Του Ελευθέριου Χονδρού,
Οι Ιταλοί ψηφοφόροι κατέρριψαν πολλά προηγούμενα την Κυριακή, υποστηρίζοντας κόμματα που πρόκειται να σχηματίσουν την πιο ακροδεξιά κυβέρνηση της χώρας από την πτώση του Μουσολίνι, με επικεφαλής την πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργό, Giorgia Meloni. Έτσι, μετά τη Σουηδία, η άκρα δεξιά σημειώνει μια ακόμη νίκη στην Ευρώπη.
Η καταμέτρηση των ψήφων στην Ιταλία έδειξε μια σαφή νίκη για τον Συνασπισμό της Δεξιάς, που περιλαμβάνει, εκτός του Fratelli d’Italia της Meloni (που συγκέντρωσε περίπου το 26% των ψήφων), δυο ακόμα κομματικούς σχηματισμούς: τη Lega του Matteo Salvini και το Forza Italia του Silvio Berlusconi, που θα αποτελέσουν και τη βάση της νέα κυβέρνησης. Τα ποσοστά τους είναι μεν αισθητά χαμηλότερα (της τάξης του 8%), αλλά άκρως απαραίτητα για τη δημιουργία του νέου κυβερνητικού σχηματισμού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει μια δήλωση της Hillary Clinton σε μια Ιταλίδα δημοσιογράφο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, νωρίτερα αυτό το μήνα, η οποία, αναφερόμενη στην Meloni, είπε: «Η εκλογή της πρώτης γυναίκας Πρωθυπουργού σε μια χώρα αντιπροσωπεύει πάντα μια ρήξη με το παρελθόν, και αυτό είναι σίγουρα καλό». Αυτό είναι πράγματι ένα είδος ρήξης με το παρελθόν. Ωστόσο, η Meloni αντιπροσωπεύει και τη συνέχεια για μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες στην Ιστορία της Ιταλίας: τη μεσοπολεμική δικτατορία του Μπενίτο Μουσολίνι. Όπως σίγουρα θα παραδεχόταν η Clinton, αυτό δεν είναι και τόσο καλό.
Η Meloni αποτελεί μια περιθωριακή φιγούρα, που τώρα ορκίζεται να υπερασπιστεί τις «παραδοσιακές» κοινωνικές αξίες, να κλείσει τους διαδρόμους στους μετανάστες χωρίς έγγραφα και να απωθήσει τους «σκοτεινούς γραφειοκράτες» των Βρυξελλών. Το κόμμα της οφείλει την επιτυχία του στις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις των αντιπάλων της, στον «άνεμο» της απόρριψης της πολιτικής τάξης που πνέει στην ιταλική χερσόνησο και στο χάρισμα της επικεφαλής του. Η 45χρονη Ρωμαία κατάφερε να αποδαιμονοποιήσει την εικόνα της ιδίας και της παράταξής της, καθώς και να εργαλοιοποιήσει τους φόβους και την οργή εκατομμυρίων Ιταλών μπροστά στην έκρηξη των τιμών και της ανεργίας, την απειλή ύφεσης και τις ανεπάρκειες των δημόσιων υπηρεσιών. Η επόμενη ιταλική κυβέρνηση θα κληθεί να αντιμετωπίσει την κρίση, που προκαλεί ο αλματωδώς αυξανόμενος πληθωρισμός, την ώρα που η Ιταλία έχει δημόσιο χρέος που φθάνει το 150% του ΑΕΠ της. Στη χώρα όπου η κυβερνητική αστάθεια αποτελεί χρόνιο φαινόμενο, πολιτολόγοι ήδη δίνουν βραχύ προσδόκιμο ζωής στον Συνασπισμό της Δεξιάς.
Οι αντίπαλοι της νέας κυβέρνησης προειδοποιούσαν ότι η άνοδός της Ακροδεξιάς θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα εποχικό γεγονός στην ευρωπαϊκή πολιτική, ωθώντας την Ιταλία σε ένα ανελεύθερο μπλοκ με την Πολωνία και την Ουγγαρία, και προκαλώντας εντάσεις που διαπερνούν την καρδιά της ηπείρου. Η νίκη του Συνασπισμού της Δεξιάς στην Ιταλία μπορεί να μην ήταν θεμιτή, ήταν όμως αναμενόμενη.
Από εκεί και πέρα, το Δημοκρατικό Κόμμα του Enrico Letta, δυστυχώς, απέτυχε. Απέτυχε όχι μόνο να ξεπεράσει το 20%, αλλά και να αποτελέσει έναν πυρήνα της φιλοευρωπαϊκής κεντροαριστεράς. Εχθές ο Letta ανακοίνωσε ότι προτίθεται να παραιτηθεί, λόγω της ήττας τους στις εκλογές, εξηγώντας σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ότι θα παραμείνει προς το παρόν, αλλά δε θα θέσει υποψηφιότητα στην επόμενη κούρσα ηγεσίας για το κόμμα, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο εγγύς μέλλον. Ακόμη, σχολιάζοντας τη νίκη της δεξιάς συμμαχίας υπό την Meloni, έκανε λόγο για μια «θλιβερή μέρα για την Ιταλία και την Ευρώπη».
Η νίκη της ακροδεξιάς στις ιταλικές εκλογές είναι πιθανό, όπως προαναφέραμε, να μεταφραστεί σε «συνασπισμό» της Ιταλίας με την Πολωνία και την Ουγγαρία, υιοθετώντας μια ευρωσκεπτικιστική στάση για τις εσωτερικές υποθέσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμφίβολα, θα υπάρξει μια αλλαγή στη θέση της ιταλικής κυβέρνησης σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες κυβερνήσεις του Giuseppe Conte και του Mario Draghi. Ο Draghi, ο οποίος ήταν επιτυχώς ο ποιμένας της Ευρωζώνης σε μια περίοδο ταραχώδους κρίσης του ευρώ, έχαιρε μεγάλης εκτίμησης, τόσο στο εσωτερικό όσο και σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η σύντομη θητεία του είδε την Ιταλία να βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων της Ένωσης σχετικά με την οικονομική ανάκαμψη του μπλοκ μετά την COVID-19, αλλά και για την καλύτερη απάντηση στον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο και τις αρνητικές συνέπειές του στις τιμές της ενέργειας και τον πληθωρισμό.
Αξίζει να αναφερθεί ακόμη πως σε δηλώσεις της, κατά τη διάρκεια διάσκεψης την Πέμπτη, η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, σχολίασε ότι ανάμεσα στους υποψήφιους των ιταλικών εκλογών υπάρχουν «άτομα κοντά στον Vladimir Putin» και τόνισε ότι η Ε.Ε. διαθέτει τα μέσα για να αντιμετωπίσει πιθανές δυσκολίες, κάνοντας νύξη στην Ουγγαρία και στην Πολωνία που βρίσκονται υπό εξέταση στο πλαίσιο του κανονισμού για την αιρεσιμότητα. Όπως εξηγεί στην Καθημερινή ο καθηγητής Νομικής στο Παρίσι και ειδικός σε θέματα συμμετοχικής δημοκρατίας, Αλμπέρτο Αλεμάνο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης δεν είναι η διολίσθηση προς μια φασιστική δικτατορία, αλλά κυρίως η πιθανή επιδείνωση των σχέσεων Ε.Ε.-Ιταλίας και κατ’ επέκταση ο ρόλος της μέσα σε αυτήν.
Η Giorgia Meloni πάντα ισχυριζόταν ότι θέλει να προτάξει την «Ιταλία πρώτα», γεγονός που θυμίζει το αντίστοιχο σύνθημα του Trump για την Αμερική. Μπορούμε να περιμένουμε περισσότερα βέτο από αυτήν την κυβέρνηση, πιθανότητα που τονίζουν αρκετοί αναλυτές. Πολλές αποφάσεις της Ε.Ε. πρέπει να εγκριθούν ομόφωνα από όλα τα κράτη μέλη, όπως αυτές που αφορούν τον προϋπολογισμό της Ένωσης και την εξωτερική πολιτική, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων. Η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν απειλήσει τακτικά να ασκήσουν βέτο σε σημαντικές πολιτικές της Ε.Ε., προκειμένου να λάβουν παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες σε άλλα ζητήματα και η Ιταλία φαίνεται πλέον πως θα ακολουθήσει το παράδειγμά τους.
Η Ιταλία λοιπόν, δεν θα είναι πλέον μια δύναμη που θα κινείται με γνώμονα το καλό εντός της Ε.Ε., αλλά ένα κράτος μέλος που θα λαμβάνει —αντί να δίνει— όσα περισσότερα μπορεί, παύοντας να συμβάλει στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Θα μπορούσε ακόμη και να συγκρουστεί με τις Βρυξέλλες σε μια σειρά ζητημάτων, όπως το κράτος δικαίου, τα εγχώρια πολιτικά δικαιώματα, τα δικαιώματα των μειονοτήτων και η μεταναστευτική πολιτική. Το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της χώρας, που διαπραγματεύτηκε ο Draghi με τις Βρυξέλλες, θα μπορούσε, επίσης, να γίνει ένα νέο πεδίο μάχης. Το σχέδιο απαιτεί από την Ιταλία να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στο σύστημα διοίκησης και δικαιοσύνης της, προκειμένου να έχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ένωση.
Είναι πιθανό να υπάρξουν αλλαγές στην προσέγγισή τους για τις μεταρρυθμίσεις που απαιτήθηκαν από την Ευρώπη, ώστε να μπορέσει να λάβει τα χρήματα. Εν τω μεταξύ, το τι θα μπορούσε να σημαίνει μια νέα ακροδεξιά κυβέρνηση για την εξωτερική πολιτική και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία παραμένει ασαφές. Η Meloni άλλαξε την πολιτική της γραμμή τους τελευταίους μήνες, για παράδειγμα, όσον αφορά την πολιτική έναντι της Ρωσίας, σε μια γραμμή που συμβάλλει στο απρόβλεπτο μιας φιλοευρωπαϊκής ιταλικής κυβέρνησης. Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Meloni μπορεί κάλλιστα να μοιάζει με κάτι αντίστοιχο με την προσέγγιση του «εθνικού συμφέροντος» του Draghi, ενσωματωμένη στους διεθνείς κανόνες, αν και με πολύ σκληρότερο, δεξιό λόγο. Ωστόσο, υπάρχει αναμφίβολα ο κίνδυνος οι λαϊκιστικές, αντι-ευρωπαϊκές και αντι-διατλαντικές δυνάμεις να παρασύρουν τη νέα κυβέρνηση από αυτή τη πορεία.
Είναι σίγουρα τρομακτικό πως αυτό συμβαίνει σε μια χώρα που κάποτε φημιζόταν για το πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα, τα έντονα κοινωνικά της κινήματα και τη ζωντανή αντιφασιστική συναίνεσή της, που εκφράζεται σε τραγούδια όπως το «Bella Ciao». Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο Βρετανός ιστορικός John Foot, ο οποίος παρακολουθεί τις αλλαγές της ιταλικής πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες, η Ιταλία χρησίμευε από καιρό ως εργαστήριο για πολιτικές τάσεις που εξήχθησαν αργότερα σε άλλες χώρες. Επομένως, θα πρέπει όλοι να παρακολουθούμε στενά τις τελευταίες εξελίξεις στη Ρώμη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Return of Fascism in Italy, The Atlantic, διαθέσιμο εδώ
- EU holds its breath as it waits to discover Giorgia Meloni’s true political identity, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Ιταλία: Η επόμενη μέρα μετά τις εκλογές, Capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ιταλία: Διεθνολόγοι εξηγούν στο CNN Greece τι σημαίνει η νίκη Μελόνι και πώς αλλάζουν οι συσχετισμοί, CNN.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πόσο η Μελόνι απειλεί τη σχέση Ιταλίας – Ε.Ε., Αναστασία Τσούγκα, Η Καθημερινή, σελίδα 9, Έντυπη έκδοση 24/09/2022.
- Ιταλία: Ο Λέττα προανήγγειλε την παραίτηση του, Liberal, διαθέσιμο εδώ
