Της Στεφανίας Αρβανιτάκη,
Το νησί της Ρόδου καταλαμβάνει μια σημαντική θέση στον χάρτη της Ελλάδας, ανήκει στα Δωδεκάνησα και στην κατηγορία με τα μεγαλύτερα νησιά. Κατάλοιπα του παρελθόντος και κυρίως από τα μεσαιωνικά χρόνια είναι ακόμα φανερά και μαρτυρούν την πολιτιστική της αξία. Φρούρια, στενά πλακόστρωτα δρομάκια, παλάτια, αγάλματα και αρχιτεκτονική κτιρίων. Ήδη από τα πρώιμα χρόνια, αρκετοί είχαν αναγνωρίσει τη στρατηγική της σημασία και εκμεταλλευόμενοι αυτήν, εγκατέστησαν εκεί την έδρα τους. Γνωστό είναι το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, το οποίο ίδρυσαν οι Ιωαννίτες Ιππότες, τον 14ο αιώνα.
Το τάγμα αυτό έχει τις ρίζες του στο έτος 1113. Πρώτος Μάγιστρος ορίστηκε ο Αδελφός Γεράρδος, ο οποίος συνέβαλε στην ίδρυσή του, αποκτώντας μάλιστα και παπική βούλα, η οποία νομιμοποιούσε και ενέκρινε τη δράση του. Η Α΄ Σταυροφορία διήρκησε μεταξύ του 1096 και 1099. Όταν έλαβε τέλος, ιδρύθηκαν σταυροφορικά κρατίδια, ένα εκ των οποίων ήταν και το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Στο τελευταίο εγκαταστάθηκαν οι Ιωαννίτες Ιππότες, η φήμη των οποίων διαδόθηκε έναντι των Ναϊτών, οι οποίοι είχαν αρχίσει να χάνουν την αίγλη των προηγούμενων χρόνων. Τώρα πια, είχε εμφανιστεί ένα νέο μοναστικό τάγμα στο προσκήνιο, το οποίο προβλεπόταν να συνεχίσει το έργο του με έντονη δράση.
Η κυριότερη ήταν η προστασία των Αγίων Τόπων από εξωτερικούς εχθρούς που στόχευαν στην κατάκτησή τους και η θαλπωρή των προσκυνητών που διέτρεχαν κίνδυνο σχετικά με την υγεία τους. Ως προς αυτό, είχαν ιδρύσει νωρίτερα νοσοκομείο, ειδικό χώρο, δηλαδή, για τη διαμονή των αρρώστων, στους οποίους το προσωπικό παρείχε τα απαραίτητα για την άμεση βελτίωσή τους. Μετά το πέρας του πρώτου πολέμου, για ανακατάληψη των αγίων τόπων, οι Ιωαννίτες Ιππότες ακολούθησαν στρατιωτική γραμμή, διαγράφοντας μια πορεία διαφορετική από την προηγούμενη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε συνέχισαν το φιλανθρωπικό τους έργο.
Το έτος 1309, οι ιππότες αποφασίζουν να εγκατασταθούν στη Ρόδο, η οποία μέχρι τότε ανήκε στη βυζαντινή αυτοκρατορία και ήταν πόλος έλξης. Από εδώ και στο εξής, αλλάζει άρδην το τοπίο του νησιού, καθώς γίνονται οχυρωματικά έργα, ιδρύεται νοσοκομείο, αναπτύσσεται η κεραμοποιία, επιδιορθώνονται τα τείχη και γνωρίζει μια ακαταμάχητη αίγλη, που φτάνει στο απόγειο της ακμής της. Από τα σημαντικότερα κτίσματα τους είναι το Παλάτι του Μαγίστρου, που είναι από τα πιο καλοδιατηρημένα μεσαιωνικά κάστρα. Στην είσοδό του δέσποζαν πύργοι και εντός αυτού υπήρχαν τραπεζαρίες, διαμερίσματα, στάβλοι, κουζίνες, αποθήκες και αυλή. Λειτουργούσε ως φρούριο, διοικητικό κέντρο, αλλά και σαν ανάκτορο, καθώς εντός αυτού διέμενε ο Μεγάλος Μάγιστρος και το συμβούλιό του. Ο Magnus Magister εκλεγόταν από τους ιππότες ισόβια και όλοι οι σύνοδοι γινόντουσαν στο παλάτι του. Το κάστρο αυτό χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική του, την ισχυρή οχύρωσή του, η οποία έμεινε ακλόνητη στην πολιορκία του 1522 και από τις περίτεχνες στοές του, στις οποίες είναι εμφανές το οικόσημο των ιπποτών. Εύκολα μπορεί κάποιος να το παρομοιάσει με μια μηχανή του χρόνου, η οποία έχει τη δύναμη να μεταφέρει τον επισκέπτη στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου.
Οι πηγές μαρτυρούν τη μετεξέλιξη των ιπποτών σε υπολογίσιμη ναυτική δύναμη. Παράλληλα, τα κέρδη τους εκτοξεύτηκαν εξαιτίας της λαφυραγώγησης εχθρικών εμπορικών πλοίων, με συνέπεια να πλουτίσει το τάγμα. Επιπλέον, οι Ιωαννίτες μέσω της στρατιωτικής πορείας που διέγραψαν, μπόρεσαν να διατηρήσουν απόρθητη πολλές φορές τη Ρόδο, μέσω της προστασίας και της άμυνας που της προσέφεραν. Μία από τις σημαντικότερες πολιορκίες ήταν αυτή του 1480, με υποκινητή τον Μωάμεθ Β΄ (1444-1446 και 1451-1481). Κατέληξε με ήττα των Οθωμανών, οι οποίοι, όμως, επέστρεψαν ξανά το 1522, έτος κατά το οποίο λαμβάνει χώρα η παράδοση του νησιού και η αποχώρηση του χριστιανικού τάγματος, μετά το πέρασμα 213 χρόνων εγκατάστασης.
Σήμερα, η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου ανήκει στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, όπως και το Παλάτι του Μαγίστρου. Το τελευταίο έχει μετατραπεί από την ελληνική κυβέρνηση σε μουσείο και φιλοξενεί μια σειρά σημαντικών εκθεμάτων, όπως μεσαιωνικά έπιπλα, πίνακες, αγάλματα, ψηφιδωτά, κίονες, γλυπτά, τοιχογραφίες και εικόνες. Αξίζει μια επίσκεψη, καθώς θα μείνει σίγουρα ανεξίτηλη στη μνήμη!
Βιβλιογραφία
- Luttrell Anthony, Το Βυζάντιο και οι Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου (1306-1409), Βυζαντινά Σύμμεικτα 1997.
- Παπαστογιάννη Δήμητρα, Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου και το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, Πύργος 2015.
- Πέρρα Φωτεινή, Από την Βυζαντινή στην Ιπποτοκρατούμενη Ρόδο (αρχές 7ου-αρχές 16ου αι.), Βυζαντινός Δόμος 2019.
- Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Ρόδος και η ιστορία της (Από τα βυζαντινά χρόνια ως την Ενσωμάτωση με την Ελλάδα), Ιωάννινα 1990.
Γεννημένη το 1997 στη Θεσσαλονίκη. Προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Ιστορίας. Έχει επιλέξει να ασχοληθεί με Βυζαντινές σπουδές και ξενάγηση. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το Θέατρο και συμμετείχε σε διαγωνισμούς εκφραστικής ανάγνωσης στους οποίους και διακρίθηκε. Στόχος της να χρησιμοποιήσει το Θέατρο ως μέσο διδασκαλίας της Ιστορίας.
