού και οι ειδικές στολές των ατόμων που τα ψεκάζουν.
Αν και οι εργαζόμενοι (όπως οι παραγωγοί, οι αγρότες ή τα άτομα που πραγματοποιούν τους ψεκασμούς) που κάνουν συχνή χρήση φυτοφαρμάκων κινδυνεύουν περισσότερο, κανείς δε δύναται να προστατευθεί πλήρως. Κύριους πληγέντες μεταξύ του γενικού πληθυσμού συνιστούν οι κάτοικοι των αναπτυσσόμενων χωρών.
Η συμπτωματολογία από την έκθεση του ατόμου σε φυτοφάρμακα συνιστά, δυστυχώς, μία λίστα μακρά. Μεταξύ των άμεσων συμπτωμάτων συγκαταλέγονται ο πονοκέφαλος, η ναυτία, ο εμετός, η κούραση και ο ερεθισμός του δέρματος και των οφθαλμών. Στις μακροχρόνιες επιπτώσεις κατατάσσονται ο καρκίνος, οι νευρολογικές διαταραχές αλλά και οι κάρδιο-αναπνευστικές και γαστρεντερικές δυσλειτουργίες. Συχνά παρατηρούνται ακόμη ορμονικές ανισορροπίες, οι οποίες αιτιολογούν και τη διαφορετική επίδραση των φυτοφαρμάκων στην υγεία των γυναικών και των ανδρών, ο πόνος στο στήθος, καθώς και η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού, του κυκλοφορικού ή του αναπαραγωγικού συστήματος.
Γίνεται λοιπόν εμφανές το γεγονός ότι τα φυτοφάρμακα, αν και θαυματουργά στον τομέα της προστασίας των καλλιεργειών, δυστυχώς δεν αποτελούν σωτήριες για τον άνθρωπο ουσίες, όπως πίστευαν οι άνθρωποι στη δεκαετία του ’50, όταν και επήλθε η «επανάσταση» στη χρήση τους. Πολλά από αυτά αποτελούν στην πραγματικότητα δηλητήρια τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τη φύση και την υπόλοιπη πανίδα, που βλάπτεται άμεσα από την κατανάλωση ψεκασμένων φυτών ή έμμεσα από την εισαγωγή τους στην τροφική αλυσίδα. Καθίσταται, επομένως, επιτακτική ανάγκη η έρευνα πάνω στον τομέα των φυτοφαρμάκων, με σκοπό τη δημιουργία ουσιών που θα σώζουν τις καλλιέργειες, χωρίς όμως να βλάπτουν το περιβάλλον, τα ζώα και τους ανθρώπους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι κίνδυνοι για την υγεία από την έκθεση σε φυτοφάρμακα, iefimerida.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Φυτοφάρμακα, grow-green.org. Διαθέσιμο εδώ
- What is a Pesticide?, epa.gov. Διαθέσιμο εδώ
