Της Ιωάννας Μπινιάρη,
«Η φιλοδοξία σου να έχεις επίγνωση αυτού που είσαι και να προσπαθείς όχι μόνο να το ξεπεράσεις, εφόσον σ’ ενοχλεί, αλλά και να το αποδεχτείς με το κεφάλι ψηλά, μπορεί να σε οδηγήσει και στα άκρα».
Μια χειμαρρώδης γυναικεία εξομολόγηση κυριαρχεί στις σελίδες του νέου μυθιστορήματος της Μάρως Δούκα, μιας από τις σημαντικότερες συγγραφείς της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για το έργο με τίτλο Να είχα, λέει, μια τρομπέτα, που συνιστά κυρίως ένα αφήγημα, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, με μια γρήγορη περιγραφή γεγονότων της ζωής της αφηγήτριας.
Ηρωίδα του βιβλίου είναι η Αικατερίνη, ή όπως θέλει να τη φωνάζουν Κάκια –αν και ακούει, επίσης, στο Κατίνα-Κάτια-Κατίγκω– η οποία με έναν πλούσιο και γλαφυρό τρόπο μας μεταφέρει στα παιδικά της χρόνια στην Κρήτη, ενώ εκείνη βρίσκεται στην Αθήνα του σήμερα. Με έναν χείμαρρο λόγου, μοιράζεται με τον αναγνώστη σκέψεις, εικόνες, εμμονές, εμπειρίες, αλλά και ένα σωρό ιστορίες της ζωής της, στις οποίες πρωταγωνιστούν και της κρατούν συντροφιά οι τρεις πεθαμένες γιαγιάδες της: η όμορφη Αφροδίτη με τα παραμύθια και τις γητειές, η σφακιανή Εργινιά, η βουνίσια αρχόντισσα με τα δώρα, και η περίλυπη Φιλαρέτη, η σπουδαγμένη, με τα ιταλικά και το μαντολίνο της.
Κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του εν λόγω βιβλίου, έντονη είναι, επίσης, η παρουσία της φύσης, καθώς η ηρωίδα μάς περιγράφει γλαφυρώς τα δάση, τα βουνά και τις πεδιάδες του τόπου της, όπου περιπλανιόταν όταν ήταν νεαρή. Το βουκολικό στοιχείο κυριαρχεί, ενώ η περιγραφή των φυσικών τοπίων ομοιάζει με έναν φυσιολατρικό λυρισμό, που συμπαρασύρει τον αναγνώστη και του δημιουργεί την επιθυμία να θέλει να μεταφερθεί σε αυτά τα μέρη, ειδικά εκείνη την εποχή όπου τα χώματα ήταν πιο αγνά.
Μια γυναίκα περιπλανιέται από παγκάκι σε παγκάκι στην Αθήνα, θυμάται τα παλιά που έχει ή δεν έχει ζήσει, αναπολεί και συλλογίζεται τη ζωή των τριών (υπαρκτών, άραγε) γιαγιάδων της, ενώ, μάλιστα, συναντά νοητικά αυτά τα πρόσωπα και συνομιλεί μαζί τους σε ένα παράλληλο επίπεδο. Η σπουδαιότητα πάντως του εν λόγω βιβλίου είναι ότι αυτός ο απλοϊκός προφορικός λόγος, προερχόμενος από παλιές εποχές, φέρνει στο προσκήνιο γεγονότα που συνέβαιναν συχνά τότε, όπως βεντέτες, βιασμοί, γάμοι, φονικά, η μητρότητα, η πατριαρχία και άλλα. Το παρόν και το παρελθόν μπλέκονται συθέμελα, ενώ διαβάζει κανείς για τις παλαιότερα ισχύουσες νοοτροπίες, που ο άντρας κατείχε την ηγετική θέση μέσα σε μια οικογένεια, ενώ η γυναίκα έπρεπε να υποστεί κάθε μορφής κακοποίηση και να υπηρετεί το αρσενικό φύλο.
Αυτό πάντως που σε προβληματίζει ενόσω αναγιγνώσκεις το εν λόγω μυθιστόρημα, που τα γεγονότα δεν έχουν καμία σύνδεση μεταξύ τους, δεν υφίσταται κάποια συγκεκριμένη πλοκή και έρχεσαι αντιμέτωπος με τον στρόβιλο συναισθημάτων της αφηγήτριας, είναι αν, εν τέλει, κρύβονται και βιογραφικά στοιχεία μέσα στις σελίδες του. Αυτή η αφήγηση ποταμός για τη γυναικεία διαχρονική εμπειρία, εν τέλει, είναι μια προσωπική εξομολόγηση της συγγραφέως που ήθελε να βγουν από μέσα της κάποια απωθημένα ή συναισθήματα, ή, εν τέλει, γράφτηκε απλά για να μας φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με μια παλαιότερη εποχή, που βοά από πολέμους, κακουχίες, τον μόχθο των ανθρώπων, έρωτες, γάμους και γεννήσεις.
Κλείνοντας, λοιπόν, πρόκειται σε κάθε περίπτωση για ένα αρκετά ενδιαφέρον βιβλίο που σε συνεπαίρνει ο παθιασμένος λόγος και η χρονική μεταφορά σε παλαιότερες εποχές, που φαίνονται πολύ μακρινές από το σήμερα. Αν και η Κάκια από ένα δυάρι στην Πατησίων, με ένα παγκάκι ορμητήριο, γεννήθηκε ή δεν γεννήθηκε ακόμη, σίγουρα έχει το ταλέντο να επινοεί γλυκόπικρες αφηγήσεις και να εμπνέει για τον δυναμισμό και την ανεξαρτησία της σε μια εποχή που αυτά τα δύο ιδανικά δεν μπορούσαν να υπάρξουν για μια γυναίκα.
