Της Μαρίας Κελεπούρη,
Λέγεται πως η Τέχνη είναι η αποτύπωση πτυχών της πραγματικότητας μέσα από την προσωπική και ιδιαίτερη σκοπιά του καλλιτέχνη, ο οποίος εκφράζει τα χαρακτηριστικά της εποχής του. Σπάνια συμβαίνει ένας καλλιτέχνης να έχει βιώσει διαδοχικά σημαντικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία να επηρεάζουν και να διαμορφώνουν την τέχνη του. Μία τέτοια περίπτωση είναι η ζωγράφος Θάλεια Φλωρά – Καραβία, η οποία έλαβε μέρος ως ανταποκρίτρια εφημερίδας στον πόλεμο του 1912, έζησε το τραγικό γεγονός της Μικρασιατικής Καταστροφής, ενώ η επιστροφή της από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου διέμενε με τον σύζυγό της, στην Αθήνα συνέπεσε με την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τρεις πόλεμοι, στιγμιότυπα των οποίων μετουσιώθηκαν σε Τέχνη από το ίδιο πρόσωπο, ακολουθώντας όμοιες τεχνοτροπίες, αλλά και συνοδεύοντας την ίδια την καλλιτέχνιδα από τη νεότητα στην ωριμότητα. Η ίδια καταγόταν από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας, αλλά πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Με τη συμβολή του αδερφού της, ο οποίος άφησε τα προσωπικά του όνειρα για εκείνη, σπούδασε ζωγραφική στο Μόναχο. Η Θάλεια Φλωρά – Καραβία εξομολογείται πως κι ο αδερφός της είχε το ταλέντο ενός ικανού ζωγράφου, ενώ η ίδια χρωστά την πορεία της σε εκείνον.
Η απόρριψή της από το Σχολείο Καλών Τεχνών λόγω του φύλου της την οδήγησε στο Μόναχο, όπου συνάντησε τον Γεώργιο Ιακωβίδη και τον Νικόλαο Γύζη και μαθήτευσε κοντά τους. Μάλιστα, ο τελευταίος ενθάρρυνε την ενασχόλησή της με τις προσωπογραφίες, οι οποίες πράγματι κατέχουν ένα μεγάλο μέρος του έργου της, όμως έμφαση δίνεται και στην καλλιτεχνική καταγραφή στιγμών από τις παρυφές των ιστορικών γεγονότων και των δεινών τους.
Η ζωγράφος επηρεάστηκε από τον Ακαδημαϊκό Ρεαλισμό ή τη Σχολή του Μονάχου, επομένως τα έργα της χαρακτηρίζονται από μια ηθογραφική χροιά, μέσα από την οποία προβάλλονται η ύπαιθρος και το άστυ υπό καιρό πολέμου ή ειρήνης. Είτε πρόκειται για εικόνες από τον Μακεδονικό Αγώνα, όπως τα έργα «Πρόσφυγες» ή «Ο κος Ρακτιβάν του επιτελείου», είτε για έργα που αποτυπώνουν την πλευρά της Ανατολής. Παράλληλα με τις δημιουργίες προσωπογραφιών, όπως αυτές του Σουλτάνου ή άλλων επιφανών προσώπων της Κωνσταντινούπολης τον καιρό που η ίδια διέμενε εκεί, απεικόνιζε τον μικρασιατικό τόπο, τη φύση ή τοπία της Ανατολής, όπως ο Βόσπορος ή τα Πριγκιπόνησα.
Η Θάλεια Φλωρά – Καραβία ταξίδεψε στη Μικρά Ασία μετά την εκλογή του Βενιζέλου κοντά στον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις ενέργειες και την πορεία του στρατεύματος. Αυτές οι στρατιωτικές εμπειρίες μάς μεταφέρονται μέσα από καταγραφές ημερολογίων που δείχνουν την ανθρώπινη και πολύ βασανισμένη πλευρά του πολέμου. Ταυτόχρονα, όμως, αποτυπώνονται ζωγραφικά, αναδεικνύοντας πτυχές της Μικρασιατικής Εκστρατείας, επικεντρωμένες σε εικόνες τραυματισμένων στρατιωτών που ενσαρκώνουν τη φρίκη του πολέμου, αλλά προσφέρονται με τέτοιο τρόπο που προκαλεί μονάχα συγκίνηση και όχι συναισθηματική αποστροφή.
Ίσως η ζωγραφική της Θάλειας Φλωρά – Καραβία να αποτελεί ένα είδος ρεαλιστικής ηθογραφίας που ακολουθεί τις κινήσεις που ορίζουν πινέλα βουτηγμένα σε παστέλ χρώματα. Χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο μολύβι επάνω σε καφέ, γκρίζο ή λευκό χαρτί. Έχει σχεδιάσει συνολικά 100 υδατογραφίες και ελαιογραφίες, εμπνευσμένη από αντιπροσωπευτικές φιγούρες από την Πόλη, όπως ο στρατός ή ο κλήρος.
Με δυναμική παρουσία και με τις εμπειρίες των ταξιδιών της, η Θάλεια Φλωρά – Καραβία άφησε με το έργο της μια παρακαταθήκη από εικόνες της Ιστορίας. Μιας εποχής της Ιστορίας στην οποία πρωταγωνιστές υπήρξαν άνδρες, ενώ μορφοποιήθηκαν καλλιτεχνικά από το πινέλο μιας γυναίκας. Ίσως να είναι μια έμμεση απόδειξη για το πόσο τρωτός είναι ο ανδροκρατούμενος κόσμος, αλλά και πώς μπορεί μία γυναίκα να πορευτεί μέσα σε αυτόν, παρόλο που στην αρχή των ονείρων της την απέρριψαν για αυτό που είναι.
Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο φιλοξενεί από τον Ιούλιο την έκθεση «Θάλεια Φλωρά-Καραβία. Μικρά Ασία 1921», η οποία ολοκληρώνεται αύριο, στις 15 Οκτωβρίου. Με έργα που η οικογένεια Φλωρά εμπιστεύτηκε στο Μουσείο, επιτελείται μια χρονική και εικαστική διαδρομή σε γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορική πορεία του έθνους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΘΑΛΕΙΑ ΦΛΩΡΑ-ΚΑΡΑΒΙΑ Η ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ, archive.ert.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η Σχολή του Μoνάχου, artmag.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η Θάλεια Φλωρά-Καραβία στη Μικρά Ασία, archailogia.gr, διαθέσιμο εδώ.
