Του Ελευθέριου Χονδρού,
Πριν λίγες ημέρες, στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, σεισμογράφοι κοντά στο Bornholm της Δανίας, κατέγραψαν δύο εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream I και Nord Stream II. Αν και αυτό ακυρώνει πλήρως τις προηγούμενες ρωσικές δηλώσεις, ότι δηλαδή πρόκειται για απλές διαρροές, μην περιμένετε από τον Ρώσο Πρόεδρο Vladimir Putin να πει την αλήθεια, όπως έκανε, τελικά, στο παρελθόν ο Σοβιετικός Πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Μπορεί να μην είναι ξεκάθαρο ακόμη ποιος πραγματικά ευθύνεται για τις επιθέσεις, γίνεται όμως λόγος για ρωσική δολιοφθορά.
Δεν είναι, εξάλλου, η πρώτη φορά που οι Ρώσοι λένε αναίσχυντα ψέματα για ζημιές στις ενεργειακές υποδομές, για να προωθήσουν τους ενεργειακούς τους πόρους ή τη γεωγραφική τους θέση, ως χώρα διέλευσης. Ως παραδείγματα ξεχωρίζουν οι πολλαπλές προπολεμικές διαμάχες με την Ουκρανία, τη Φινλανδία, τη Βαλτική και τις πρόσφατες απόπειρες να κρατήσει όμηρο τις εξαγωγές ενέργειας του Καζακστάν, λόγω της υποστήριξης που έδειξε στην Ουκρανία. Σε κάθε περίπτωση, οι Ρώσοι στις δηλώσεις τους σχετικά με τις εκρήξεις ήταν, θα λέγαμε, μπερδεμένοι, επιρρίπτοντας την ευθύνη στις «θύελλες», στον «κακό εξοπλισμό» και πολλά άλλα. Σε οτιδήποτε τέλος πάντων μπορούσε να στρέψει τα δάκτυλα μακριά τους.
Ωστόσο, οι επιθέσεις στους αγωγούς Nord Stream είναι πιο τρομακτικές από οτιδήποτε άλλο είχαμε μαρτυρήσει στο παρελθόν. Αυτή η πράξη δολιοφθοράς σηματοδοτεί ένα σημείο δίχως επιστροφή. Η οικονομική ζημιά που προκύπτει, ως άμεση απόρροια αυτών των επιθέσεων, θα οδηγήσει, όπως προβλέπεται, την Ευρώπη σε μια ύφεση τόσο βαθιά όσο η αυτή του 2009. Εκτός των άλλων, η περιβαλλοντική ζημιά είναι τεράστια, με εκατομμύρια τόνους μεθανίου να ρυπαίνουν τους ωκεανούς και το περιβάλλον. Η κατάσταση, αδιαμφισβήτητα, φέρει τα χαρακτηριστικά ενός θρίλερ. Με τους αναλυτές και τους αρχηγούς κρατών, όπως ο Πολωνός Πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki, να μην είναι καθησυχαστικοί, λέγοντας ότι η καταστροφή των αγωγών θα μπορούσε να αποτελέσει μια σημαντική κλιμάκωση στον ενεργειακό πόλεμο, ενώ ο κόσμος είναι τρομοκρατημένος μπροστά στην απειλή των σοβαρών συνεπειών που θα φέρει η έλλειψη αερίου για εκατομμύρια σπίτια και επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη.
Ο Nord Stream I, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί το 2011, ήταν μέχρι πρόσφατα ο κύριος αγωγός για τη μεταφορά φυσικού αερίου στη Γερμανία —αρκετός για να τροφοδοτήσει περισσότερο από το ήμισυ της ετήσιας κατανάλωσης της χώρας και να μεταφέρει ακόμα μέρος (του αερίου) στους γείτονές της. Παρόλο που οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν μειώσει σημαντικά την κατανάλωση, ως απάντηση στις υψηλές τιμές και τις «ικεσίες» των κυβερνήσεων τους, το καύσιμο όπως προαναφέραμε παραμένει ζωτικής σημασίας. Από ορισμένες απόψεις, η διακοπή των αγωγών δεν εξυπηρετεί κανέναν άμεσο σκοπό. Δεν είναι σαφές γιατί η Μόσχα θα επιδίωκε να βλάψει εγκαταστάσεις που κόστισαν στη Gazprom δισεκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή και τη συντήρηση. Με αρκετούς ειδικούς, όμως, να κατηγορούν τη Ρωσία για τις διαρροές, χωρίς καμία απόδειξη μέχρι στιγμής, οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποιο θα ήταν το όφελος μιας τέτοιας πράξης για την Ρωσία;
Μπορεί οι διαρροές να αναμένεται να καθυστερήσουν κάθε πιθανότητα είσπραξης εσόδων από τα καύσιμα που διέρχονται από τους αγωγούς, αλλά από την άλλη πλευρά επικρατεί ένα χαός στην αγορά φυσικού αερίου, μετά το συμβάν, γεγονός που τελικά δρα θετικά για τη Ρωσία, αφού η τιμή του φυσικού αερίου της αυξάνεται. Τη Δευτέρα, μάλιστα, οι τιμές των ευρωπαϊκών συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου μειώθηκαν σχεδόν στο μισό από το υψηλό τους τον Αύγουστο. Μετά τα νέα για τις διαρροές, αυξήθηκαν σχεδόν 20%, περίπου 205 ευρώ ανά μεγαβατώρα, το πενταπλάσιο του επιπέδου που παρατηρήθηκε την ίδια εποχή πέρυσι.
Οι εκρήξεις θα μπορούσαν επίσης να αποτελούν μια υπενθύμιση από τη Μόσχα ότι, εάν οι ευρωπαϊκές χώρες συνεχίσουν να υποστηρίζουν την Ουκρανία, κινδυνεύουν να υποδαυλίσουν ζωτικής σημασίας ενεργειακές υποδομές —μια υπενθύμιση ότι η Ευρώπη δεν είναι ασφαλής. Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια για τον κίνδυνο που θέτουν πιθανές επιθέσεις. Οποιαδήποτε διακοπή προκύψει στην αλυσίδα τροφοδοσίας, μπορεί να προκαλέσει υπέρογκα προβλήματα, αφού οι ευρωπαϊκές χώρες που εξαρτώνται από το ρωσικό αέριο, όπως η Γερμανία και η Αυστρία, έχουν μικρό περιθώριο λάθους. Σύμφωνα με τον Grzegorz Poznanski, γενικό διευθυντή της Μόνιμης Γραμματείας του Συμβουλίου των Κρατών της Βαλτικής Θάλασσας (CBSS), οι εκρήξεις αυτές είναι η αρχή ενός εναλλακτικού τρόπου της Ρωσίας να εκτελέσει έναν υβριδικό πόλεμο.
Η Ρωσία έχει επιτεθεί στην ενεργειακή υποδομή της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο Putin έχει ήδη δείξει ότι είναι πρόθυμος να χαλάσει τις επιχειρηματικές σχέσεις με χώρες όπως η Γερμανία, οι οποίες χρειάστηκαν δεκαετίες για να εδραιωθούν, με την ελπίδα να τις κάμψει σύμφωνα με τη θέλησή του. Και, καθώς οι μάχες έχουν προχωρήσει, οι ενεργειακές υποδομές στην Ουκρανία έχουν γίνει επανειλημμένα στόχος της Ρωσίας. Παρόλο που η Ρωσία έχει περιορίσει τις εξαγωγές της, το φυσικό της αέριο εξακολουθεί να ρέει στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας και άλλων αγωγών. Εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίσει να πηγαίνει άσχημα για τη Μόσχα, η Gazprom θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση μειώνοντας αυτές τις προμήθειες.
Έχουμε δίκιο να επαγρυπνούμε έναντι των ρωσικών επιθέσεων στις ενεργειακές υποδομές στη Δύση, αλλά θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η κίνηση, αν ποτέ αποδειχθεί ότι υπαίτια είναι η Ρωσία φυσικά, δεν είναι ένδειξη δύναμης, αλλά απόγνωσης. Η οικονομία της Ρωσίας παραπαίει, ο στρατός της είναι κατώτερος από το αναμενόμενο και η ισχύς του Putin μπορεί να εξασθενήσει σε μήνες, αν όχι εβδομάδες. Η επίθεση στους αγωγούς Nord Stream δείχνει την απόγνωση της Ρωσίας και την προσπάθεια της να γονατίσει την Ευρώπη.
Το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει η Δύση τώρα είναι να αρνηθεί την ανωτέρα βία και να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να τιμωρήσει την Gazprom και άλλες σχετικές ρωσικές επιχειρήσεις και τους εταίρους τους, που σχετίζονται με αυτές τις συμβάσεις. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να αναγνωρίσει αυτή την επιθετική πράξη ως σηματοδότηση του τέλους των τρεχουσών και μελλοντικών αγορών ρωσικής ενέργειας και να επισπεύσει τη κατασκευή εναλλακτικών αγωγών φυσικού αερίου, μεταξύ άλλων από την Ισπανία και την Πορτογαλία προς τη Γαλλία, και να αναζητήσει αλλού τις μελλοντικές προμήθειες φυσικού αερίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Whether or not Russia was behind the Nord Stream blasts, little was at stake, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Nord Stream leaks: Sabotage to blame, says EU, BBC, διαθέσιμο εδώ
- ‘Sabotage’ and ‘deliberate acts’ suspected in mysterious Nord Stream leaks, EU says, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- EU, NATO say Nord Stream gas pipelines were sabotaged, Al Jazheera, διαθέσιμο εδώ
- Mysterious Blasts and Gas Leaks: What We Know About the Pipeline Breaks in Europe, New York Times, διαθέσιμο εδώ
