Του Σταύρου Μητσιάνη,
O θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) επέφερε σημαντικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο και όχι μόνο. Για τα επόμενα σχεδόν πενήντα χρόνια, οι διάδοχοι και οι επίγονοί του συγκρούονταν για την εξασφάλιση μεγάλων κομματιών της διασπασμένης πια αυτοκρατορίας του. Οι δύο πιο σημαντικές εξελίξεις, που αφορούν το παρόν άρθρο, σχετίζονταν με τη Μακεδονία και τη Θράκη. Το 281 π.Χ. έλαβε χώρα η μάχη στο Κουροπέδιο, κοντά στις Σάρδεις της Μικράς Ασίας, όπου ο Σελευκίδης, βασιλιάς Σέλευκος Α´ Νικάτωρ, και ο βασιλιάς της Θράκης Λυσίμαχος αναμετρήθηκαν με τις δυνάμεις τους. Με το πέρας της μάχης, ο Λυσίμαχος σκοτώθηκε, όμως ο Σέλευκος δεν μπόρεσε να απολαύσει τους καρπούς της νίκης του, καθώς δολοφονήθηκε από τον σύμμαχό του, Πτολεμαίο Κεραυνό, γιο του Πτολεμαίου Α´ Λάγου της Αιγύπτου. Συνεπώς, ο σφετεριστής Πτολεμαίος κατάφερε να εξοντώσει και τους δύο αντιπάλους με ευκολία και να ανακηρυχθεί βασιλιάς της Μακεδονίας. Ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα είχε υπολογίσει.
Τα βορειανατολικά σύνορα της Μακεδονίας και της Θράκης ήταν πάντα αντικείμενο ανησυχίας για τα δύο βασίλεια, διότι για πολλούς αιώνες διάφορα βαρβαρικά φύλα που κατοικούσαν εκεί, έπρατταν επιδρομές και προσπαθούσαν να μεταβούν στην κεντρική Ελλάδα. Ένα από αυτά τα φύλα ήταν και οι Γαλάτες. Οι Γαλάτες ήταν μια κελτική φυλή, η οποία κατοικούσε κατά βάση στη σημερινή κεντρική Ευρώπη. Ωστόσο, τον 4ο αιώνα π.Χ. άρχισαν να μεταναστεύουν και να εξαπλώνονται προς τα ανατολικά. Οι λόγοι δεν είναι ιδιαίτερα εμφανείς, όμως, θα μπορούσαν να οφείλονται σε υπερπληθυσμό, λοιμό, πίεση από γειτονικά φύλα ή ένα συνονθύλευμα όλων αυτών των λόγων. Μια από τις πρώτες τους επιτυχίες ήταν η άλωση της Ρώμης το 390 π.Χ., η οποία είναι περίφημη, καθώς περιέχει έναν μύθο, κατά τον οποίο οι χήνες που υπήρχαν στο Καπιτώλιο ενοχλήθηκαν από τη φασαρία που έκαναν οι Γαλάτες τη νύχτα της επιδρομής και ειδοποίησαν με τα ουρλιαχτά τους τους Ρωμαίους υπερασπιστές, αποτρέποντας τους Γαλάτες από το να καταστρέψουν ολικά την πόλη.
Προφανώς, μπορούμε να αντιληφθούμε πως οι Γαλάτες που βρίσκονταν στην περιοχή βορειοανατολικά της Ελλάδας το 281 π.Χ., ενημερώθηκαν για το κενό εξουσίας και τη σύγχυση που υπήρχε στη βόρεια Ελλάδα και αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν αυτήν την ευκαιρία, διοργανώνοντας μια τεράστια επιχείρηση. Η εισβολή τους αυτή ήταν τρίπτυχη. Μια εκστρατευτική μονάδα με αρχηγό τον Κερέθριο εκστράτευσε προς τη Θράκη, μια δεύτερη ομάδα εισέβαλε στον χώρο μεταξύ Ιλλυρίας και Μακεδονίας και η μεγαλύτερη ομάδα με αρχηγό το Βρέννο και τον Ακιχώριο εισέβαλε στην Παιονία, βόρεια της Μακεδονίας.
O Πτολεμαίος Κεραυνός βρέθηκε σε μειονεκτική θέση, όταν έμαθε ξαφνικά για αυτήν την εισβολή, ιδιαίτερα επειδή η κατάσταση στη Μακεδονία και στη γειτονική Θράκη ήταν χαώδης και δεν μπορούσε να δράσει γρήγορα και αποτελεσματικά κατά των Γαλατών. Ωστόσο, προσπάθησε να τους αναχαιτίσει, αλλά, δυστυχώς για αυτόν, αιχμαλωτίσθηκε και θανατώθηκε από τους Γαλάτες. Η αναποτελεσματικότητα των διοικητών της Μακεδονίας συνεχίστηκε για μερικούς ακόμη μήνες. Ο αδερφός του, Μελέαγρος, δεν κατάφερε να διώξει τους Γαλάτες από την Ελλάδα, ούτε και ο επόμενος βασιλιάς, Αντίπατρος. Η αποστολή, τότε, ανατέθηκε σε έναν στρατηγό του Λυσιμάχου από τη Μικρά Ασία, τον Σωσθένη, ο οποίος κατάφερε επιτέλους να απωθήσει τους Γαλάτες, αλλά δεν δέχθηκε να γίνει βασιλιάς της Μακεδονίας, προσθέτοντας, έτσι, «λάδι» στην όλο και μεγαλύτερη πολιτική «πυρκαγιά» της Μακεδονίας.
Τον επόμενο χρόνο (279-278 π.Χ.), η μεγαλύτερη ομάδα των Γαλατών, με αρχηγούς τον Βρέννο και τον Ακιχώριο, άρχισαν να διεισδύουν στην κεντρική Ελλάδα, γεγονός που είχε να συμβεί από τους Περσικούς Πολέμους. Σε ολόκληρη την Ελλάδα εξαπλώθηκε ο τρόμος και η ανησυχία. Τότε, οι Έλληνες, για ακόμα μια φορά, δημιουργήσαν μια συνομοσπονδία υπερασπιστών, ώστε να μπορέσουν να νικήσουν τον εχθρό. Όπως και το 480 π.Χ. στις Θερμοπύλες, έτσι και τότε, οι Έλληνες έστησαν τη γραμμή άμυνάς τους στο περίφημο πέρασμα. Βέβαια, δεν μπόρεσαν να πετύχουν μια αποφασιστική μάχη και ο Γαλατικός στρατός αποφάσισε να μην προχωρήσει νοτιότερα, αντ’ αυτού παρέκαμψε το στενό και κινήθηκε δυτικά με στόχο το μαντείο των Δελφών. Πιθανόν να επέλεξαν αυτήν την πορεία, διότι το ιερό του θεού Απόλλωνα ήταν ξακουστό για τους πολύτιμους θησαυρούς του και την εξέχουσα θέση του σε όλο τον κόσμο.
Οι Έλληνες δεν έχασαν χρόνο και κινητοποιήθηκαν γρήγορα με σκοπό την υπεράσπιση του ιερού αυτού ελληνικού χώρου. Η κρίσιμη μάχη που έλαβε χώρα στους Δελφούς μπορούσε να πει κάποιος πως ήταν μυθική. Αν και ο αριθμός των Γαλατών φαίνεται πως ήταν διπλάσιος των Ελλήνων (30.000-40.000), καθώς είχαν μαζί τους και γυναικόπαιδα, αλλά και πολλά αντικείμενα από τη χώρα τους, οι Έλληνες αποφάσισαν να πολεμήσουν. Σε αυτό το σημείο είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε την αλήθεια από τη μυθοπλασία. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν πως συγκεκριμένα στην τοποθεσία των Γαλατών, ο ουρανός σκοτείνιασε. Κεραυνοί, ανεμοθύελλες και σεισμοί χτύπησαν αλύπητα το γαλατικό στρατόπεδο, σπέρνοντας τον θάνατο και την απελπισία, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να βρουν τραγικό θάνατο, να χάσουν τα λογικά τους, αλλά και να τραπούν σε φυγή, καθώς θεωρούσαν πως ο Απόλλων ή ο Δίας προστάτευε την Ελλάδα και τους Έλληνες. Αυτό ακριβώς εξέλαβαν και οι ίδιοι οι Έλληνες βλέποντας την οργή των θεών τους να παίρνει μορφή μπροστά στα μάτια τους.
Οι Έλληνες, μετά από αυτή τη θαυματουργή νίκη, επιδόθηκαν σε θυσίες και σε γιορτές προς τους θεούς τους και συγκεκριμένα τον Απόλλωνα, για τη νίκη που τους χάρισε. Από την άλλη, οι Γαλάτες, όσοι, δηλαδή, είχαν απομείνει, τράπηκαν σε φυγή προς τα ανατολικά, υπό την ηγεσία του Ακιχώριου. Ο Βρέννος, από την άλλη, αυτοκτόνησε, αφού είχε τραυματιστεί σοβαρά. Η Ελλάδα είχε σωθεί από τη βαρβαρική επιδρομή.
Οι συνέπειες της γαλατικής εισβολής ήταν μακροπρόθεσμες. Αρχικά, το βασίλειο της Μακεδονίας, ενώ είχε περάσει μια περίοδο σύγχυσης πολιτικά, αμέσως το 277 π.Χ., επανήλθε δυναμικά με τον επόμενο βασιλιά της, Αντίγονο Β´ Γονατά, γιο του περίφημου Δημητρίου Πολιορκητή, ο οποίος κατάφερε να εξολοθρεύσει μια μεγάλη ομάδα Γαλατών στην ύπαιθρο της Μακεδονίας και να σταθεροποιήσει την εξουσία του. Η υπόλοιπη Ελλάδα, από την άλλη, προσπάθησε να προπαγανδίσει τη νίκη της ενάντια στους βαρβάρους και να εξυμνήσει την ελληνική υπεροχή και το ελληνικό συναίσθημα. Επιπλέον, τότε αναδείχθηκε η Αιτωλική συμπολιτεία, μια συμμαχία πόλεων της κεντρικής Ελλάδας με ηγέτες τους Αιτωλούς, η οποία έπαιξε δραματικό ρόλο στην εξέλιξη της Ελλάδας μετέπειτα, καθώς πρωταγωνίστησε στον πολύ σημαντικό Α´ Μακεδονικό Πόλεμο (214-205 π.Χ.), στον οποίο συμμάχησε με τους Ρωμαίους και το βασίλειο της Περγάμου ενάντια στους Μακεδόνες.
Τέλος, η τύχη των Γαλατών ήταν μάλλον ευνοϊκή, καθώς μετέβησαν στη Μικρά Ασία, όπου τους χρησιμοποίησε, αρχικά, ως μισθοφόρους ο Νικομήδης Α´ της Βιθυνίας και άλλοι ελληνιστικοί ηγεμόνες της περιοχής, όπως οι Σελευκίδες. Βέβαια, δεν σταμάτησαν να προκαλούν προβλήματα στους γηγενείς πληθυσμούς και χρειάστηκε πολλές φορές να νικηθούν στο πεδίο της μάχης, όπως έκανε το 238 π.Χ. ο Άτταλος Α´ της Περγάμου, γεγονός που του χάρισε τον τίτλο του βασιλιά. Για να μπορέσουν, όμως, να ελεγχθούν καλύτερα, οι Σελευκίδες τούς τοποθέτησαν στη βόρεια Φρυγία, σε μια περιοχή που ονομάστηκε Γαλατία και από εκεί μπορούσαν να τους χρησιμοποιήσουν ως μισθοφόρους στις διάφορες εκστρατείες τους.
Συνοψίζοντας, η γαλατική εισβολή στην ελληνική χερσόνησο προξένησε μεγάλη εντύπωση στους Έλληνες, οι οποίοι απροειδοποίητα κλήθηκαν να υπερασπιστούν την πατρίδα τους από βαρβάρους. Παράλληλα, αντηχούσε στη σκέψη τους η περσική εισβολή 200 χρόνια πριν και απέφερε μεγάλες πληθυσμιακές και πολιτικές μεταβολές, από τις οποίες οι διάφοροι ηγεμόνες της ελληνιστικής περιόδου προσπάθησαν να επωφεληθούν από αυτές και να τις χρησιμοποιήσουν υπέρ τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Shipley, G. (2012), Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο 323-30 π.Χ., ΜΙΕΤ, Αθήνα,
- Χανιώτης, Άγγελος (2021), Η εποχή των κατακτήσεων: O ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό 336 π.Χ. – 138 μ.Χ., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο
