Ατελεκτασία πνευμόνων

Της Μαρίνας- Μαρίας Αντωναράκη,

Καθώς αναπνέουμε, ο αέρας κινείται μέσω της τραχείας και συνεχίζει την πορεία του εντός των πνευμόνων έως ότου φτάσει στους μικροσκοπικούς σάκους που ονομάζονται κυψελίδες. Αυτές βοηθούν στην ανταλλαγή οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα με την προϋπόθεση ότι γεμίζουν με αέρα. Όταν κάποιες δεν πληρώνονται με αέρα, είναι δηλαδή κενές, μειώνεται ο όγκος του πνεύμονα, καθώς παρατηρείται σύμπτωση των τοιχωμάτων των κυψελίδων. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται πνευμονική κατάρρευση ή αλλιώς ατελεκτασία (γνωστό ως airlessness). Η απόφραξη συμβαίνει σε παιδιά και ενήλικες.

Συμπτώματα

Είναι σήμερα γνωστό ότι δεν προκαλεί πάντοτε συμπτώματα και αυτό καθιστά δύσκολη τη διάγνωσή της. Ενδεικτικά, το άτομο δυσκολεύεται να πάρει ανάσα ή να εισπνεύσει βαθιά (δύσπνοια). Μπορεί να εμφανίζει βήχα, ανησυχία, ενώ το δέρμα και τα χείλη του να εμφανίζονται μπλε, γεγονός που αποδεικνύει ότι το οξυγόνο στο αίμα δεν είναι αρκετό.

Η φυσική εξέταση αποκαλύπτει μείωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος στην προσβληθείσα περιοχή και αμβλύτητα στην επίκρουση του θώρακα, ενώ σε σοβαρή ατελεκτασία είναι πιθανό να παρατηρηθεί ασύμμετρη έκπτυξη των πνευμόνων.

Τα ακτινολογικά ευρήματα, βέβαια, ποικίλλουν ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου, η οποία και εξαρτάται από το μέγεθος του τμήματος του πνεύμονα που έχει αποφραχθεί και από την ταχύτητα της εγκατάστασης της απόφραξης. Στην ακτινολογική εικόνα παρατηρούμε λεπτές ταινιοειδείς σκιάσεις, ιδιαίτερα προς τις βάσεις των πνευμόνων.

Η βρογχοσκόπηση και η αξονική τομογραφία του θώρακα μπορεί να βοηθήσουν τόσο στη διαπίστωση της αιτίας που προκαλεί τη βρογχική απόφραξη όσο και στην απομάκρυνση ξένων σωμάτων που παρεμποδίζουν την ομαλή δίοδο του αέρα.

Μορφές

Η ατελεκτασία μπορεί να είναι συγγενής ή επίκτητη. Η τελευταία χωρίζεται σε αποφρακτική και μη.

• Η συγγενής οφείλεται σε αδυναμία έκπτυξης του εμβρυϊκού πνεύμονα κατά τη γέννηση. Συγκεκριμενα, έχει αποδοθεί στην έλλειψη μια ουσίας, του «επιφανειοδραστικού παράγοντα», που ρυθμίζει την επιφανειακή τάση επάνω στην επιφάνεια των κυψελίδων. Ο παράγοντας αυτός βοηθά τις κυψελίδες να παραμένουν ανοιχτές. Όταν υπάρχει μικρή ποσότητα αυτού, οι κυψελίδες καταρρέουν. Η αδυναμία έκπτυξης μπορεί να είναι ολική (σε όλα τα μέρη των πνευμόνων) και μερική. Το νεογνό μπορεί να προβεί σε θάνατο και να  εκδηλώσει Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας αντίστοιχα.

Αναφορικά με τις επίκτητες μορφές της ατελεκτασίας (αποφρακτική και μη αποφρακτική) έχουμε:

• Ατελεκτασία λόγω πίεσης (μη αποφρακτική)

Συμβαίνει σε περίπτωση πλευριτικής συλλογής, στην οποία παρατηρείται συσσώρευση υγρού στον χώρο μεταξύ της εξωτερικής επένδυσης των πνευμόνων και της επένδυσης του εσωτερικού τοιχώματος του θώρακα. Συνήθως, αυτά τα δύο βρίσκονται σε στενή επαφή, η οποία βοηθά τον πνεύμονα να επεκταθεί. Η πλευριτική συλλογή επιφέρει τον διαχωρισμό των τοιχωμάτων, με συνέπεια να διακόπτεται η μεταξύ τους επαφή. Αυτό συμβάλλει στη συρρίκνωση του ελαστικού ιστού των πνευμόνων, κατά την έξοδο του αέρα από τις κυψελίδες.

Ακόμα, αυτή η μορφή παρατηρείται σε περίπτωση ουλοποίησης των πνευμόνων ή πνευμονικής ίνωσης, η οποία προκαλείται συνήθως από μακροχρόνιες πνευμονικές λοιμώξεις, όπως η φυματίωση. Η μακροχρόνια έκθεση σε ερεθιστικά, συμπεριλαμβανομένου του καπνού των τσιγάρων, μπορεί επίσης να προκαλέσει τον σχηματισμό ουλώδους, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσκολότερη η πλήρωση των κυψελίδων με αέρα.

Επίσης, τέτοιου είδους ατελεκτασία συμβαίνει σε περίπτωση πνευμοθώρακα, όπου ο αέρας παγιδεύεται στον χώρο μεταξύ του εξωτερικού των πνευμόνων και του εσωτερικού του θωρακικού τοιχώματος. Αυτό προκαλεί τη συρρίκνωση και τελικά την κατάρρευση των πνευμόνων, αφού οι κυψελίδες συρρικνώνονται και ο πνεύμονας μικραίνει.

Επιπλέον, ατελεκτασία ενδέχεται να προκληθεί μετεγχειρητικά. Για παράδειγμα, τέτοια μετεγχειρητική επιπλοκή παρατηρείται όταν υπάρχει καταπίεση του αντανακλαστικού του βήχα από τον ασθενή, λόγω του πόνου ή σε περίπτωση που ο ασθενής εμφανίσει λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος μετά την επέμβαση ή ακόμα και όταν λάβει φάρμακα, όπως η ατροπίνη.

• Ατελεκτασία λόγω απόφραξης (αποφρακτική)

Συμβαίνει σε περιπτώσεις απόφραξης των βρόγχων. Ενδεικτικά μπορεί να οφείλεται σε ξένο σώμα, όπως ένα μικρό παιχνίδι ή κομμάτι τροφής, στον αεραγωγό, σε συσσώρευση βλέννας στον αεραγωγό, σε όγκο στον αεραγωγό ή ακόμα και σε όγκο στον πνεύμονα, ο οποίος και ασκεί πίεση στον αεραγωγό.

Θεραπεία

Στην περίπτωση της συγγενούς ατελεκτασίας απαιτείται η νοσηλεία του βρέφους, η μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, η οξυγονοθεραπεία και η διόρθωση του ισοζυγίου των ηλεκτρολυτών.

Όσον αφορά την επίκτητη ατελεκτασία, η αφαίρεση των εκκριμάτων, όταν χρειάζεται, γίνεται με βρογχοσκόπηση. Ειδικότερα, χορηγείται οξυγόνο μέσω μάσκας που τοποθετείται στο πρόσωπο ή μέσω μικρών σωληναρίων που μπαίνουν στους ρώθωνες της μύτης. Ακόμα, χορηγούνται φάρμακα και αντιβιοτικά ως αγωγή για την πνευμονία ή μια άλλη νόσο που προκαλεί την ατελεκτασία, βοηθήματα για το βήχα, ενώ πραγματοποιείται αναπνευστική φυσικοθεραπεία και αναρρόφηση των βρογχικών εκκρίσεων. Επιπλέον, χρήσιμες είναι και οι συσκευές που βοηθούν στη διατήρηση ανοικτών αεραγωγών. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τη CPAP (continuous positive airway pressure) – η οποία πιέζει θετικά τους αεραγωγούς. Μπορεί, μάλιστα, να πραγματοποιηθεί χειρουργείο αν υπάρχει κάποια κύστη ή όγκος.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Giant retrosternal goitre causing lung atelectasis, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Pressure Support Ventilation and Atelectasis: Comment, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Extended Lung Ultrasound to Differentiate Between Pneumonia and Atelectasis in Critically Ill Patients: A Diagnostic Accuracy Study, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• [Atelectasis during general anaesthesia – mechanisms and importance], pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Recruitment maneuvers to reduce pulmonary atelectasis after cardiac surgery: A meta-analysis of randomized trials, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• The impact of inspiratory pressure level on prevention of ventilator-associated pneumonia: A double-blind, randomized clinical trial, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Early postoperative pulmonary complications after minimally invasive esophagectomy in the prone position: incidence and perioperative risk factors from the perspective of anesthetic management, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Changes in lung aeration and respiratory function after open abdominal surgery: A quantitative magnetic resonance imaging study, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Nurse-guided incentive spirometry use and postoperative pulmonary complications among cardiac surgery patients: A randomized controlled trial, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Lung ultrasound completely replaced chest X-ray for diagnosing neonatal lung diseases: a 3-year clinical practice report from a neonatal intensive care unit in China, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Feasibility and safety of pedicled autologous bronchial flap reconstruction airway instead of sleeve lobectomy in partial lung cancer surgery, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Death by late presenting of diaphragmatic hernia in an infant: case report and review of the literature, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Clinical Characteristics of Macrolide-Refractory Mycoplasma pneumoniae Pneumonia in Korean Children: A Multicenter Retrospective Study, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• A rare case of thoracic-abdominal aortic aneurysm in conjunction with bilateral superficial femoral artery occlusion, documented with computed tomography angiography, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Therapeutic bronchoscopy followed by sequential radiochemotherapy in the management of life-threatening tracheal adenoid cystic carcinoma: a case report, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Assessment of Regional Lung Ventilation with Positron Emission Tomography Using the Radiofluorinated Gas [¹⁸F]SF₆: Application to an Animal Model of Impaired Ventilation, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Atelectasis, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
• Ατελεκτασία, iatropedia.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Ατελεκτασία, nlc.cy. Διαθέσιμο εδώ
• ΑΤΕΛΕΚΤΑΣΙΑ, care.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Η ΑΠΕΙΚΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΑΤΕΛΕΚΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ, drstathopoulos.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Διαφορά μεταξύ πνευμοθώρακα και ατελεκτασίας, gr.weblogographic.com. Διαθέσιμο εδώ