Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς σε ποια έρημο βρισκόμαστε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το τοπίο της αφήγησης περιβάλλεται από τους χρυσαφένιους αμμόλοφους. Ένα τρένο, που λέγεται «Έξοδος» – σαν άλλο Λεωφορείον ο Πόθος – βρίσκεται σταματημένο στη μέση του πουθενά και ο οδηγός λείπει. Ο οδηγός το παράτησε στην τύχη του και πήγε να ανταμώσει τη δική του τύχη πέρα από τους αμμόλοφους. Ο οδηγός λέγεται Μοσέ, αλλά σε αντίθεση με τον συνονόματο Μωυσή της Παλαιάς Διαθήκης, άφησε στη μέση το ταξίδι. Πόση σημασία έχουν, άραγε, τα ονόματα για τη μοίρα;
Πρόκειται μόνο για ένα από τα ερωτήματα που μας άφησε το βιβλίο της Ελένης Στασινού, Ο οδηγός που άφησε το τρένο στη μέση του πουθενά, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Γκοβόστη. Γεννημένη στην Πάτρα, από εργατική οικογένεια – πράγμα το οποίο η ίδια θεωρεί ιδιαίτερα τιμητικό – η Ελένη Στασινού σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές και ευπώλητα μυθιστορήματα, πολλές φορές αποσπώντας διακρίσεις για το έργο της. Αν και είναι το πρώτο βιβλίο της που τυγχάνει να διαβάσω, καταλαβαίνω γιατί η Ελένη Στασινού είναι τόσο αγαπητή συγγραφέας.
Το οπισθόφυλλο του βιβλίου μας πληροφορεί πως το έργο είναι σαν ένα παιχνίδι – ένας κόσμος με δικούς του κανόνες, στον οποίο οι χειρότερες εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης ισορροπούν με τις πιο όμορφες, όπως τη γενναιοδωρία, την παιδικότητα και τον έρωτα. Μέσα από τις σχέσεις των χαρακτήρων, προκύπτει ένας κόσμος που μοιάζει με τον δικό μας, άλλοτε απελπισμένος, άλλοτε ελπιδοφόρος. Ο αναγνώστης ακολουθεί τα πρόσωπα του έργου, άλλοτε σε ανθρώπινα τοπία γεμάτα αγάπη και άλλοτε σε σχέσεις εκμετάλλευσης, μίσους και φόβου. Από το μωσαϊκό που έχει συνθέσει η Ελένη Στασινού δε λείπει τίποτα: ενήλικες εγκλωβισμένοι σε όσα δεν μπόρεσαν να ζήσουν, άνθρωποι χωρίς ηθικούς φραγμούς, αλλά και παιδιά γεμάτα όνειρα, στοργικές γυναίκες και ιστορίες πραγματικής φιλίας.
Τα ονόματα των χαρακτήρων είναι εβραϊκά, αλλά οι ιστορίες λαμβάνουν χώρα σε μια φανταστική πόλη, τη Θαμβία. Η επιλογή ενός μέρους που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα ενισχύει τα νοήματα του έργου, καθώς δεν αφήνει τον αναγνώστη να αναλωθεί σε σκέψεις για την εντοπιότητα των συνηθειών και αντιλήψεων, αλλά τον εισάγει κατευθείαν σε σκέψεις για τη φύση και τη συμπεριφορά του ανθρώπου σε οικουμενικό επίπεδο. Η Θαμβία έχει αρκετά κοινά με την Ελλάδα – είναι μια περιοχή με κάποιο ενδιαφέρον για το αρχαίο της παρελθόν και κατά κανόνα φιλήσυχους κατοίκους, που μοιάζουν ικανοποιημένοι καθώς ζουν τη ζωή τους σε συμβατικές, εξουσιαστικές καταστάσεις. Οι οικονομικές δυσκολίες κάνουν την εμφάνισή τους και με αφορμή αυτές, αποκαλύπτεται σταδιακά η κατάπτωση των ηθικών αξιών και το πόσο γυμνή, τελικά, είναι η κοινότητα αυτή από οτιδήποτε θα μπορούσε να τη σώσει, όταν δεν υπάρχει η υλική ευμάρεια για να κρύβει τα προβλήματα.
Νιώθετε πως κάτι σας θυμίζει; Η ανάγνωση του βιβλίου θα σας θυμίσει πολλά περισσότερα. Άνθρωποι που αναζητούν απεγνωσμένα μια ελπίδα, άνθρωποι που καταστρέφουν τις ελπίδες και τα όνειρα των άλλων, αλλά και λίγες φωτεινές εξαιρέσεις, που πραγματικά μας θυμίζουν ότι υπάρχει έρωτας, αγάπη και όνειρο. Οι άνθρωποι του βιβλίου θα μπορούσαν να είναι γείτονές μας, αλλά ποτέ δεν κοιτάξαμε έτσι τους γείτονές μας. Ποτέ δε διαβάσαμε τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, αυτά που φοβούνται κι αυτά που τους πληγώνουν. Ποτέ δεν τους φανταστήκαμε ως ανθρώπους που έχουν μια άλλη πλευρά, η οποία ίσως μια μέρα να τους οδηγήσει να αφήσουν και τη δική τους «Έξοδο» στη μέση του πουθενά.
Η Στασινού μας δίνει ένα παράθυρο στα σπίτια των χαρακτήρων, μας κάνει να ακούμε σχεδόν τις σκέψεις τους. Οι γλωσσικές της επιλογές σχηματίζουν ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται γρήγορα και βιώνεται συναισθηματικά. Ο εγκλωβισμός, η ελπίδα, οι περιπέτειες των σχέσεων, η καταπίεση, οι πληγές που γίνονται αιτία για μια νοητική ενηλικίωση, είναι πράγματα κοντά στην καρδιά μας. Εδώ φαίνεται και το γιατί η Θαμβία είναι ένα υπέροχο εύρημα. Δεν είναι απλά ότι δεν υπάρχει σε κάποια χώρα του κόσμου – είναι ότι υπάρχει στα βιώματα του καθενός και, παρά την ηθική της παρακμή, μπορεί να σωθεί από το όνειρο και τον έρωτα.
